YOZGATLI İHSAN EFENDİ’NİN TÜRK DİLİ VE EDEBİYATI SAHASINDAKİ FAALİYETLERİ

Yıl 2019, Sayı: 10, 47 - 74, 30.04.2019

Güler Doğan Averbek

https://doi.org/10.28981/hikmet.531722

Öz

Yozgatlı Müderris İhsan Efendi’nin, belgelerle
ve fotoğraflarla zenginleştirilen ve desteklenen mufassal biyografisi, çok
yakın bir geçmişte oğlu Prof.Dr. Ekmeleddin İhsanoğlu tarafından neşredildi. Eserin
neşre hazırlanma sürecinde hasbelkader bizlerin de mütevazı dahli mevzubahis
oldu. Çalışmalar esnasında belgeleri, hatıraları okudukça ve mahdumları
beyefendinin anlattıklarını dinledikçe İslâm âlimi olmanın ötesinde aynı zamanda
Türk dili ve edebiyatına büyük ilgi duyan ve bu ilgisi ilk zamanlarda fahri, uzun
sayılamayacak ancak son derece verimli geçirdiği hayatının son döneminde ise
resmî hâl alan bir Türkoloji âlimi ile karşı karşıya olduğumuz anlaşıldı. Söz
konusu eserden sonra İhsan Efendi’nin hayatı pek çok yönüyle ele alınacak ve
üzerinde çok söz söylenecektir. Bunlardan biri de muhakkak surette İhsan
Efendi’nin her ne kadar dindaş olsa da yabancı olan bir memlekette diline ve
edebiyatına yaptığı hizmetlerin müstakilen ele alınarak irdelenmesi olmalıdır. Bu
çalışmada Türk dili ve edebiyatındaki yetkinliğine vurgu yapılarak İhsan
Efendi’nin Türkoloji sahasındaki katkılarına odaklanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müderris İhsan Efendi, Mısır Milli Kütüphanesi, Ayn Şems Üniversitesi, Sultan Mahmud Medresesi

