SEHİ BEY’İN ‘NEV HEVES’ GENÇ ŞAİRLERİ

Yıl 2017, Sayı: 6, 15 - 27, 16.04.2017

ABDULLAH Aydın

Öz

Klasik Türk Edebiyatı şairlerinin adı,
mahlası, mesleği, öğrenim durumu, edebî kişiliği ve eserleri hakkında bilgi
veren eserlere “Tezkiretü’ş-Şu’arâ” denilmektedir. Anadolu Sahası Türk
Edebiyatında ilk tezkireyi Sehî Bey -Çağatay sahası şairi Ali Şir Nevâî’den
etkilenerek- Heşt Behişt adıyla kaleme almıştır. Sehî Bey’in etkisiyle de
yedisi kendisiyle aynı yüzyılda olmak üzere kırk bir tezkire yazılmıştır.

Klasik Türk Edebiyatı kaynakları
arasında önemli bir yeri olan tezkireler içerisinde Sehî Bey tezkiresi
sekizinci tabakasıyla dikkat çekmektedir. Bu bölümün önemi, yazarın ileride iyi
şair olacaklarını düşündüğü genç yeteneklere yer vermesidir. Toplam 241 şair
hakkında bilgi verilen tezkirenin sekizinci tabakasında elli beş şair yer
almaktadır.

Bu çalışmada söz konusu elli beş şair,
yüzyılın diğer tezkirelerinde araştırılmış, Sehî Bey’in yetenekli dediklerine
diğer tezkirecilerin ne dedikleri incelenmiştir. Yapılan karşılaştırma
neticesinde altı alt başlık oluşturulmuş, bu sınıflandırmaların hangi kıstaslara
göre yapıldığı açıklanmış, şairler hakkında güncel kaynakçalar verilmiş ve her
maddenin altında da şairlere dair bilgi veren tezkireler tablo olarak
eklenmiştir.

Sonuç olarak Sehî Bey’in genç yetenek olarak ele aldığı elli beş şairden
on beşinin yetenekleriyle kendilerinden söz ettiremedikleri tespit edilmiştir.
Zira diğer tezkireler, bu şairlerden bazılarına eserlerinde hiç yer vermemiş
bazılarına ise çok az değinmiştir.

