The Importance of Taqva in Understanding the Qur’an

Year 2025, Volume: 3 Issue: 2, 127 - 145, 30.09.2025

İdris Sami Sümer

https://doi.org/10.63022/hikem.1733136

Abstract

The Qur’an was revealed in Arabic, the language of its first audience. To understand the Qur’an, one must either know the language in which it was revealed or rely on translations made by interpreters. However, as indicated in many Qur’anic verses, the issue of understanding (or failing to understand) the Qur’an is not solely a linguistic matter. The Qur’an itself reports that among its first audience there were those who did not comprehend it or chose not to. For an Arabic-speaking community to fail to understand a book revealed in their own native tongue cannot be attributed merely to a linguistic barrier. Therefore, the problem of understanding the Qur’an is not only related to grasping its language but also to the will and desire to comprehend it. While the Qur’an declares that it was sent for all humanity, it also states that only the God-conscious (al-muttaqūn) can truly benefit from its guidance. The fact that in the opening verses of al-Baqara—the second surah according to the canonical order—guidance is linked to piety, and the Qur’an is said to serve as guidance only for the God-conscious, points to a direct relationship between the concept of taqwā and the act of understanding the Qur’an. In pre-Islamic poetry, the word taqwā was often used in the material sense of protection or avoidance of harm. In the Qur’anic semantic universe, however, it denotes fear of God, reverence, and awareness of one’s responsibilities toward Him. One of the fundamental responsibilities of human beings toward God is to believe in His revealed Book and to shape their lives in accordance with its principles. Thus, the term muttaqī is also used to describe those who seek to understand the Qur’an and live by it. The Qur’an asserts that those unwilling to assume responsibility cannot truly comprehend it nor benefit from it, thereby emphasizing the close connection between the awareness of taqwā (responsibility) and the ability to understand the Qur’an. This study aims to examine the nature of the relationship between understanding the Qur’an and taqwā. The research has been conducted through textual analysis of the Qur’anic corpus and relevant sources.

Keywords

Tafsir , Qur’ān , Taqwa , Guidance , Furqān.

Kur’an’ı Anlamada Takvâ Olgusunun Önemi

Abstract

Kur’ân-ı Kerîm, ilk muhatap toplumun dili olan Arapça ile nazil olmuştur. Kur’an’ı anlamak için ya onun indirildiği dili bilmek ya da mütercimler tarafından yapılan tercümelerine başvurmak gerekmektedir. Ancak birçok Kur’an âyetinde de işaret edildiği üzere Kur’an’ı anlamama meselesi salt dille alakalı bir sorun değildir. Zira farklı Kur’an âyetlerinde de vurgulandığı üzere ilk muhataplar içerisinde Kur’an’ı anlamayanlar veya anlamak istemeyenlerin olduğundan bahsedilmektedir. Arapça düşünen ve konuşan bir toplumun, kendi ana dillerinde indirilen bir kitabı anlayamamaları elbette dilsel bir bariyerden kaynaklanmamaktadır. Bu sebeple Kur’an’ı anlamamak sorunu sadece lisanın anlaşılmamasıyla ilgili olmayıp anlamama isteği ve iradesiyle de ilişkilendirilmektedir. Kur'an, kendisinin bütün insanlığa gönderildiğinden bahsetmekle birlikte hidayetinden ancak muttakilerin istifade edebileceğini haber vermektedir. Mushaf tertip sırasına göre ikinci sûre olan Bakara’nın ilk âyetlerinde hidayet ve takva ilişkisinden bahsedilmesi ve Kur’an’ın ancak müttakiler için rehberlik yapacağının bildirilmesi takva olgusunun Kur’an’ı anlama eylemiyle ilişkisine işaret etmektedir. Takvâ kelimesi, Câhiliye Dönemi şiirlerinde daha çok maddi anlamda bir şeyden/zarardan korunmak ve sakınmak anlamıyla kullanılırken Kur’an’ın anlam evreninde; Allahtan korkmak, çekinmek ve O’na karşı sorumlulukların farkında olmak manasında zikredilmektedir. İnsanın Allah’a karşı temel sorumluluklarından birisi de O’nun gönderdiği kitaba inanması ve kitabın ilkelerine göre hayatını dizayn etmesidir. Müttaki kavramı bu manasıyla Kur’an’ı anlamak ve ona göre yaşamak isteyen kimselerin vasfı olarak da zikredilmiştir. Sorumluluk almak istemeyen kimselerin Kur’an’ı anlayamayacağı ve gereğince ondan istifade edemeyeceği bildirilmiş ve takva (sorumluluk) bilinciyle Kur’an’ı anlama arasındaki sıkı ilişkiye dikkat çekilmiştir. Bu araştırma, Kur’an’ı anlama ile takva arasındaki ilişkinin mahiyetini ortaya koymaya çalışmaktadır. Çalışma, Kur’an metni ve ilgili kaynaklar üzerinde desen inceleme ve analiz etme yöntemiyle yürütülmüştür.

