BÂBÜR-NÂME’NİN BİYOGRAFİK UNSURLARI: EDEBÎ ŞAHSİYETLER

Yıl 2024, Sayı: 20 [BAHAR 2024], 306 - 329, 30.04.2024

Ahmet Karataş

https://doi.org/10.28981/hikmet.1433690

Öz

Babur-nâme, Zahîrüddin Muhammed Babur’un on iki yaşında Fergana tahtına çıktığı 5 ramazan 899 (9 Haziran 1494) yılında başlar ve Babur’un ölümünden on altı ay öncesi, 3 Muharrem 936’ya (7 Eylül 1539) kadar devam eder. Babur eserinde, hayatını tüm yönleriyle aktarırken oldukça açık ve samimi bir üslup benimsemiştir. Babur-nâme, zamanın iyi belgelenmiş tarihî, coğrafi, sosyo-kültürel bilgilerini içeren kaynak bir eser olmasının yanında XV. ve XVI. yüzyıldaki Afganistan ve Hindistan coğrafyasında yaşanan siyasi ve askerî faaliyetleri de konu almaktadır. Oldukça hacimli olan eserde, dönemin fikrî, edebî şahsiyetleri ve sanatkârları hakkında sık sık tanıtıcı bilgilere yer verilmektedir. Otobiyografik bir eser olarak nitelendirilen Babur-nâme, bu yönüyle yer yer biyografik eser özellikleri de göstermektedir.
Bu makalede, Babur-nâme’deki edebî şahsiyetler tespit edilmiştir. Öncelikle, eserde Babur’un tanıttığı edebî şahsiyetlerle ilgili bölümler, Doğu Türkçesiyle kaleme alınmış tezkire türündeki Mecâlisü’n-nefâyis ve Mecmaʿuʾl-havâs adlı eserlerle muhteva ve üslup yönünden karşılaştırılmıştır. Ayrıca tespit edilen edebî şahsiyetler, devlet adamı – şair, askerî şahsiyet – şair ve şair olmak üzere üç grupta toplanmış; Babur-nâme’den alıntılanan edebî şahsiyetler hakkındaki bilgilerin Türkiye Türkçesine aktarımı da verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Babur, Babur-nâme, Biyografi, Edebî Şahsiyetler

Biographical Elements of Babur-nama: Literary Personalities

Öz

Babur-nama begins in 899 AH, when Zahīr al-Dīn Muhammad Babur came to the throne of Fergana at the age of twelve, and ends sixteen months before Babur's death. Babur's work was written in a very honest and sincere tone of voice, covering every aspect of his life. Babur-nama is a source work that provides well-documented historical, geographical, and socio-cultural knowledge of the time, as well as political and military operations in Afghanistan and India throughout the 15th and 16th century. The work, which is rather extensive, frequently includes introductory material about the intellectual, literary, and aesthetic figures of the era. Babur-nama, which is categorised as an autobiographical work, occasionally takes on the characteristics of a biographical work in this regard.
In this article, literary figures within Babur-nama are identified. The chapters concerning literary characters in Babur-nama are comparable to works that were published in Eastern Turkish, such as Mecalis al-nefayis and Mecmaʿuʾl-havas, according to material and style. The literary figures identified in Babur-nama were divided into three distinct groups: statesman-poet, military figure-poet and poet. In addition, information about literary figures addressed in Babur-nama has been translated into Turkish.

Anahtar Kelimeler

Babur, Babur-nama, Biography, Literary Personalities

Kaynakça

• Arat, Reşit Rahmeti. Baburnâme. İstanbul: Kabalcı Yayınları, 2006.
• Argunşah, Mustafa. Çağatay Türkçesi. İstanbul: Kesit Yayınları, 2013.
• Beveridge, Anette Susannah. The Bābur-nama in English (Memoirs of Bābur) C. 1,2. London: Luzac & Co., 1922.
• Eraslan, Kemal. Alî Şîr Nevâyî Mecâlisü’n-Nefâyis [Giriş – Metin – Çeviri – Notlar]. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları, 2015.
• Mano, Eiji. Bābur-nāma (Vaqāyıʿ) Critical Edition Based on Four Chaghatay Texts with İntroduction and Notes. Japonya: Kyoto Syokado, 1995.
• Öztürk, Murat. “Babürnâme’de Şiir ve Şair”. Dede Korkut Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 9/2020, 188-207.
• Pala, İskender. Ansiklopedik Divân Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı Yayınları, 2004.
• Şen, Yasin. “Bâbür-nâme’ye Göre Ali Şir Nevâyî”. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi (37), 2014, 41-50.
• Tekcan, Münevver. “Sâdıkî Afşar’ın Mecma’ul-Havâs’ı: Çağatay Türkçesinde Yazılmış Şairler Tezkiresi”. İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/13 Fall 2013, 169-178.
• Yazıcı Şahin, Serpil. “Sâdıkî Afşar’ın Doğu Türkçesinde Yazılmış Şiirleri”. İnternational Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 8/13 Fall 2013, p. 1645-1741.