Library Activities of Çanakkale People’s Houses and People's Rooms in the Early Republican Period (1932-1951)

Year 2023, Volume: 15 Issue: 1, 225 - 256, 15.02.2023

Esmeray Karataş

Abstract

The aim of this study is to examine the library works of Çanakkale People’s Houses and People's Rooms operating in Çanakkale between 1932 and 1951. In the study, important documents of the period such as reports, correspondence, books and magazines were examined with the method of documentary source scanning. The information obtained was analyzed from the perspective of the five elements of the library: building, staff, budget, collection and user. in Çanakkale; It has been determined that there are 8 Çanakkale People’s Houses and 92 People's Rooms, including Çanakkale, Gelibolu, Bayramiç, Eceabat, Ayvacık, Biga, Ezine, Lapseki. A librarian was employed at the Çanakkale People’s House for a salary of 50 Lira, and at the Biga People’s House for a daily wage of 1 Lira. The first collection of Çanakkale People’s House Library is 300 books from Çanakkale Turkish Society. Çanakkale People’s House Library has reached users with its publication activities, as well as providing mobile library services in order to increase the library usage rate of users. Çanakkale People’s House Library and Publication Branch publications; Anafarta Magazine, Köylü Wall Newspaper, a series of articles published in Çanakkale Vilayet Newspaper, "From the People's House to the Public", and the books named Çanakkale from Past to Present and Çanakkale in the 15th Anniversary of the Republic. Çanakkale People’s House and People's Rooms, like others, were officially closed throughout the country in 1951. Comprehensive and sufficient information about the fate of libraries and books could not be reached.

Keywords

People’s Houses, People, Çanakkale People’s House Library, Early Republican Period

ERKEN CUMHURİYET DÖNEMİNDE ÇANAKKALE HALKEVLERİNİN VE HALKODALARININ KÜTÜPHANE FAALİYETLERİ (1932-1951)

Abstract

Bu çalışmanın amacı 1932 ile 1951 yılları arasında Çanakkale’de faaliyet gösteren Halkevlerinin ve Halkodalarının kütüphane çalışmalarını incelemektir. Çalışmada belgesel kaynak tarama yöntemiyle dönemin rapor, yazışma, kitap, dergi gibi önemli belgeleri incelenmiştir. Elde edilen bilgiler kütüphanenin beş unsuru olan bina, personel, bütçe, derme ve kullanıcı perspektifinden analiz edilmiştir. Çanakkale’de; Çanakkale, Gelibolu, Bayramiç, Eceabat, Ayvacık, Biga, Ezine, Lapseki olmak üzere 8 Halkevi ve 92 Halkodası olduğu tespit edilmiştir. Çanakkale Halkevi’nde aylığı 50 Liradan ve Biga Halkevi’nde yevmiyesi 1 Liradan birer kütüphane memuru çalıştırılmıştır. Çanakkale Halkevi Kütüphanesinin ilk dermesi Çanakkale Türk Ocağı’ndan kalma 300 adet kitaptır. Çanakkale Halkevi Kütüphanesi, kullanıcıların kütüphane kullanım oranını artırmak amacıyla gezici kütüphane hizmeti sunmanın yanı sıra yayın faaliyetleri ile de kullanıcılara ulaşmıştır. Çanakkale Halkevi Kütüphane ve Neşriyat Şubesi yayın çalışmaları; Anafarta Dergisi, Köylü Duvar Gazetesi, Çanakkale Vilayet Gazetesi’nde yayımlanan Halkevinden Halka isimli yazı dizisi ile Dünden Bugüne Çanakkale ve Cumhuriyet’in 15’inci Yılında Çanakkale isimli kitaplardır. Çanakkale Halkevleri ve Halkodaları, diğerleri gibi ülke genelinde resmi olarak 1951 yılında kapatılmıştır. Kütüphanelerin ve kitapların akıbeti hakkında kapsamlı ve yeterli bilgiye ulaşılamamıştır.

Keywords

Halkevleri, Halkodaları, Çanakkale Halkevi kütüphaneleri, Erken Cumhuriyet Dönemi.

