Lozan Konferansı’nda Görüşülen Ana Sorunların Kamuoyuna Yansıması: The Alliance Review ve The Daily Journal Gazeteleri Örneği

Year 2023, Volume: 2 Issue: 1, 63 - 89, 30.06.2023

Pelin Helvacı

Abstract

Müttefik Devletler, Birinci Dünya Savaşı’nın ardından Almanya ile Versailles, Avusturya ile St. Germain, Bulgaristan ile Neuilly ve Macaristan ile Trianon Antlaşması imzalamıştı. Osmanlı Devleti ile ise 10 Ağustos 1920’de Sèvres Antlaşması imzalanmıştı. Milli Mücadeleden sonra Misak-ı Milli olarak kabul edilen gerçekçi sınırların çizilmesini sağlamak üzere Mudanya Mütarekesi’ni takiben tarafsız olan İsviçre’nin Lozan şehrinde bir barış konferansı toplanmıştı. Dünya basınından gazetecilerin takip ettiği konferansa Amerika Birleşik Devletleri (ABD) gözlemci olarak katılmış, Amerikan basını da konferansı yakından takip etmiştir. ABD’nin kuzeydoğusunda yer alan Ohio eyaletinin gazeteleri The Alliance Review ve Daily Journal da çeşitli ajanslar aracılığıyla konferansla ilgili haberleri okuyucularına vermiştir. Konferansın kesilmesi sürecinde zaman zaman gözlemci statüsünden çıkarak arabulucu olan ABD, konferans boyunca “açık kapı” politikasını benimsemiş, Müttefiklere sağlanan ayrıcalıklardan yararlanmayı hedeflemiştir. Amerikan Senatosu bu antlaşmayı onaylamasa da Türk heyeti antlaşmanın imzalanmasının ardından Lozan’dan hemen dönmemiş, 6 Ağustos 1923’te ABD ile dostluk antlaşması imzalamıştır.

Keywords

Lozan Konferansı, Lozan Antlaşması, Türkiye-ABD İlişkileri, Amerikan basını, Türk siyasi tarihi

