HÜSN Ü AŞK VE DUHTER-İ HİNDU ÜZERİNE KARŞILAŞTIRMALI BİR OKUMA

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 385 - 406, 31.10.2020

Demet Sustam

https://doi.org/10.28981/hikmet.749819

Öz

Fuzulî, Bakî, Nefî, Nedim gibi önemli divan şairlerinin etkisine, yeni Türk edebiyatının hemen her döneminde rastlanır. Şeyh Gâlib de bu geleneğin son büyük halkası olarak hem imaj dünyası hem de Hüsn ü Aşk adlı özgün mesnevisiyle kendinden sonra gelen yazarlara tesir etmiştir.
19. yüzyılda bir yandan yeni yazınsal türler, Türk edebiyatına kazandırılmaya çalışılıyorken bir yandan da şiirin sınırları, geleneğin dışına çekilmeye çalışılıyordu. Abdülhak Hâmid Tarhan, şiirdeki bu yenilik hareketlerine vezin ve kafiyedeki alışılmamış denemeleriyle katkı sağlamıştır. Duhter-i Hindû’daki manzum parçalar, Hâmid’in vezin ve kafiye denemelerinin bilinen ilk örnekleri olması nedeniyle önem taşır. Hâmid, Duhter-i Hindû ile ilgili bir yazısında, piyesteki manzum parçaların bazılarında Şeyh Gâlib tardiyelerinin etkisi olduğunu söylemiştir. Daha sonra Hâmid üzerine yapılan araştırmalarda da bu konuya değinilmiştir. Ancak bu etkinin kapsamı üzerine detaylı bir araştırma henüz yapılmamıştır.
Bu çalışma, Duhter-i Hindû’daki Hüsn ü Aşk etkisine, yalnızca nazım şekli açısından değil vezin, kafiye, cümle yapısı ve muhteva açısından da bakmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda iki eser arasında karşılaştırmalı bir okuma yapılmıştır. Bu okuma neticesinde, eserde Hâmid’in doğrudan Gâlib’i taklit ederek yazdığı manzumelerinin var olduğu görülmüştür. Ancak bir etkilenme söz konusu olmaksızın da iki eser arasında karşılaştırma yapılabilecek kimi bölümler mevcuttur. Bu çalışmada, iki ihtimal de göz önünde tutularak şekil ve muhtevaca ortaklık görülen bütün parçalar değerlendirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Duhter-i Hindû, Hüsn ü Aşk, Abdülhak Hâmid Tarhan, Şeyh Gâlib, karşılaştırma

Kaynakça

• Andı, Fatih. (1997) Servet-i Fünun’a Kadar Yeni Türk Şiirinde Şekil Değişmeleri, Kitabevi Yayınları, İstanbul.
• Ayvazoğlu, Beşir. (2011), Kuğunun Son Şarkısı, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Dağlar, Abdülkadir. (2017), “Dağlarca’nın Hüsn ü Aşk Yorumu: Şeyh Galib’e Çiçekler”, Hikmet Akademik Edebiyat Dergisi, Gelenek ve Postmodernizm Özel Sayısı, s.112-134.
• Dilçin, Cem. (2009) Örneklerle Türk Şiir Bilgisi,Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Doğan, Muhammet Nur (haz.). (2011), Şeyh Galib Hüsn ü Aşk Metin, Düzyazıya Çeviri, Notlar ve Açıklamalar, Yelkenli Yayınları, İstanbul.
• Duhter-i Hindû. (1292), Tasvîr-i Efkâr Matbaası, İstanbul.
• Enginün, İnci (haz.). (1995), Abdülhak Hâmid’in Mektupları-2, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Enginün, İnci (haz.). (1998), Abdülhak Hâmid Tarhan Tiyatroları 3 Duhter-i Hindû/Finten, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Enginün, İnci. (2012), Yeni Türk Edebiyatı Tanzimat’tan Cumhuriyet’e (1839-1923). Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Enginün, İnci (haz.). (2013), Abdülhak Hâmid’in Hatıraları, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Huyugüzel, Ömer Faruk. (2018), Eleştiri Terimleri Sözlüğü, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• İpekten, Haluk. (2014), Klasik Türk Edebiyatı Nazım Şekilleri ve Aruz, Dergâh Yayınları, İstanbul.
• Karaburgu, Oğuzhan. (2012), Şairin Sahneye Düşen Gölgesi Abdülhak Hâmid Tarhan’ın Tiyatroları Üzerine Bir İnceleme, Kesit Yayınları, İstanbul.
• Moran, Berna. (1990), Türk Romanına Eleştirel Bir Bakış 1, İletişim Yayınları, İstanbul.
• Pala, İskender. (2011), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Saraç, Yekta. (2007), Klâsik Edebiyat Bilgisi Biçim-Ölçü- Kafiye, 3F Yayınları, İstanbul.
• Servet-i Fünun, C.56, S. 1420, 31 Temmuz 1335/1919, s.252.
• Şentürk, Ahmet Atilla. (2016), Osmanlı Şiiri Kılavuzu 1, OSEDAM, İstanbul.
• Tanpınar, Ahmet Hamdi. (2010), XIX. Asır Türk Edebiyatı Tarihi, YKY, İstanbul.
• Tansel, Fevziye Abdullah. (1938), “Makber’de Leyla ve Mecnun ile Hüsün ve Aşk Tesirleri”. Ülkü Halkevleri Dergisi, S.60, s.142.
• Tansel, Fevziye Abdullah(haz.). (2013a), Namık Kemal’in Husûsî Mektupları I, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Tansel, Fevziye Abdullah(haz.). (2013b), Namık Kemal’in Husûsî Mektupları II, Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Türinay, Necmettin. (1995), “Klasik Mesnevinin Son Merhalesi Hüsn ü Aşk”, Şeyh Galib Kitabı, (Editör: Beşir Ayvazoğlu), İBB Kültür İşleri Daire Başkanlığı Yayınları, İstanbul, s.87-122.
• Mukaddime-i Harâbât. (1311) Matbaa-i Ebuzziyâ, Konstantiniyye