A PERSIAN PROSE FOURTY HADITH (KIRK HADIS) PRESENTED TO SULEIMAN THE MAGBIFICENT

Yıl 2023, Sayı: 18 - BAHAR 2023, 78 - 104, 30.04.2023

Çetin Kaska

https://doi.org/10.28981/hikmet.1222921

Öz

KANÛNÎ SULTAN SÜLEYMAN’A TAKDİM EDİLEN FARSÇA MENSUR BİR KIRK HADÎS

Öz

Çeşitli konulara dair kırk hadîsi ihtiva eden eserlere kırk hadîs denilmektedir. Kırk hadîs Arapça’da erbaûn hadîs, Farsça’da çihil hadîs ve Türkçe’de kırk hadîs adıyla anılmıştır. Bu tür ikinci yüzyılın ikinci yarısından sonra yaygınlaşmıştır. Kırk hadîs geleneğinin başlamasına Hz. Peygamber’in “Her kim benim hadîslerimden kırk tanesini öğrenip, başkalarına da öğretirse, kıyamet gününde, Allah Teâlâ onu, bilginler ve fakihler arasında diriltir.” meâlindeki hadîsi neden olmuştur. İçtimaî ve ahlakî özelliklere sahip olan kırk hadîsler İslam edebiyatında mevlid, siyer, hilye gibi dinî türler içerisinde en çok ele alınan türlerden biridir. Kırk hadîslerin içeriğini İslâm’ın şartları, Kur’ân’ın faziletleri, ilim, takva, âlim gibi mevzular oluşturmuştur. Şekil bakımında kırk hadîsler manzum, mensur ve manzum-mensur olmak üzere üç farklı türden yazılmıştır. En meşhur kırk hadîs kitapları Nevevî ve Câmî’ye aittir. İslâm coğrafyasında bu iki esere çeşitli şerhler yazılmıştır. Kırk hadîsler ilk önceleri ilmî, daha sonra ilmî ve edebî bir üslupla kaleme alınmışlardır. Arap ve Fars edebiyatlarıyla mukayese edildiğinde Türk edebiyatında daha fazla kırk hadîs bulunmaktadır. Türk edebiyatında Türkçe, Arapça ve Farsça kırk hadîsler kaleme alınmıştır. Bu çalışmada Süleymaniye Kütüphanesi İsmihan Sultan koleksiyonunda bulunan Abdülbâkî el-Hüseynî el-Buhârî’nin yazıp Kanûnî Sultan Süleyman’a takdim ettiği Farsça mensur kırk hadîsi ilk defa ele alınmıştır. Söz konusu yazma nüsha yazılmış, Arapça hadîslerin tamamı ve bazı Farsça açıklamalar Türkçeye tercüme edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kırk Hadîs, Mensur Kırk Hadîs, Farsça Kırk Hadîs

Kaynakça

• Akkuş, Metin. (2006), Klâsik Türk Şiirinin Anlam Dünyası Edebi Türler ve Tarzlar, Fenomen Yayınları, Erzurum.
• Canım, Rıdvan. (2010), Divan Edebiyatında Türler, Grafiker Yayınları, Ankara.
• Çavuşoğlu, Ali. (2015), Türk İslâm Edebiyatı (Kitaplar, Türler, Devirler ve Şahsiyetler), Tezmer Yayınevi, Kayseri.
• Kanar, Mehmet. (2015), Farsça-Türkçe Sözlük, Say Yayınları, İstanbul.
• Kandemir, M. Yaşar. (2022), “Kırk Hadîs”, DİA, C 25, Türkiye Diyanet Yayınları, Ankara, s. 466-69.
• Karahan, Abdülkadir. (1954), İslam-Türk Edebiyatında Kırk Hadîs Toplama, Tercüme ve Şerhleri, İbrahim Horoz Basımevi, İstanbul.
• Karahan, Abdülkadir. (2022), “Kırk Hadîs”, DİA, C 25, Türkiye Diyanet Yayınları, Ankara, s. 469-73.
• Pala, İskender. (2005), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, Kapı Yayınları, İstanbul.
• Tanyıldız, Ahmet. (2021), Gülname - Kırk Hadîsin Şiircesi, Aktaş Yayıncılık, İstanbul.
• Yıldırım, Selahattin. (2000), Osmanlı’da Kırk Hadîs Çalışmaları, Osmanlı Hadîs Araştırmaları Yayınları, İstanbul.
• Yıldız, Alim. (2006), Kırk Hadîs, Buruciye Yayınları, Sivas.
• Yüceer, Mustafa. (2021), Hadîs İlmi Açısından Osmanlı Manzum Hadîs Edebiyatında Yer Alan Rivâyetler, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Konya.
• Câmiu’l-Hadîs, https://hadith.inoor.ir, [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• Dorar, https://dorar.net/hadith [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• Hadîs Kitapları, https://www.hadîskitaplari.com/ [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• Hadîs Veritabanı, https://www.hadîsveritabani.info/ [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• Hadîslerle İslam, https://hadîslerleislam.diyanet.gov.tr, [Erişim tarihi: 11.03.2022].
• İslami Okul, https://www.islamiokul.com/kitap/files/a.s..htm [Erişim tarihi: 11.03.2022]