ÜÇ YAZMA METİNDE HZ. İBRAHİM'İN HZ. İSMAİL'İ KURBAN ETMESİ

Yıl 2020, Sayı: 12 [BAHAR 2020], 1 - 25, 01.04.2020

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.28981/hikmet.678773

Öz

İlkel kavimlerden itibaren insanlar, doğaüstü varlıkların kendi hayatlarına müdahale ettiklerine inanmışlardır. Bu inanç doğaüstü varlıklarla çeşitli şekillerde ilişki kurmayı gerektirmiştir. Kurban bu ilişkiyi sağlayan en güçlü yollardan biridir. İnsanlar doğaüstü varlıklara yiyecek, giyecek gibi cansız nesneleri sunmalarının yanında canlı varlıkları da kurban etmişlerdir. Hayvanlar en çok tercih edilen canlı kurbanlar olmuştur. İnsanoğlu bu tür varlıklarla yetinmemiş bazen de insanı kurban olarak seçmiştir. Şüphesiz bu seçimin tanrılar tarafından yapıldığına inanılmış, uzun yıllar çeşitli şekillerde insan kurban etme geleneği yaşamıştır. İbrahim’in gördüğü bir rüya üzerine oğlu İsmail/İshak’ı Allah yolunda kurban etmesi de en ilginç insan kurban etme hikâyelerinden biridir. Hikâye, Tevrat ve Kuran gibi ilahi kitaplarda da anlatılır. Hikâye insanoğlunun yaratıcına itaat etmeyi, başka bir varlığa ondan daha çok gönlünde yer vermemeyi öğütler. Bu çalışma İbrahim peygamberin oğlu İsmail/İshak’ı kurban etmesini anlatan, şimdiye kadar yayımlanmamış bazı şiirleri yayımlama amacını taşımaktadır. Şiirler arasındaki benzer anlatım, şiirlerin aynı kaynaktan geldiğini düşündürmektedir. Şiirlerde sade ve anlaşılır halk dilinin kullanılması halk için yazıldığını göstermektedir. Bir çok kütüphanede, bunun gibi, millî kültürümüzün değerli parçaları gün yüzüne çıkarılmayı beklemektedir.

Anahtar Kelimeler

kurban, İbrahim, rüya, İsmail

Kaynakça

• Akgün, Engin. (2007), “Şamanist Türk Halklarında Kurban Sungusu ve Kendisine Kurban Sunulan Varlıklar”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 44, 81-91.
• Bayat, Fuzuli. (2007), Türk Mitolojik Sistemi 1, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Bekki, Selahaddin. (1996), “Türk Mitolojisi’nde Kurban”, Akademik Araştırmalar, I/3, 16-28. http://turkoloji.cu.edu.tr/HALKBILIM/salahaddin_bekki_kurban.pdf. (Erişim Tarihi: 14.01.2020).
• Beydilli, Celal. (2015), Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Yurt Kitap-Yayın, Ankara.
• Çetin, Özer. (2008), Kurban ile İlgili İnanç ve Tutumlar, Doktora Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, Faruk. (2006), “İnsan Kurban Etme Konulu Bir Kıbrıs Türk Efsanesi Hakkında Karşılaştırmalı Bir Araştırma”, TÜBAR, XIX, 293-306.
• Eliade, Mircea. (2017a), Ebedi Dönüş Miti, (çev. Ayşe Meral), Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Eliade, Mircea. (2017b), Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi 2, (çev. Ali Berktay), Alfa Yayınları, İstanbul.
• Göğebakan, Yüksel. (2016), “Semavi ve Pagan Dinlerde Ortak Özellik Olarak Kurban’ın Resim Sanatı İçerisindeki Yeri (Hz.İsmail/Hz.İshak’ın Kurbanı ve İphigeneai’nın Kurbanı)”, Atatürk Üniveristesi Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 36, 58-89.
• Kafesoğlu, İbrahim. (2012), Türk Millî Kültürü, Ötüken Neşriyat, İstanbul.
• Kalafat, Yaşar. (1999), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• Kaşgarlı Mahmud. (2005), Divanü Lügati’t-Türk, (çev. Seçkin Erdi-Serap Tuğba Yurteser), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Kuranı-ı Kerim Meali. (2011), (hzl. Halil Altuntaş-Muzaffer Şahin), Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Maynagaşev, S. D. (1998), “Beltir Türklerinde Gök Tanrıya Kurban Töreni”, (çev. Abdülkadir İnan), Makaleler ve İncelemeler II. 215-221, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Olgun, Hakan. (2016), “İbadet, Ritüel ve Kurban”, Milel ve Nihal, 13/2, 82-99.
• Ögel, Bahaeddin. (1998), Türk Mitolojisi 1, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• Örnek, Sedat Veyis. (2014), 100 Soruda İlkellerde Din, Büyü, Sanat, Efsane, BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
• Roux, Jean-Paul. (2012), Eski Türk Mitolojisi, (çev. Musa Yaşar Sağlam), BilgeSu Yayıncılık, Ankara.
• Şirin, Elif. (2017), İnsan Kurbanı Fenomeni, Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Tevrat. https://drive.google.com/file/d/0B5P9lVUjiRQBNmpONTBPYk81UmM/edit (Erişim Tarihi: 14.01.2020).
• Turan, Yahya. (1999), Psikolojik ve Sosyal Yönleriyle Kurban, Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.