BİR SÛFÎ VE KALENDERİN MÜNÂZARASI: MÜNÂZARA-İ FUKARÂ

Yıl 2021, , 331 - 343, 31.12.2021

Burçin Karter

https://doi.org/10.28981/hikmet.993625

Öz

Münâzaranın tanımı ve kökeni üzerine günümüzde çeşitli çalışmalar yapılmış, bir tarz mı yoksa tür mü olduğu her zaman tartışma konusu olmuştur. 14. yüzyıldan 19. yüzyıla değin manzum ve mensur pek çok münâzara muhtevalı eser kaleme alınmıştır. Konu çeşitliliği bakımından sayı artmış ancak 19. yüzyıla doğru münâzara yazımında bir azalma görülmüştür. Bu türde yazılan eserler, içerik itibariyle kalem-kılıç, gece-gündüz, bülbül-karga, bahar-kış, gül-bülbül, efyûn-bâde, rind-zâhid gibi birbirine karşıt olan iki varlığın münâzarasından oluşmaktadır. 17. asır Mevlevî şeyhlerinden olan Şeyh Mehemmed Vânî tarafından kaleme alınan Münâzara-i Fukarâ, uzletin mi yoksa seyahatin mi dinen daha faydalı olacağının işlendiği bir münâzaradır. Müellif, bu eseri bizzat şahit olduğu tartışmadan esinlenerek sûfî-i mücâvir ve kalender-i müsâfir indinde bahsi geçen konuyu bu iki tipi karşılıklı konuşturarak işlemiştir. Münâzarada delil getirmek önemli olduğundan iddia ettikleri düşünceyi ise sık sık manzume, âyet, hadis, kelâm-ı kibârlarla desteklemişlerdir. Bu çalışma, tasavvufi muhtevaya sahip olan Vânî’nin Münâzara-i Fukarâ adlı eseri etrafında ele alınmaktadır. Amacımız eseri ve yazarı tanıtmak, eserle ilgili bilgi vermektir. Yazarla ilgili tezkire ve biyografik kaynaklarda herhangi bir bilgiye rastlanılmadığından çalışmamızın gerek edebiyat tarihine kazandırılmasına ve gerekse yazar ve eserle ilgili yapılacak sonraki çalışmalara kaynaklık etmesi hedeflenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Münâzara, Şeyh Mehemmed Vânî, Münâzara-i Fukarâ, Sûfî, Kalender

Kaynakça

• Abdulkadiroğlu, Abdulkerim (1998). Güldeste-i Riyâz-ı İrfân ve Vefeyât-ı Dânişverân-ı Nâdiredân (İsmail Belîğ-Bursalı), Ankara: Anıl Matbaa ve Ciltevi, s. 209.
• Aksoy, Hasan (1986). Münâzara. Türk Dili ve Edebiyatı Ansiklopedisi. İstanbul: Dergah Yayınları, 6, s.468-469.
• Benli, Şeyma (2019). Klasik Türk Edebiyatında Münâzara. Doktora Tezi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, s.106.
• Bursalı Mehmed Tahir (2009). Osmanlı Müellifleri. Ankara: Bizim Büro Basımevi, C.2. Diriöz, Meserret (1980). Türk Edebiyatında Münâzara. Milli Kültür, 2(1): 20.
• Esrar Dede (2018). Tezkire-i Şu’arâ-yı Mevleviyye (İnceleme-Metin). (Haz. İlhan Genç). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı, s.49-51.
• Köksal, Mehmet Fatih (2006). Münâzara. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 31, 580-581.
• Mustafa Sâkıb Dede (1867). Sefîne-i Nefîse-i Mevleviyân. Kahire: C.1, s.183. Mehmed Süreyya (1996). Sicill-i Osmânî. (Haz. Nuri Akbayar). Tarih Vakfı Yurt Yayınları, C.2, s.17.
• Şemsettin Sami (1996). Kâmûsu’l-A’lâm. Ankara: Kaşgar Neşriyat, C.6, s. 4678.
• Tuman, Mehmed Nâil (2001). Tuhfe-i Nâilî. (Haz. Cemal Kurnaz-Mustafa Tatçı). Ankara: Bizim Büro Yayınları, C.1, s.105.
• Uşşâkîzâde İbrahim Hasîb Efendi (2017). Zeyl-i Şakâ’ik. (Haz. Ramazan Ekinci). İstanbul. Yavuz, Yusuf Şevki (2006). Münâzara. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, İstanbul: 31, 576-577.