References

• Harvey’den Dışişleri Bakanlığı’na, 12 Ekim 1922, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1923v02/d726.
• Amerikan heyetinden Dışişleri Bakanlığı’na, 25 Kasım 1922, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1923v02/d751.
• Fransa’daki Amerikan Büyükelçisi Herrick’ten Dışişleri Bakanlığı’na, 26 Ekim 1922, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1923v02/d728.
• Amerikan heyetinden Dışişleri Bakanlığı’na, 9 Aralık 1922, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1923v02/d768.
• Amerikan heyetinden Dışişleri Bakanlığı’na, 27 Kasım 1922, https://history.state.gov/historicaldocuments/frus1923v02/d752.
• The Alliance Review
• The Daily Journal Herald
• Aydemir, Şevket Süreyya, İkinci Adam, Cilt 1, 6. Baskı, Remzi Kitabevi, İstanbul 1988.
• Demirci, Sevtap, Belgelerle Lozan, Çev. Mehmet Moralı, Alfa Tarih, İstanbul 2011.
• Eyüboğlu, İsmail, Mudanya Mütarekesi, Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara, 2002.
• Gençler için Fotoğraflarla Nutuk, Türkiye İşbankası Kültür Yayınları, Ankara 2010.
• Gönlübol, Mehmet; Sar, Cem, Atatürk ve Türkiye’nin Dış Politikası (1919-1938), Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Ankara 1997.
• Grew, Joseph C., Lozan Günlüğü, Çev. Kadri Mustafa Orağlı, Multilingual Yayınları, İstanbul 2002.
• Hale, William, Türk Dış Politikası (1774-2000), Çev. Petek Demir, Mozaik Yayınları, İstanbul 2003.
• İnönü, İsmet, Hatıralar, Haz. Sabahattin Selek, Bilgi Yayınevi, Ankara 2006.
• Karacan, Ali Naci, Lozan Konferansı ve İsmet Paşa, 3. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 1993.
• Meray, Seha L. (Çev.): Lozan Barış Konferansı: Tutanak-Belgeler, Takım I, Cilt 2, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 1993.
• Nur, Rıza, Lozan Hatıraları, Boğaziçi Yayınları, İstanbul 2019.
• Öymen, Onur, Çöküşten Zafere Lozan, Remzi Kitabevi, İstanbul 2022.
• Özkan, Kenan, Milli Mücadele Dönemi Türkiye-ABD İlişkileri (1918-1923), Ötüken Yayınları, İstanbul 2016.
• Sonyel, Salahi, Gizli Belgelerle Lozan Konferansı’nın Perde Arkası, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2006.
• Şimşir, Bilal, Lozan Telgrafları, Cilt 1, 2. Baskı, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2019.
• Arıkan, Zeki, “Lozan Görüşmeleri ve TBMM,” 80. Yılında 2003 Penceresinden Lozan Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara 2005, ss. 61-82.
• Armaoğlu, Fahir, “Amerikan Belgelerinde Lozan Konferansı ve Amerika,” Belleten, C. 55/ S. 213, Ankara 1991, ss. 483-528.
• Arsava, Ayşe Füsun, Azınlık Kavramı ve Azınlıklık Haklarının Uluslararası Belgeler ve Özellikle Medeni ve Siyasi Haklar Sözleşmesinin 27. Maddesi Işığında İncelenmesi, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara 1993.
• Babaoğlu, Resul, “Sovyet Rusya Delegesi Vatslav Vorovsky Cinayeti ve İsmet Paşa’ya Suikast Tehlikesinin Yankıları,” Toplumsal Tarih, S. 307, Temmuz 2019, ss. 44-50.
• Babaoğlu, Resul, “Muhabereden Diplomasiye: Lozan Konferansı’nda Türk Delegasyon Heyetinin Karşılaştığı Zorluklar,” Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, C. 35/S. 99, 2019, ss. 95-140.
• Çiçek, Kemal, “Amerikan Ermeni Derneklerinin Faaliyetleri,” 80. Yılında 2003 Penceresinden Lozan Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Ankara 2005, ss. 119-142.
• Erdem, Nilüfer, “Lozan Görüşmeleri Sırasında Patrikhane Meselesi Karşısında Patrik Meletios’un Yunan Kaynaklarına Yansıyan Yaklaşımı,” Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, Cilt 16, S. 33, Güz 2016, ss. 105-134.
• Erhan, Çağrı: “Lozan’ın Genel Çerçevesi,” 80. Yılında 2003 Penceresinden Lozan Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2005, ss.11-16.
• Ertan, Temuçin Faik: “Lozan Konferansı’nda Ermeni Sorunu,” KÖK Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, C. 2/S. 2, Güz 2000, ss. 209-225.
• Kara, Nilgün Nurhan, “Türk-Yunan Mübadele Meselesinde Dr. Nansen,” Tarih Okulu Dergisi, S. 38, Şubat 2019, ss.491-511.
• Cemal Kemal, “Birinci Dünya Savaşı ve Sonrasında Musul Meselesi,” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, Sayı 40, Kasım 2007, ss. 643-691.
• Köse, İsmail, “ABD’de Türk-Amerikan Lozan Antlaşması’nın (6 Ağustos 1923) Onay Tartışmaları ve Onay Taraftarlarının Yayınlmış Olduğu Kitapçık,” Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 44, Temmuz-Aralık 2014, ss. 131-155.
• Malkoç, Eminalp, “100. Yılına Giderken Lozan Barış Antlaşması Hakkında Değerlendirmeler,” Toplumsal Tarih, S. 307, Temmuz 2019, ss. 36-43.
• Oran, Baskın, “Lozan Barış Konferansı,” Türk Dış Politikası, C. 1, Haz. Baskın Oran, İletişim Yayınları, İstanbul 2008, ss. 215-238.
• Sofuoğlu, Adnan; Yıldırım, Seyfi “Lozan Antlaşması ve Sonrasında Dış Politika Ekseninde İstanbul Rum Ortadoks Patrikhanesi,” 90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Uluslararası Sempozyumu, Cilt II, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu, 13-15 Kasım 2013, ss. 1073-1088.
• Uzun, Hakan, “Türk Heyeti’nin Lozan’a Gidişi ve Lozan Konferansı Öncesinde Avrupa’daki Faaliyetleri (5 Kasım 1922-20 Kasım 1922),” Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 53 (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 2012, ss. 329-350.