Kaynakça

• Aksoy, Hasan. (2001), “Abdülkadir Karahan,” c. 24, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, s. 404.
• Bayhan, Ahmet Ali. (2009), “Sultan Mahmud Medresesi ve Sebilküttâbı,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 37, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, s. 507-508.
• Boyacılar, Nureddin. (2013). Bir Ömür Böyle Geçti: Hayatım ve Hatıralarım, Tekin Kitabevi, Konya.
• Büyükçınar, Ahmet Muhtar. (2015), Hayatım İbret Aynası, haz. Cihan Okuyucu, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Büyüker, Kâmil. (2017), Âkif’in Mısır Günlerinde Hakikatli Bir Dost: Mehmed İhsan Efendi, Pendik Belediyesi, İstanbul.
• Cenkçiler, Ali Yakup. (2013), Hatıra Kitabı, haz. Necdet Yılmaz, İstanbul.
• Coşkun, Betül. (2012). “Mısır Prensesi, Osmanlı Edîbesi Kadriye Hüseyin Hanım,” Erdem: Atatürk Kültür Merkezi Dergisi S 63, s. 63-88.
• Doğan Averbek, Güler. (2018), “Türkçe-Arnavutça manzum sözlük Dürre-i Manzûme’nin bilinmeyen iki nüshası,” FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi S 12, s. 223-242.
• Doğan, Durali. (2016), İki Hisli Yürek: Mehmed Akif ve Yozgatlı Mehmed İhsan Efendi, Kalkan Matbaacılık, Yozgat.
• Düzdağ, M. Ertuğrul. (2007), Üstad Ali Ulvi Kurucu: Hatıralar, Kaynak Yayınları, İstanbul.
• Eşref Edib (Fergan). (2010), Mehmed Âkif: Hayatı, Eserleri ve Yetmiş Muharririn Yazıları, haz. Fahrettin Gün, Beyan Yayınları, İstanbul.
• Ezherli, İsmail. (1976), “İki Sâdık Dost,” İslâm: Dinî, İlmî, Siyasî Aylık Mecmua C 20, S 10, s. 232, S 5, s. 114, S 7, s. 152.
• Fihrisü’l-Mahtutati’l-Farsiyye. (1966-1968), Vezâretü’s-Sekâfe, Kahire.
• Fihrisü’l-Mahtutati’t-Türkiyye el-Usmâniyye elletî iktinethâ Dârü’l-Kütübi’l-Kavmiyye münzü âm 1870 hattâ nihâye 1980 m. (1987-1997), el-Hey’etü’l-Mısriyyeti’l-Âmme li’l-Kitâb, Kahire.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. (1989), “Âlimiye,” Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 2, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, s. 465.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. (2006), Mısır’da Türkler ve Kültürel Mirasları, IRCICA, İstanbul.
• İhsanoğlu, Ekmeleddin. (2018), Kaybolan Dünyadan Nurlu Bir Sima: Yozgatlı İhsan Efendi, ed. Güler Doğan Averbek, Doğan Kitap, İstanbul.
• İslamoğlu, Abdulmecit. (2010), “Mısır Üniversitelerinde Türkoloji Çalışmaları,” Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C 9 S 18, s. 148-160.
• Kalyon, Abuzer. (2013), Dîvân şiirinin Nil deki Sesi Ayşe Teymûrî Dîvânı, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Kalyon, Abuzer, Zeynep Gözde Kozlu. (2017), “Prenses Kadriye Hüseyin ve Eserleri,” Külliyat Osmanlı Araştırmaları Dergisi S 3, s. 51-63.
• Kurucu, Ali Ulvi. (1990), Gecelerin Gündüzü: Nurlu Belde Medîne’den Yazılar, haz. M. Ertuğrul Düzdağ, Marifet Yayınları, İstanbul.
• Kurucu, Sare. (2002), Bir Ömürden Sayfalar: Ali Ulvi Kurucu’dan Hatıralar, Marifet Yayınları, İstanbul.
• Medrese’den Üniversite’ye Ali Özek. (2012) haz. Ramazan Yıldırım, Düşün Yayıncılık, İstanbul.
• “Mehmed İhsan Efendi.” (2003), Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi, c. 28, Türkiye Diyanet Vakfı, Ankara, s. 490-491.
• Mumammed Ebu’l-Amâyim. (2003), Âsârü’l-Kâhireti’l-İslâmiyye fi’l-ʿAsri’l-Usmânî, ed. Ekmeleddin İhsanoğlu, c. 1, IRCICA, İstanbul.
• Oğraş, Rıza. (2009), “Osmanlı Döneminde Mısır’da Yaşamış Divan Şairleri,” A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi S 39, s. 651-670.
• Okuyucu, Cihan. (2019). “Çok Beklenen ve Çok Konuşulacak Bir Hayat Hikâyesi,” Dergâh Edebiyat Sanat Kültür Dergisi S 348, s. 27.
• Ömer Rıza (1330), “Mısır’ın Büyük Şairi Aişe,” Sebîlü’r-Reşâd C XIII, S 325, s. 100-101.
• Özbek, Süleyman. (1995), “Mısır Arap Cumhuriyeti Ayn-Şems Üniversitesi Edebiyat Fakültesi’nde Türkoloji Sahasında Yapılmış Master-Doktora Tezleri II,” Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Tarih Bölümü Tarih Araştırmaları Dergisi, C 16 S 27, s. 291-304.
• Prof. Ali Özek’e Armağan: Hak Yolda Halka Hizmet (Muhterem İlim Adamı ve Hayırsever Prof. Dr. Ali Özek’in 75. Doğum Yılı Münasebetiyle Düzenlenen Uluslararası İlmi-Uygulamalı Konferansın Sunumları). (2007), Kazakistan Cumhuriyeti İlim ve Bilim Bakanlığı Yabancı Diller ve Mesleki Kariyer Üniversitesi, Almatı.
• Prof. Mehmed İhsan’ın Hatırasına Mısır-Türk Tarihi ile Edebiyatı Üzerine İnceleme ve Araştırmalar Semineri 2-4 Mart 1985. (1989), ed. Ahmed Fuad Mütevellî, Dar el-Fikr el-Arabî, Kahire.
• Saraç, M. Ali Yekta. (1995), “Türk Edebiyatının Mısır da Unuttuğu Bir Şair Aişe İsmet Teymur,” İlmî Araştırmalar S 1, s. 131-140.
• Saraç, M. Ali Yekta. (1997), “Mehmet Akif in Gölgeleri’nin Arapçaya Tercümesi ve İbrahim Sabri Efendi,” İlmî Araştırmalar S 5, s. 247-258.
• [Serter], İhsan Adli. (1950-1955), Şiirlerim, Dârü’n-Nil, Kahire.
• Şener, Abdülkadir. (2013), Hayat Hikayem, Tibyan Yayıncılık, İzmir.
• Şengüler, İsmail Hakkı. (1992), Açıklamalı ve Lügatçeli Mehmed Âkif Külliyatı, Hikmet Neşriyat, İstanbul.
• Tunç, Semra. (2012), Kahire Sarayında Bir Hanım Şair: Çeşm-i Afet ve Divanı (Levha-i Dil), İstanbul: Palet Yayınları.
• Yazıcı, Hüseyin. (2016), Ben Söylerim Ben Dinlerim: İhsan Adli Serter’in Hayatı ve Şiirleri, Demavend Yayınları, İstanbul.