İSMAİL HAKKI BURSEVÎ’NİN LUGAZ ŞERHLERİ

Yıl 2020, Sayı: 13 [GÜZ 2020], 259 - 290, 31.10.2020

Mustafa Uğurlu Arslan

https://doi.org/10.28981/hikmet.801872

Öz

Klasik bir metne farklı yer ve zamanlarda yeniden bakan, eseri yaşadığı devrin şartları içerisinde yorumlamaya çalışan şârih, müellif/şair ne söylüyor ya da nasıl söylüyor? sorularını cevaplamaya çalışan kimsedir. Hususiyle tasavvufî metinleri daha iyi anlayabilmek için yazılan şerhler, bu çerçevede oluşturulan eserleri anlamada birer anahtar hükmündedir. İsmail Hakkı Bursevî’nin şerh geleneği içerisindeki yeri oldukça ehemmiyetlidir. Yüz yirmi civarında eser kaleme alan Bursevî’nin eserlerinin elliden fazlasını şerhler oluşturmaktadır. Özellikle şerh ettiği metinlerde tasavvufî derinliği yakalamaya çalışan Bursevî, şerh geleneği içerisinde kendisine has bir üslup oluşturmuştur, denilebilir. Bu çalışmada, İsmail Hakkı Bursevî’nin şerhleri arasında önemli bir yere sahip olan ve yirmi varaktan oluşan Tasavvuf ve Lugaz Şerhleri adlı eserinin ilk bölümü (8 varak) ele alınmıştır. Çalışmada Bursevî’nin tasavvufî lugaz şerhleri öncelikle Latin harflerine aktarılmış ve şarihin lugazlara konu ettiği unsurlar ve bu unsurların ifade ettiği manalar tespit edilerek lugazların dikkat çekici yönleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

İsmail Hakkı Bursevi,, şerh, şârih, tasavvuf, lugaz

Kaynakça

• Akkuş, Metin (1992), Metin Şerhi Geleneği Tarlan Mektebinden Haluk İpekten’e. Yedi İklim, 32 Kasım, s. 67–78
• Ayar, Nurgül (2011), Millet Kütüphanesi Ali Emiri Manzum 567’deki Lugaz Mecmuası (vr. 245-280 Metin-İnceleme). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü.
• Bilgin, Azmi (2001), Eski Türk Edebiyatında Şerh. Kayseri ve Yöresi Kültür Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. Bildiriler C. I. s. 169-173. Bilkan, Ali Fuat (2000), Türk Edebiyatında Muamma. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çapan, Pervin (2005), 18. Yüzyıl Tezkirelerinde Örneklenen Mu’ammâ ve Lugazlar, Osmanlı Araştırmaları, 26, 205-222.
• Dağlar, Abdulkadir (2009), Şem’î Şem’ullâh, Şerh-i Mesnevî (1. Cilt), (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kayseri, 1455 s.
• Demirkazık, H. İbrahim, Mustafa Fennî’nin (öl.1745) Lugazlarının Özellikleri ve Divan’ında Olmayan Yedi Lugazının Tenkitli Metni, Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 5, İstanbul 2010, 35-80.
• Dilçin, Cem (1983), Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Ankara: TDK Yayınları.
• Durmuş, İsmail (2003), “Lugaz”, DİA, İstanbul XXVII, s. 221–222
• Elçin, Şükrü (1970), Türk Bilmeceleri, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Gibb, E. J. W. (1943), Osmanlı Şiiri Tarihi, I/1, İstanbul: Burhaneddin Matbaası.
• Güneş, Bahadır, Bir Muamma ve Lugaz Metni Hakkında, Teke Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi Sayı: 4/2 2015 s. 526-545.
• Hamza, Adem (2011), Türk Edebiyatında El Yazması Bir Lûgaz ve Mu’ammâ Mecmuasının Transkripsiyonlu Olarak Latin Harflerine Çevrilmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne: Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• İsmail Hakkı Bursevî, Tasavvuf ve Lugaz Şerhleri, İl Halk Kütüphanesi Koleksiyonu, Arşiv No: 45 Hk 5845/1. Karabey, Turgut (1992), Metin Şerhi. I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu, Ankara;
• İsmail Hakkı Bursevî, (2013), Şerh-i Rümuzât-ı Hacı Bayram Veli, Çalab’ım Bir Şâr Yaratmış, Haz. Suat Ak, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul.
• Kılıç, Atabey (2006), Altıparmak Mehmed Efendi’nin Şerh-i Telhîs-Miftâh’ında Şerh Metodu. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni, Kayseri;
• Kılıç, Atabey(2018), Klâsik Türk Edebiyatında Şerh Geleneğġne Dâir Notlar, Injosos Al-Farabı Internatıonal Journal On Socıal Scıences/ Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi Issn - 2564-7946 2018 Vol. 2/2
• Kortantamer, Tunca (1992), Teori Zemininde Metin Şerhi Meselesi, Ankara:I. Eski Türk Edebiyatı Kollogyumu; (1994). Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi. S. VIII., s. 1-10;
• Levend, Âgâh Sırrı (1984), Divan Edebiyatı, Kelimeler ve Remizler, Mazmunlar ve Mefhumlar, İstanbul: Enderun Kitabevi.
• Mehmed Ali Ayni (2013), İsmail Hakkı Bursevî, Büyüyen Ay Yayınları, İstanbul. Mengi, Mine (2006), Metin Çalışmaları Terimleri ve Bunlardan Biri: Metin Tahlili. II. Kayseri ve Yöresi Kültür, Sanat ve Edebiyat Bilgi Şöleni. Kayseri;
• Olgun, Tahir (1936). Edebiyat Lügati. İstanbul: Âsâr-ı İlmiye Kütüphanesi Neşriyatı.
• Öztoprak, Nihat (2007), “Himmet-zâde Abdî’nin Dîvân-ı Lugazı”, Essays ın Memory of Hazel E. Heughan, Edinburgh: Hazel E. Heughan Educational Trust Publication, s. 145–177.
• Pala, İskender (2015). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları.
• Saraç, M. A. Yekta (2007). Klasik Edebiyat Bilgisi Belagat. İstanbul: 3F Yayınevi.
• Tanyıldız, Ahmet (2007), Şem’î, Ankaravî ve Bursevî Şerhleri ve Mesnevî’nin İlk18 Beytini Yorumlama Yöntemleri, Marife, Sayı 3, s.123-146. Tarlan, Ali Nihat (1981), Edebiyat Meseleleri, İstanbul, Ötüken;
• Taştan, Ahmet (1999), İsmail Hakkı Bursevî ve Edebî Şerhleri, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.
• Topal, Ahmet (2016) İsmail Hakkı Bursevî’nin Şerh-i Kelâm-ı Şeyh Sadî Adlı Risalesi, Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (ERZSOSDE) ÖS-III: 193-218
• Uzun, Mustafa (2003), “Lugaz”, DİA, İstanbul XXVII, s. 222–223.
• Yurtsever, Murat (1990), İsmail Hakkı Divanı, Uludağ Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa.