SOSYAL HAYATA BAKAN YÖNÜYLE NEDİM’İN RAMAZANİYYESİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2019, Sayı: 10, 147 - 164, 30.04.2019

Hulusi Eren

https://doi.org/10.28981/hikmet.528645

Cited By: 3

Öz

Divan şiirinin öteden beri dile getirilen toplumdan ve sosyal hayattan
uzak olduğu görüşü, bu şiirlerin ayrıntılı olarak incelenmeyişinin bir
sonucudur. Ancak bu görüşün aksine, Divan şiirinin birçok türünde toplumun dinî,
sosyal ve ruhî yansımalarını görmek mümkündür. Zira Divan şairleri de bir birey
olarak toplumun içinde bulunmuş, toplumsal yaşamı kelimeler tanıklığında birer
tarihî belge niteliğinde olan şiirlerine yansıtmışlardır. Bu bağlamda İslam
dininde önemli bir yer arz eden ramazan ayı da şiirlere konu edinilmiş ve
yüzyıllar boyu işlenegelmiştir.

Divan şairlerinin ramazan ayı vesilesiyle padişahlara, devlet büyüklerine
veya hâmîlerine sundukları ve nesib bölümünde ramazanı anlatan Ramazaniyyeler,
kaside nazım şekliyle yazılan şiirlerdir. Edebiyatımızda XVII. yüzyıldan
itibaren yazılmaya başlanan Ramazaniyyeler, XVIII. yüzyıl ve sonrasında
yaygınlaşır. Enderûnlu Fâzıl on üç kaside ile bu türün en fazla örnek veren
şairidir. Bu tür kasidelerde sosyal hayatı ilgilendiren birçok konuya rastlamak
mümkündür. Ramazan ayı iftar, sahur, oruç, kandil ve bayram gibi kavramlar
etrafında dinî yönünün yanısıra kültürel ve folklorik taraflarıyla da ele
alınır. Bu yönüyle Ramazaniyyeler, yazıldığı dönemde meydana gelen olaylara
ayna tutar ve bunların toplumdaki yansımaları hakkında okuyucuya önemli
ayrıntılar sunar.

Ramazaniyye türünde eser veren şairlerden birisi de Nedim’dir. Bu
çalışmada XVIII. yüzyılın önemli şairlerinden Nedim’in Ramazaniyyesi tematik ve
yapısal açıdan incelenerek sosyal hayata bakan yönüyle ele alınacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Divan Şiiri, Kaside, Sosyal Hayat, Ramazaniyye

Kaynakça

• AVŞAR, Ziya (2002), “Bir Başka Yönden Nedim”. Türklük Bilimi Araştırmaları. S. XII.ÇAVUŞOĞLU, Mehmed (1986), “Kaside”. Türk Dili Dergisi Divan Şiiri Özel Sayısı. s. 414-416. DİLÇİN, Cem (2005), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara. GÖLPINARLI, Abdülbaki (2004), Nedim Divan, İnkılap Yayınları, İstanbul.HORATA, Osman (1997), “Esrar Dede’nin Şiirlerinde Tahkiye I”. Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi. S. 544, s. 423-433.HORATA, Osman (1997), “Esrar Dede’nin Şiirlerinde Tahkiye II”, Türk Dili, Dil ve Edebiyat Dergisi, S. 546, s. 593-599. HORATA, Osman (2002), “Zihniyet Çözülüşünden Edebî Çözülüşe: Lâle Devri’nden Tanzimat’a Türk Edebiyatı.”. Türkler, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara, S. XI, s. 573-592.HORATA, Osman (2009), Has Bahçede Hazan Vakti, Akçağ Yayınları, Ankara.HORATA, Osman (2012), “Nef’i’nin ‘Sözüm’ Redifli Kasidesinin İstiare Zemini”, Bilig/Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, S. 61/Bahar, s.143-156.KORTANTAMER, Tunca (1993), “Nedim’in Manzum Küçük Hikayeleri”, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri I,Akçağ Yayınları, Ankara.KORTANTAMER, Tunca (1993), “Gül Kasidesi”, Eski Türk Edebiyatı Makaleleri I,Akçağ Yayınları, Ankara.MACİT, Muhsin (1997), Nedim Divanı, Akçağ Yayınları, Ankara.MACİT, Muhsin (2000), Nedim Hayatı Sanatı, Akçağ Yayınları, Ankara.MAZIOĞLU, Hasibe (2012), Nedim’in Divan Şiirine Getirdiği Yenilikler, Akçağ Yayınları, Ankara.ÖZÖN, M. Nihat (1954), Edebiyat ve Tenkid Sözlüğü, İnkılap Kitabevi, İstanbul.ÖZTEKİN, Özge (2006), Divanlardan Yansıyan Görüntüler, Ürün Yayınları, Ankara.PALA, İskender (2001), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul.PALA, İskender (2001), “Kaside”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 564-566.ŞAHİN, Ebu Bekir Sıddık (2013), “Medh ve Hamd Kavramları Çerçevesinde Medhiye Üslubu Üzerine”, Eski Türk Edebiyatı Çalışmaları VIII-Kasîdeye Medhiye: Biçime, İşleve ve Muhtevaya Dair Tespitler, Turkuaz Yayınları, İstanbul, s. 340-361.TANPINAR, Ahmet Hamdi (1998), Edebiyat Üzerine Makaleler, Dergah Yayınları, İstanbul.UZUN, Mustafa (2007), “Ramazaniyye”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara, s. 439-440.YARAŞIR, Ömer (1996), Nedim Divanı Tahlili, Basılmamış Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi, Edirne.YEKBAŞ, Hakan (2012), “Ramazanı Divan Şiiri Metinlerinden Okumak”, Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, S. 6, s. 173-230.YÜKSEL, Sedit (1977), “Eski Edebiyatımızda Ramazan”, Türkoloji Dergisi, C. VII, s. 35-39.YÜKSEL, Sedit (1977), “Koca Ragıp Paşa’nın Ramazaniyesi”, Türkoloji Dergisi, C. VII, s. 41-46.