BOTH POET AND THE COMMENTATOR: DÂNISÎ’S COMMENTARIES ON HIS OWN GHAZELS

Year 2023, , 148 - 190, 30.04.2023

Meral Nayman Demir

https://doi.org/10.28981/hikmet.1217233

Abstract

Keywords

Klasik Osmanlı edebiyatı, şerh, Dânişî, tasavvuf, 17. Yüzyıl, mecmua, Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi

HEM ŞAİR HEM ŞÂRİH: DÂNİŞÎ’NİN KENDİ GAZELLERİNE YAZDIĞI ŞERHLERİ

Abstract

Klasik Osmanlı edebî ürünleri hem düşünsel hem de tasavvufî altyapısı gereği görünürden farklı manalar da içeren çok katmanlı bir yapıya sahiptirler. Bir metnin açık ve anlaşılır kabul edilmeyip yorumlanması ve içerdiği gizli manaların ortaya çıkarılması düşüncesi şerhlerin ortaya çıkmasını, bir “tür” hüviyetini almasını sağlamıştır. Farklı tür ve içeriklerde metinler üzerine yazılabilen şerhler çoğunlukla erek dilden farklı bir dilde yazılmış metinleri merkezine almıştır. Ancak bu çalışmanın konusu olan metinlerde de görüleceği gibi kimi zaman şerhe kaynaklık eden eser de şerh metni de aynı dildedir; üstelik şair yahut müellif bu metinlerde ayrıca şârih kimliğine de bürünmüştür. Bu çalışmada da 17. yüzyıl şairlerinden Dânişî Ahmed’e ait olabileceği düşünülen iki gazel ve bunlara yine şairi tarafından yapılan şerhler incelenmiş; çalışmanın sonunda söz konusu metinler transkripsiyonlu olarak ortaya konmuştur. Şairin/şârihin kullandığı üslup ve yönteme dair tespitler sunulmaya çalışılmıştır.

Keywords

Klasik Osmanlı edebiyatı, şerh, Dânişî, tasavvuf, 17. Yüzyıl, mecmua, Saraybosna Gazi Hüsrev Bey Kütüphanesi

