The Analysis of the Legal Sanctions for the Prisoners of War in Islamic Law

Year 2012, Volume: 11 Issue: 21, 163 - 194, 01.06.2012

Mehmet Birsin

https://doi.org/10.14395/jdiv85

Cited By: 4

Abstract

Islamic law not only establishes the parameters of warfare but also regulates the rules enforced for prisoners of war, one of which is about the fair treatment for prisoners during their sentences. In the article, we present the alternative sanctions supported by different schools of Islamic law such as murder, enslavement, emancipation of the prisoners in exchange for fidya (ransom) or setting them free without any compensation (menn). We put forward rational and transferable evidences supported by each approach. Finally we discuss the methodological differences among Islamic schools regarding the sanctions.

Keywords

War, the prisoners of war, enslavement, reciprocity

İslam Devletler Hukukunda Savaş Esirlerine Uygulanan Yaptırımların Analizi

Abstract

İslam hukuku savaşı belirli şartlara bağladığı gibi hakkında hüküm verilinceye kadar geçen sürede savaş esirlerine iyi muamele edilmesi başta olmak üzere uygulanabilecek hukuki yaptırımları da düzenlemiştir. Bu çalışmamızda İslam hukuku tarafından savaş esirleri hakkında düzenlenen yaptırım alternatifleri ele alınmıştır. Savaş esirlerini hiç bir bedel almadan (menn) veya kurtuluş bedeli karşılığı salıverme (fidâ’), öldürme ya da köleleştirme seçeneklerinden oluşan bu yaptırımlar hakkında İslam hukuk ekollerinin görüşleri incelenmiştir. Hukuk ekollerinin ön görülen yaptırımlar hakkında başvurdukları akli ve nakli deliller ortaya konularak analizi yapılmaya çalışılmıştır. İslam hukuk ekollerinin yaklaşım biçimleri arasındaki metodolojik farklılıklar gösterilmeye çalışılmıştır.