References

• Başbakanlık Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA.490.01.1005.878.01.
• BCA.490.01.983.812.01.
• BCA.490.01.830.277.1.87.
• BCA.490.01.830.277.1.86.
• BCA.490.01.830.277.1.84.
• BCA.490.01.830.277.1.85.
• BCA.490.01.830.277.1.78.
• BCA.490.100.830.277.1.
• BCA.490.100.1685.855.1.
• B. Araştırma ve İncelemeler
• ANAMERİÇ, Hakan - Fatih Rukancı, “Belgelerle Türk Kütüphanecilik Tarihi (1938-1960): Retrospektif Bir Değerlendirme (I)”, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.21, S.1, 2017, s. 49-70.
• 1937 Yıldönümü Broşürü: Geçen yılda [1936] halkevleri nasıl çalıştı?, Cumhuriyet Halk Partisi Genel Sekreterliği, Ankara 1937.
• 1939’da Halkevleri, CHP, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1940.
• 1945 Yılında Halkevleri ve Halkodaları, CHP, Ankara 1946.
• 1946 Yılında (XV.Yıldönümünde) Halkevleri ve Halkodaları, CHP, Ulus Basımevi, Ankara 1947.
• AKBAL, Oktay, Halkevlerinin Kütüphane ve Yayın Kolu Şubeleri Çalışmaları (1932-1951), (İstanbul Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul 2019.
• Anafarta Dergisi (1934-1943), Çanakkale Halkevi, Çanakkale.
• ANAMERİÇ, Hakan, “Belgelerle Atatürk ve Kütüphaneler”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 24, 2008, s.487-514.
• CANDAR, Avni, Bibliyografya: Halkevleri Neşriyatı, Ulus Basımevi, Ankara 1939.
• CANDAR, Avni, Bibliyografya II: 1 Mayıs 1939'dan 30 Nisan 1941 tarihine kadar, Sümer Matbaası, Ankara 1941.
• “Çanakkale”, Yurt Ansiklopedisi Türkiye, il il: Dünü, bugünü, yarını, C.3, Anadolu yayıncılık, İstanbul 1981, s.1802-1933.
• ÇEÇEN, Anıl, Atatürk’ün Kültür Kurumu Halkevleri, Gündoğan Yayınları, Ankara 1990.
• ERGENEKON, Şeref, Cumhuriyet’in 15.yılında Çanakkale, Çanakkale Valiliği, 1938.
• ERKOYUNCU, Ümran, Atatürk Döneminde Eğitim Alanında Yapılan Yenilikler ve Kütüphanelerin Gelişimi (1923-1938), (Bingöl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Anabilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Bingöl 2020.
• EROL, Muzaffer, “Halkevi Kütüphaneleri” Türk Kütüphaneciliği, C.14, S.4, 2000, s.472-479.
• ERSOY, Osman, Halk Kütüphanelerimiz Üzerine Bir Araştırma, Güven Matbaası, Ankara 1966.
• ERSOY, Osman, Kütüphaneciliğimizin Sorunları, Anadolu Matbaası, Ankara 1966.
• GÜNEŞ, Müslime, “Adnan Menderes ve Halkevleri”, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, XII/25, (2012/Güz), s.141-155.
• Halkevleri Öğreneği, CHP, Ulus Basımevi, Ankara1935.
• Halkevleri Çalışma Talimatnamesi, CHP, Zerbamat Matbaası, Ankara 1940.
• Halkevleri Teşkilat, İdare ve Mesai Talimatnamesi, CHP, [1932].
• Halkevleri ve Halkodaları 1940, CHP, 1941.
• Halkevleri ve Halkodalarının 1940 Çalışmaları, CHP, Ankara 1941.
• Halkevleri ve Halkodalarının 1942 Çalışmaları, CHP, Ankara 1943.
• Halkevleri ve Halkodaları 1943, CHP, Ankara 1944.
• Halkevleri ve Halkodaları 1944 (). CHP, Zerbamat Matbaası, Ankara 1945.
• Halkevlerinin 1933 senesi Faaliyet Raporları Hulasaları, CHP, [ÜLKÜ’nün Küçük Kitapları: 3], Hakimiyeti Milliye Matbaası, Ankara 1934.
• Halkevlerinin 1934 Senesi Faaliyet Raporları Hülasası (). CHP, [ÜLKÜ’nün Küçük Kitapları: 5], Ulus Basımevi, Ankara 1935.
• Halkevlerinin 1935 senesi Faaliyet Raporları Hulasası, Ulus Basımevi, Ankara 1936.
• İĞDEMİR, Uluğ, Halkevi Kütüphaneleri İçin Rehber, Matbaai Ebuzziya, İstanbul 1939.
• KARA, Adem, Cumhuriyet Döneminde kalkınmanın mihenk taşı: Halkevleri (1932-1951), 24 Saat Yayıncılık, Ankara 2006.
• KARATAŞ, Murat, Çanakkale Halkevi (1932-1951), Grafiker Yayınları, Ankara 2014.
• KARATAŞ, Murat, “Erken Cumhuriyet Dönemi’nde Çanakkale’nin Kentsel Gelişimi (1923-1950)”, Tarih ve Günce, 8, 2021, s.39-56.
• KARAYALÇIN, Yaşar, “Kütüphanelerimize Umumi Bir Bakış”, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, S.1, C.1, 1952, s.2-25.
• KARPAT, Kemal H., “The Impact of the People’s Houses on the Development of Communication in Turkey: 1931-1951” Die Welt Des Islams, C.15, S.1/4, 1974, s.69-84.
• KÖZLEME, Arif Olgun, “Batılı Anlamda Yeni Bir Toplum Yaratma Aracı Olarak Halkevleri”, Journal of International Social Research, C.14, S.76, 2021, s.421-436.
• Milli Eğitim Genel Kitaplıklar ve Müzeler ile Halkevleri, Odaları ve Okuma Odaları Kitaplıkları İstatistikleri 1944-1945, İstatistik Genel Müdürlüğü, Biricik Matbaa, Ankara 1947.
• ÖLÇEN, Ali Nejat, Halkevleri, İnönü Vakfı Yayınları, Ankara 2001.
• PEKMEZCİ, M., “Halkevleri üstüne”, Halkevleri Dergisi, C.42, S.20, 1970.
• SOMUNCU, Hüseyin, Halkevlerinde Yayın ve Kütüphanecilik Faaliyetleri (1932-1951), (Kastamonu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Tarih Ana Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Kastamonu 2022.
• TANER, Hasan, Halkevleri Bibliyografyası, Recep Ulusoğlu Basımevi, Ankara 1944.
• TEMİZHAN, Oğuz, Halkevleri ve Halkevlerinin 1932-1940 Arası Eğitim Faaliyetleri, (Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Eğitimin Sosyal ve Tarihi Temelleri Bilim Dalı Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2006.
• ÜNEN, Nurettin, Dünkü ve Bugünkü Çanakkale. CHP Halkevleri Yayımları, [Milli Kültür Araştırmaları Dizisi] Ankara 1947.
• ZEYREK, Şerafettin, Türkiye’de Halkevleri ve Halkodaları (1932-1951), Anı Yayıncılık, Ankara 2006.