Keywords

Tefsir , Kur'an , Takva , Hidâyet , Furkân

Ethical Statement

Etik kurul iznine gerek yoktur.

Supporting Institution

Yoktur

References

• Abdülbâkî, Muhammed Fuâd. el-Muʿcemü’l-müfehres. Kahire: Dâru’l-Hadîs, 1996. Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh b. Mahmûd el-Hüseynî. Rûhu’l-meʿânî. ed. Alî Abdulbârî Atıyye. 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1410/1989.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullâh b. Sehl. es-Sınâateyn. ed. Alî Muhammed el-Bicâvî-Muhammed Ebü’l-Fazl İbrâhîm. Beyrut: el-Mektebetü’l-Unsıriyye, 1419/1998.
• Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. Abdullâh. el-Furûku’l-lugaviyye. thk. Muhammed İbrâhîm Selîm. Kahire: Dâru’l-İlmi ve’s-Segâfeti li’n-Neşri ve’t-Tevzî‘, ts.
• Baş, Erdoğan. “Kur’ân’ı Anlama Dereceleri ve Takvâ”. Tasavvuf-İlmi ve Akademik Araştırma Dergisi 9 (2002), 187-207.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyn b. Mes’ûd b. Muhammed. Meâlîmü’t-tenzîl fi tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Beyzâvî, Nâsırüddîn Ebû Saîd Abdullâh b. Ömer b. Muhammed. Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-te’vîl (Tefsîrü’l-Beyzâvî). ed. Muhammed Abdurrahman el-Mer‘aşlî. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1418/1997.
• Buhârî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâil. el-Câmiʿu’s-sahîh. ed. Mustafa Deyb el-Bugâ. nşr. Muhammed Züheyr b. Nasr. 8 Cilt. Dımeşk: Dâru İbn Kesîr, Dâru’l-Yemâme, 5. Basım, 1993.
• Bursevî, İsmail Hakkı. Rûhu’l-beyân. Beyrut: Dâru’l-Fikr, ts.
• Cerîr. Dîvânu Cerîr (bi şerhi Muhammed b. Habîb). ed. Nu‘mân Muhammed Emîn Tâhâ. 3 Cilt. Kahire: Dâru’l-Meârif, 3. Basım, ts.
• Cevherî, İsmâîl b. Hammâd. Tâcü’l-luga. thk. Ahmed Abdülgafûr Attâr. 6 Cilt. Beyrut: Dâru’l-İlmi li’l-Melâyîn, 4. Basım, 1987.
• Cündioğlu, Dücane. Anlamın Buharlaşması ve Kur’ân. İstanbul: Tipyan, 1995.
• Cürcânî, Ebü’l-Hasen Alî b. Muhammed b. Alî es-Seyyid eş-Şerîf. Kitâbü’t-ta‘rîfât. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1. Basım, 1983.
• Çelik, İbrahim. “Furkan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 13/220-221. İstanbul: TDV Yayınları, 1996.
• Derveze, İzzet. et-Tefsirü’l-hadîs. Kahire: , Dâru İhyâi’l-Kütubi’l-Arabî, 1983.
• Elmalılı, Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. 10 Cilt. İstanbul: Azim Yayınları, ts.
• Endelûsî, Ebû Hayyân Muhammed b. Yûsuf b. Alî el-Atıyye. el-Bahrü’l-muhît fi’t-tefsîr. ed. Sıdkî Muhammed Cemîl. Beyrut: Dâru’l-Fikr, 1. Basım, 1420/1999.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı: Meal-Tefsir. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. Ankara: İşaret Yayınları, 2002.
• Ezdî, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasen b. Düreyd. Cemheratü’l-luga. thk. Remzî Munîr Ba’lebekkî. Beyrut: Dâru’l-‘İlmi li’l-Melâyîn, 1987.
• Ferâhîdî, Ebû Abdurrahman el-Halîl b. Ahmed b. Amr b. Temîm. Kitâbü’l-ayn. thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrrâî. 8 Cilt. b.y.: Dâru ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Gezgin, Ali Galip. “Kur’ân Meallerinde Takvâ Kelimesinin Türkçe’ye Çeviri Sorunu”. Kur’ân Mealleri Sempozyumu-eleştiriler ve öneriler- (II). 295-315. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2007.
• Hacımüftüoğlu, Halil. “Kur’an’daki ‘Furkân’ Kavramına Dair Farklı Bir Yaklaşım”. Kader Kelam Araştırmaları Dergisi 10/1 (2012), 81-106.
• İbn Âşûr, Muhammed Tâhir. et-Tahrîr ve’t-tenvîr. Tunus: ed-Dâru’t-Tûnûsiyye li’n-Neşr, 1984.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. Beyrut: Dâru’s-Sadr, ts.