Keywords

Savaş, savaş esirleri, kurtuluş fidyesi, kölelik, karşılıklılık

References

• Aktan, Hamza, “Hz. Peygamber Döneminde Kölelik Olgusu ve İnsan Özürlüğüne Kur’anî Yaklaşım”, Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Erzurum 2001, ss. 59-79.
• Akyüz, Vecdi – Engin Nihat, “Asr-ı Saadet’te Kölelik ve Cariyelik”, Bütün Yönleriyle Asr-ı Saadet’e İslam, Beyan Yayınları, İstanbul 1994, c. 1, ss. 493-511.
• Âmir, Abdullatîf, Ahkâmu’l-esrâ ve’s-sebâyâ fî’l-hurûbi’l-islamiyye, Dâru’l-kutubi’l-Mısrî-Dâru’l- kutubi’l-Lübnânî, Kahire-Beyrut 1409/1986.
• Ansay, Sabri Şakir, Hukuk Tarihinde İslam Hukuku, Anakara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Yayınları, Ankara 1954.
• Aral, Sadri Maksudi, Umumi Hukuk Tarihi, İstanbul 1948.
• Aristoteles, Politika, çev.: Mete Tunçay, Remzi Kitabevi, İstanbul 2000.
• el-Belâzurî, Ebu’l-Abbâs Ahmed b. Yahya b. Câbir (ö.279/892), Futûhu’l-Buldân, tahk.: Abdullah Uneys et-Tabbâ’, Müessesetu’L-meârif, Beyrut 1407/1982.
• Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin (ö.458/1066), es-Sunenu’l-Kubrâ, Matbaatu Meclisi Dâireti’l-Meârifi’l- Osmaniyye, Haydarabad 1356.
• el-Buhârî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ebi’l-Hasen b. İsmail (ö.256/870), el-Câmiu’s-Sahîh, et- Tab’atu’s-Sâniye, Mektebetu’r-ruşd –nâşirûn, Riyâd 1428/2006.
• Cemâl el-Malatî, Yusuf b. Musa b. Muhammed (ö.803/1400), el-Mu’tasar mine’l-muhtasar min müşki- li’l-asâr, Alemu’l-kutub vd., Beyrut ts.
• el-Cessâs, Ebû Bekr Ahmed b. Ali er-Râzî (ö.370/980), Ahkâmu’l-Kur’ân, tahk.: Muhammed, es-Sâdık Kamhâvî, Dâru ihyâi’t-türâsi’l-Arabî, Beyrût 1405/1985.
• -------, el-Fusûl fi’l-usûl, tahk.: Uceyl Câsim en-Neşemî, Vizâratu’l-evkâf el-Kuveytiyye, 2. bs., Ku- veyt 1414/1994.
• Cevâd Ali, el-Mufassal fî tarihi’l-Arab kable’l-İslâm, Menşurâtu Şerîf Rızâ, Bağdad 1380.
• Colognesi, Luifi Capogrossi, “Roma Egemenliği: Yurttaşlık Kölelik”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, çev.: Özcan Çelebican, Ankara 1993, c. 43, sayı: 1-4, ss. 299-311.
• Ebu Dâvud, Süleymân b. el-Eş’as es-Sicistânî (ö.275/888), es-Sünen, Dâru İbn Hazm, Beyrut 1418/1997
• İbn Abdilberr, Ebu Ömer Yusuf b. Abdullah b. Muhammed el-Kurtubî (ö.463/1071), el-Kâfî fî fıkhi ehl’il-Medîne, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1413/1992.
• Ebû Ubeyd, Kâsım b. Sellâm (ö.224/838), Kitâbu’l-Emvâl, şerh: Abdulemîr Alî Muhennâ, Dâru’l- hadâse, Beyrût 1988.
• Ebû Ya’lâ, Muhammed b. el-Huseyn el-Ferrâ (ö.458/1066), el-Ahkâmu’s-sultâniyye, tahk.: Mahmûd Hasen, Dâru’l-fikr, Beyrût 1414/1994.
• Ebu Zehra, Muhammed, el-Alâkâtu’devliyye fi’l-İsâm, Dâru’l-fikr el-Arabî, Kahire 1410/1995.
• Erdoğan, Mehmet, İslâm Hukukunda Ahkâmın Değişmesi, M. Ü. İlâhiyat Fakültesi Yayınları, İstanbul
• el-Ezherî, Ebû Mansûr Muhammed b. Ahmed (ö.370/980), Tehzîbu’l-luğa, tahk.: Abdulhalim en- Neccâr, ed-Dâru’l-Mısriyye li’t-te’lîfi ve’t-terceme, Kâhire 1384/1964.