Anahtar Kelimeler

Heşt Behişt, Klasik Türk Edebiyatı, Nev Heves, Sehî Bey

Kaynakça

• Akar, Harun. (2010), Heşt-Behişt (İnceleme-Transkripsiyonlu Metin-Sözlük), Gaziosmanpaşa Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Tokat.
• Akkuş, Mehmet. (2008), Hatîbî- Tezkire-i Şuarâ-yı Bağdâd, İstanbul.
• Akyol, İbrahim. (2014), “Hanyalı Kâmî ve Edebî Kişiliği”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (KAREFAD), 3(1), 2014, s. 18, 26, 33.
• Babacan, İsrafil. (2007), “16. Asırda Osmanlı Sahası Şâirleri Hakkında Yazılmış ‘Tezkire-i Mecâlis-i Şu’arâ-yı Rûm’ Adlı Tanınmayan Bir Tezkire”, Bilig, Kış, S. 40, s. 1-16.
• Başpınar, Fatih. (2015), “16. Yüzyıl Klasik Türk Edebiyatı Şairlerinden Garâmî’nin Tezkiretü’ş-Şu‘arâ İsimli Şairnamesi”, Rumelide Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 3, Kırklareli, s. 1-32.
• Bayram, Ömer. (2005), Seyyid Azim Şirvânî Tezkiretü’ş-Şu’arâ Giriş ve Metin, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap.
• Canım, Rıdvan. (2000), Latîfî Tezkiretü’ş-Şu‘arâ ve Tabsıratü’n-Nuzamâ (İnceleme-Metin), Ankara.
• Coşkun, Menderes. (2002), Manzum Bir Şairler Tezkiresi Hasîb’in Silkü’l-Le’âl-i Âl-i ‘Osmân’ındaki Şair Biyografileri, Ankara.
• Çavuşoğlu, Mehmed. (1982), Helâkî, Dîvan -Tenkidli Basım-, İstanbul.
• Çetindağ, Yusuf. (2015), “Nevâî Ekolü ve Etkileri”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 06.04.2016.
• Donuk, Suat. (2013), “İşretî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Erdoğan, Mustafa. (2011), Bursalı Rahmî ve Dîvânı, İstanbul.
• Göre, Zehra. (2005), “Yetîmî ve Şiir Dünyası”, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 14, S. 1, Adana, s. 253-269.
• İpekten, Halûk. (2008), Bâkî -Hayatı Sanatı Eserleri-, Ankara.
• İsen, Mustafa. (1990), Usûlî Dîvânı, Ankara.
• İsen, Mustafa. (1994), Künhü’l-Ahbârın Tezkire Kısmı, Ankara.
• İsen, Mustafa. (1997), Ötelerden Bir Ses Divan Edebiyatı ve Balkanlarda Türk Edebiyatı Üzerine Makaleler, Ankara.
• İsen, Mustafa. (1998), Sehî Bey Tezkiresi (Heşt Behişt), Ankara.
• İsen, Mustafa. (1999), Latîfî Tezkiresi, Ankara.
• İsen, Mustafa. (2010), Tezkireden Biyografiye, İstanbul.
• İsen, Mustafa. (2013), “Sehî Bey”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 06.04.2016.
• İsen Mustafa, Kılıç Filiz, Aksoyak İsmail Hakkı, Eyduran, Aysun. (2002), Şair Tezkireleri, Ankara.
• Karahan, Abdülkadir. (1966), Kanunî Sultan Süleyman Çaǧı Şairlerinden Figânî ve Divânçesi, İstanbul.
• Kaplan, Yunus. (2013), “Kandî, Müverrih Kandî, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Kaplan, Yunus. (2014a), “Kâmî, Seyyid Kâmî Mehmed Efendi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 13.04.2016.
• Kaplan, Yunus. (2014b), “Merdümî, Galata Emini Ali Çelebi-zâde Abdüsselâm Merdümî Efendi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Kaplan, Yunus. (2014c), “Sihrî, Kız Memi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Kaplan, Yunus. (2014ç), “Sübûtî, Seyyid Sübûtî Efendi, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Karataş, İbrahim Hakan. (2001), 16. Yüzyılda Bir Nazire Şairi Sebzî ve Nazireleri, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Kartal, Ahmet. (2015), “Nevâî’nin Hayatı, Eserleri ve Edebî Kişiliği”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 06.04.2016.
• Kılıç, Filiz. (2010), Âşık Çelebi Meşâ’irü’ş-Şu’arâ –İnceleme- Metin-, (3 Cilt), İstanbul.
• Kılıç, Filiz. (2014), “Meşrebî, Bıçakcızâde Meşrebî Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013a), “Bahârî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013b), “Ârifî, Hüseyn Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013c), “Nikâbî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013ç), “Ulûmî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2013d), “Rahîkî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2014a), “Muîdî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 16.04.2016.
• Köksal, Mehmet Fatih. (2014b), “Sabûhî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Kurnaz, Cemâl. (1996), Hayâlî Bey Divânı'nın Tahlîli, İstanbul.
• Kurtoğlu, Orhan. (2006), Nurî Osman Hanyevî, Girit Şairleri (Tezkire-i Şu’arâ-yı Cezîre-i Girid), Ankara.
• Kutluk, İbrahim. (1997), Beyânî Mustafa Bin Carullah Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Ankara.
• Kutluk, İbrahim. (1989), Kınalı-zade Hasan Çelebi, Tezkiretü’ş-Şuarâ, (2 Cilt), Ankara.
• Küçük, Sabahattin. (1994), Bâkî Dîvânı Tenkitli Basım, Ankara.
• Macit, Muhsin, Kaplan, Hasan. (2014), “Bâkî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 11.04.2016.
• Mermer, Ahmet, Keskin, Neslihan Koç. (2005), Eski Türk Edebiyatı Terimleri Sözlüğü, Ankara.
• Ördek, Şerife. (2014), “Servî/Sürûrî, Derviş Sürûrî-i Mevlevî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Özyıldırım, Ali Emre. (2014), “Fikrî, Mâşî-zâde Dervîş”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 16.04.2016.
• Saraç, M. A. Yekta. (2002), Emrî Divanı, İstanbul.
• Solmaz, Süleyman. (2005), Ahdî ve Gülşen-i Şu‘arâsı (İnceleme- Metin), Ankara.
• Sungurhan Eyduran, Aysun. (2008), Beyânî Tezkiretü’ş-Şu’arâ, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara.
• Şanlı, İsmet. (2004), XVI. yy. Dîvân Şairi Hilâlî ve Şiirlerinde Sosyal Hayat” , U.Ü. Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, Y. 5, S. 6, Bursa, s. 151- 173.
• Tarlan, Ali Nihat. (1992), Hayâlî Divânı, Ankara.
• Üst, Sibel. (2012), Edirneli Nazmî Dîvânı (İnceleme-Metin), Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara.
• Yakar, Halil İbrahim. (2009), Gelibolulu Sun‘î Dîvânı, Gaziantep, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Gaziantep.
• Yazar, Sadık. (2011), “XVI. Yüzyıl Şairlerinden Üsküdarlı Aşkî’nin Eserleri Hakkında Yeni Tespitler”, Türkiyat Mecmuası, C. 21, S. 1, İstanbul, s. 375- 393.
• Yekbaş, Hakan. (2010), Sehî Bey Divânı. İstanbul.
• Yıldız, Ayşe. (2015), “Cemîlî”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Yılmaz, Kadri Hüsnü. (2014), “Niyâzî, Hâfız Acemoğlu, Niyazî Mehmed Şah Çelebi”, Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü, http://www.turkedebiyatiisimlersozlugu.com, Erişim Tarihi: 18.04.2016.
• Zülfe, Ömer. (2009), On Altıncı Yüzyıl Şairi Selîkî ve Şiirleri, Kültür ve Turizm Bakanlığı e-kitap, Ankara.