• İbnü’l-Cevzî, Cemâlüddîn Ebü’l-Ferec Abdurrahmân b. Alî. Muhammed. Zâdü’l-mesîr fi ’ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzâk el-Mehdî. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-Arabî, 1. Basım, 1422/2001.
• İsfahânî, Râgıb. el-Müfredât fi garîbi’l-Kur’ân. Beyrut: Dâru’l- Ma‘rife, 2001.
• Karaman, Hayreddin - ve dv. Kur’ân Yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd. Mehâsînü’t-te’vîl (Tefsîru’l-Kâsımî). ed. Muhammed Bâsil Uyûnü’s-Sevd. Beyrut: Dâru’l-Kütubi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Kazvînî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya. Mecmelü’l-lügati li İbn Fâris. ed. Züheyr Abdulmuhsin Sultân. Beyrut: Müessesetü’r-Risâle, 2. Basım, 1986.
• Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebû Bekir. el-Câmî‘ li-ahkâmi’l-Kurʾân. thk. Ahmed el-Berdûnî. Kahire: Dâru’l-Kütubi’l-Mısriyye, 2. Basım, 1964.
• Kutub, Seyyid. Fî Zılâli’l-Kur’ân. çev. Yakup Çiçek ve dv. İstanbul: Emir Yayınları, 1993.
• Mâtürîdî, Ebû Mansûr Muhammed b. Muhammed. Tefsîru’l-Mâtürîdî (Te’vîlâtü Ehli’s-sünne). thk. Mecdî Bâslûm. 10 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 2005.
• Mâverdî, Ebü’l Hasen Ali b. Muhammed b. Muhammed. el-Ahkâmü’s-sultâniyye. Kahire: Dâru’l-Hadîs, ts.
• Merâgî, Ahmed b. Mustafa. Tefsîrü’l-Merâgî. 30 Cilt. Mısır: Şeriketü Mektebetü ve Matbaatü Mustafa el- Bâbî el-Halebî ve Evlâduhû, 1. Basım, 1946.
• Mevdûdî, Ebü’l-A‘lâ. Tefhîmü’l-Kur’ân. çev. Muhammed Han Kayani vd. İstanbul: İnsan Yayınları, 1991.
• Mukâtil, Ebü’l-Hasen Süleymân b. Tefsîru Mukâtil b. Süleymân. thk. Abdullâh Mahmûd Şehhâte. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâs, 1. Basım, 1423/2002.
• Mücâhid b. Cebr, Ebü’l-Haccâc. Tefsîru Mücâhid. ed. Muhammed Abdusselâm Ebü’n-Neyl. Mısır: Dâru’l-Fikri’l-İslâmiyyi’l-Hadîse, 1989.
• Müsennâ, Ebû Ubeyde Ma‘mer. Şerhu nakâiz’i-Cerîr ve’l-Ferazdak. ed. İbrâhîm Hûr-Velîd Muhammed Hâlis. 3 Cilt. Abu Dabî: el-Mecmeu’s-Sekâfî, 2. Basım, ts.
• Ohlander, Erik S. “Kur’ân’da Allah Korkusu (Takvâ): Semantik Değişiklik ve Tematik Bağlam Üzerine Bazı Açıklamalar”. çev. Faruk Özdemir. İslâmî Araştırmalar 23/1 (2012), 18-27.
• Râzî, Fahreddîn. Mefâtîhu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1999.
• Reşîd Rızâ, Muhammed. Tefsîrü’l-Kur’ân’il-hakîm (Tefsirü’l-menâr). 12 Cilt. b.y.: el-Heyetu’l-Mısrıyyetu’l-Âmmetü li’l-Küttâb, 1990.
• Soysaldı, H. Mehmet. “Kur’ân Semantiği Açısından Takvâ”. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 1 (1996), 21-42.
• Taberî, Ebû Ca‘fer Muhammed b. Cerîr b. Yezîd el-Bağdâdî et-. Câmiu’l-beyân an te’vili’ âyi’l-Kur’ân. thk. Mahmûd Muhammed Şâkir. 24 Cilt. Mekketü’l-Mükerreme: Dâru’t-Terbiyeti ve’t-Türâs, ts.
• Tehânevî, Muhammed b. Ali. Keşşâfü ıstılâhâtü’l-fünûn ve’l ulûm. ed. Alî Dahrûc. 2 Cilt. Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn, 1996.
• Tîbî, Ebû Muhammed Şerefüddîn Hüseyn b. Abdillâh b. Muhammed. Fütûhu’l-gayb fi’l-keşf ’an kınâı’r-rayb. ed. İyâd Muhammed el-Gavc. 17 Cilt. Câizetü Debî ed-Devliyyetü li’l-Kur’ân’il-Kerîm, 2013.
• Uludağ, Süleyman. “Takvâ”. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 39/484-486. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Hidâyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 17/473-477. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Zehebî, Muhammed es-Seyyid Hüseyin. et-Tefsîr ve’l-müfessirûn. 3 Cilt. Kahire: Mektebetü Vehbe, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kâsım Mahmûd b. Ömer. el-Keşşâf an hakâik-i gavâmîdi’t-tenzîl ve uyûni’l-ekâvîl fî vücûhi’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsil Uyûnü’s-Sevd,. Beyrut: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî, 3. Basım, ts.