References

• Abdulkerim, Abdulkadiroğlu. (1985), İsmail Beliğ Nuhbetü’l-âsâr li-zeyli zübdetü’l-eş’âr, Gazi Üniversitesi Yayını, Ankara.
• Aclûnî. (e-kitap), Keşfü’l-Hafâ I-II, https://archive.org/details/kkmi-01/kkmi-01/page/n19/mode/2up,
• Ali Enver, Semâhâne-i edeb. (1309), İstanbul, Âlem Matbaası Ahmed İhsan ve Şürekâsı.
• Altuner, Nuran (Üzer). (1989), Safayi ve Tezkiresi: inceleme-tenkitli metin, indeks. İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Bursalı Mehmed Tahir, Osmanlı Müellifleri. (1333), C. 2, İstanbul: Matbaa-i Amire.
• Canpolat Taşcı, Hülya. (2014), “Türkçe edebî şerhlerde amaç ve yöntemler.” Metnin hâlleri: Osmanlı’da telif, tercüme ve şerh. (Hazırlayan Hatice Aynur vd.), Klasik, İstanbul, s. 72-97.
• Ceylan, Ömür. (2000), Tasavvufî şiir şerhleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Ekinci, Ramazan (e-kitap), Hâfız Hüseyin Ayvansarâyî Vefeyât-ı Ayvansarâyî: İnceleme-Tenkitli Metin, https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-194287/vefeyat-i-ayvansarayi.html
• Ekinci, Ramazan. (2018), Şeyhî Mehmed Efendi Vekâyi’u’l-Fuzalâ, Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
• Erdem, Sadık. (2013), Yümnî Tezkire-i Şu’arâ-i Yümnî: İnceleme – Tenkidli Metin – İndeksli Tıpkıbasım, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Ergun, Sadeddin Nüzhet. [1936], Türk Şairleri, C 3, [Bozkurt Basımevi, İstanbul].
• Genç, İlhan. (e-kitap), Esrâr Dede Tezkire-i şu’arâ-yı Mevleviyye: İnceleme-Metin. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-206275/tezkire-i-suara-yi-mevleviyye.html
• Gölpınarlı, Abdülbaki. (1971), Mevlânâ Müzesi Yazmalar Kataloğu II, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Gök, Taner. (2018), “Sûdî-i Bosnevî'ye Reddiyeler.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 21, s. 235-264.
• Güleç, İsmail. (2009), “ ‘Dağılmış incileri toplamaya’ yardım etmek: şerh tasnifi meselesine küçük bir katkı.” Turkish Studies = Türkoloji Araştırmaları: Prof. Dr. Cem Dilçin Adına 4, S 6, s. 213-230.
• Güler, Muhammed İkbal. (2022), “Dânişî Ali Dede’nin Bilinmeyen Bir Şiiri ve Hz. Mevlânâ Medhiyyesine Dair”, Uluslararası Toplumsal Araştırmalar Kongresi: 28.03.2022, s. 237-255.
• Güzel, Bilal. (2012), Kemiksiz-zâde Safvet Mustafa ve Nuhbetü’l-âsâr min Ferâidi’l-Eş’âr İsimli Şair Tezkiresi, Gazi Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Kara, İsmail. (2018), İlim bilmez tarih hatırlamaz: şerh ve haşiye meselesine dair birkaç not, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Atabey. (2007) “Dağılmış incileri toplamak: şerh tasnifi denemesi.” Prof. Dr. Abdülkadir Karahan anısına I. Uluslararası klâsik Türk edebiyatı sempozyumu: 12-13 Nisan 2007, Bildiriler Kitabı, s. 363-69, İstanbul.
• Kortantamer, Tunca. (1994), “Teori zemininde metin şerhi meselesi.” EÜEF Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 8, s. 1-10.
• Küçükdağ, Yusuf. (2003), “Konya’da Osmanlı Döneminde İnşa Edilen Tekke ve Zaviyeler”, Osmanlı Döneminde Konya, Konya Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü, Konya, s. 171-182.
• Mehmed Süreyya. (1317), Sicill-i Osmânî, C 3, Matbaa-i Amire, İstanbul.
• Most, Glenn. (2014), “Şerhlere kuramsal bir bakış”, Metnin hâlleri: Osmanlı'da telif, tercüme ve şerh. Çev. Murat Umut İnan, (Hazırlayan Hatice Aynur vd.), Klasik Yayınları, İstanbul, s. 452-465.
• Odabaşı, Mihrican. (2009), Tuhfe-i Nâilî Metin ve Muhteva 1. Cilt s. 234-467, Cumhuriyet Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sivas.
• Odunkıran, Fatih. (2020), Mevlevî Tezkiresi: Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân (İnceleme-Metin). İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Özer, Bülent. (2004), Dânişî Dîvânı: İnceleme, Metin, Nesre Çeviri, İndeks), Kocaeli Üniversitesi Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli.
• Donuk, Suat. (2017), Nev'îzâde Atâyî Hadâiku'l-hakâik fî Tekmileti’ş-Şakâ’ik, C 2, Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, İstanbul.
• Yılmaz, Ozan. (2012), Sûdî-i Bosnavî Gülistân şerhi, Çamlıca, İstanbul.
• Yazar, Sadık. (2011), Anadolu sahası klâsik Türk edebiyatında tercüme ve şerh geleneği. İstanbul Üniversitesi Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• Yılmaz, Mehmed. (2013), Kültürümüzde ayet ve hadisler, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Yılmaz, Ozan. (2011), “Bir münekkit var şârihten içeri: Türk Şerh Edebiyatı’nda reddiye geleneği ve Sudî-i Bosnevî örneği.” Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, S 7, s. 107-154.
• Zavotçu, Gencay (e-kitap), Rıza Tezkiresi. https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-219133/riza-tezkiresi.html