• el-Ferâhîdî, Halil b. Ahmed (ö. 170/786), Kitabu’l-ayn, tahk.: Mehdî el-Mahzûmî-İbrahim es-Sâmrâî, Dâr ve mektebetu’l-hilâl, yy., ts.
• Furat Ahmet Hamdi, “Kur’ân’da ve Hz. Peygamberin Uygulamalarında “Esirlerin Âkıbeti”, İnsan Hakları ve Din Sempozyomu, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Yayınları, Çanakkale 2010, ss. 377-386.
• Hadduri, Macid, İslam Hukukunda Savaş ve Barış, Yöneliş Yayınları, İstanbul 1999.
• el-Hâkim en-Nisâbûrî, Ebu Abdullah (ö.405/1014), el-Müstedrek ale’s-Sahîheyn, Dâru’l-Harameyn li’tabâati ve’n-neşr ve’t-tevzî’, Kahire 1417/1997.
• Hamidullah, Muhammed - Aydın, M Akif, “Köle”, DİA, Ankara 2002, c. 26, ss.237-246.
• Hamidullah, Muhammed, İslâm Peygamberi, çev.: Mehmet Yazgan, Beyan Yayınları, İstanbul 2004.
• el-Hattâb, Şemsuddin Ebu Abdillah Muhammed b. Muhammed b. Abdurrahman et-Trâblusî el- Mağribî (ö.954/1547), Mevâhibu’l-celîl li şerhi Muhtasari’l-Halîl, tahk.: Zekeriyâ Umeyrât, Dâru âlemi’l-kutub, Riyad, 1423/2003.
• el-Havâcirî, Abdurrahman Zeydan, el-Muâmeletu bi’l-misl fi’l-alâkâti’d-devliyye fi’l-fıkhi’l-İslamî, Ya- yınlanmamış Master Tezi, el-Câmiatu’l-İslâmiyye, Gazze 1423/2002.
• İbn Cemâa, el-İmâm Bedruddîn (ö.733/1332), Tahrîru’l-Ahkâm fî Tedbîri Ehli’l-İslâm, tahk.: Fuâd Abdulmun’im Ahmed, Riâsetu’l-mehâkimi’ş-şer’iyye ve’ş-şuûni’d-diniyye, Katar 1405/1985.
• İbn Hanbel, Ahmed b. Muhammed (ö.241/855), el-Müsned, (Tahk.: Şuayb el-Arneût vd.), Müessese- tu’r-risâle, et-Tab’atu’l-ûlâ, Beyrut 1420/1999.
• İbn Hazm, Ebû Muhammed Ali b. Ahmed b. Saîd (ö.456/1063), el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm, tahk.: Ah- med Muhammed Şâkir, Dâru’l-âfâki’l-cedîd, Beyrut ts.
• İbn Hıbbân, Ebû Hatim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî (ö.354/965), Sahîh İbn Hıbbân bi- tertîbi İbn Belbân, tahk.: Şuayb el-Arneût, 2. bs., Müessesetu’r-risâle, Beyrut 1313/1993.
• İbn Hişâm, Abdulmelik (ö.213/818), es-Sîretu’n-nebeviyye, tahk.: Mustafa es-Sikâ-İbrahim el-Beyârî- Abdulahfız eş-Şelebî, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrut ts.
• Karaman, Hayreddin, Anahatlarıyla İslam Hukuku, 14. bs., Ensar Neşriyat, İstanbul 2010 I/271.
• İbn Kesîr, İmâduddin Ebu’l-Fidâ İsmail b. Ömer, (ö.774/1343), el-Bidâye ve’n-Nihâye, tahk.: Abdul- lah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Dâru hecer, 1418/1997.
• İbn Kudâme, Ebû Muhammed Muvaffakuddin Abdullah b. Ahmed (ö.620/1223), el-Muğnî alâ Muh- tasari’l-Hırakî, tahk.: Muhammed Reşid Rızâ, Dâru’l-menâr, yy. 1367.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezîd el-Kazvînî (ö.273/887), es-Sünen, tahk.: Muhammed Fuâd Abdulbâkî, Matbaatu dâr ihyâi’l-kutubi’l-Arabiyye, Kahire ts.
• İbn Manzûr, Muhammed b. Mukrim b. Ali Ebu’l-Fadl Cemâluddin el-Ifrıkî el-Mısrî, (ö.711/1311), Lisânu’l-Arab, Dâru sâdır, Beyrût 1375/1956.
• İbn Rüşd el-Hafîd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed b. Muhammed el-Kurtubî (ö.595/1199), Bidâyetu’l-muctehid ve nihâyetu’l-muktesid, tahk.: Muhammed Subhî Hasen Hallâk, Mektebetu İbn Teymiyye, Kâhire 1410.
• İbn Rüşd el Cedd, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Ahmed el-Kurtubî (ö.520/1126), el-Mukaddemât ve’l- mumehhedât, Dâru’l-ğarbi’l-İslamî, 1408/1988.
• İbn Sa’d, Muhammed (ö.230/845), Kitâbu’t-tabâkâti’l-kebîr, tahk.: Ali Muhammed Ömer, Mektebe- tu’l-hânecî, Kahire 1421/2001.
• İbn Teymiyye, Şeyhu’l-İslâm Takıyyuddîn Ebû’l-Abbâs Ahmed b. Adilhalîm el-Harrânî el-Hanbelî, (ö.728/1328) es-Siyâsetu’ş-Şer’iyye ve Islâhu’r-Râî ve’r-Raiyye, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrût ts.
• İbnu’l-Cevzî, Ebu’l-Ferec Cemâluddin Abdurrahman b. Ali b. Muhammed (ö.597/1200), el- Muntazam fî târihi’l-mulûk ve’l-umem, tahk.: Muhammed Abdulkadir Atâ – Mustafa Abdulka- dir Atâ, Dâru’l-kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1412/1992.
• İbnu’l-Esîr, İzzuddin Ebi’l-Hasen Ali b.Muhammed (ö.630/1232), el-Kâmil fi’t-tarih, (Tahk.: Ebu’Ferrâ Abdullah el-Kâdî), Daru’l-Kutubu’l-İlmiyye, Beyrut 1407/1987.
• İbnu’l-Humâm, Kemâluddîn Muhammed b. Abdulvahid (861/1456), Şerhu Fethi’l-kadîr, Dâru’l- kutubi’l-ilmiyye, Beyrut 1424/2003.
• İbnu-Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed (ö.395/1004), Mu’cemu mekâyîsi’l-luğa, tahk.: Abdusselam Mu- hammed Harun, Daru’l-fikr, Beyrut 1399/1979.
• İzzuddin, Abdulaziz b. Abdusselâm (v.660/1262), el-Kavâidu’l-Kubrâ -Kavâidu’l-ahkâm fî mesâlihi’l- enâm-, tahk.: Nezîh Kemâl Mammâd-Osman Cum’a Damîriyye, Dâru’l-kalem, Dımeşk 1421/2000. el-İmrânî, Ebu’l-Huseyn Yahya b. Ebi’l-Hayr b. Sâlim (ö.558/1153), el-Beyân fî mezhebi’l-İmâm eş-Şâfiî, Dâru’l-minhâc, Beyrut 1421/2000, XII/153.
• Kapani, Münci, Kamu Hürriyetleri, Yetkin Yayınları, 7. bs., Ankara 1993
• el-Karâfî, Şihâbuddîn Ahmed b. İdrîs, (ö. 684/1285), ez-Zahîra, tahk.: Muhammed Bûhubze, Dâru’l- ğarbi’l-İslâmî, Beyrût 1994.
• el-Kâsânî, Alâuddin Ebû Bekr b. Mes’ûd (ö.587/1191), Bedâiu’s-senâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, Dâru kutubi’l- ilmiyye, 2. bs., Beyrut 1406/1986.
• el-Kerâbîsî, Es’ad bin Muhammed bin Hüseyn en-Nişâbûrî (ö.570/1174), el-Furûk, tahk.: Muham- med Tammûm, Vezâretu’l-evkâf el-Kuveyt, Kuveyt 1402/1982.
• el-Kettânî, Muhamed b. Abdulhay (ö.1915), Nizâmu’l-hukûmeti’n-Nebeviyye –et-Terâtîbu’l-idâriyye-, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrût ts.
• Köse, Saffet, İslam Hukuku Açısından Din ve Vicdan Hürriyeti, İz Yayıncılık, İstanbul 2003.
• el-Kurtubî, Ebû Abdullah Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Farh (ö.671/1273), el-Câmiu li- Ahkâmi’l-Kur’ân, tahk.: Abdullah b. Abdulmuhsin et-Turkî, Muessesetu’r-risâle, Beyrut 1437/2006.
• Mâlik b. Enes (ö.179/795), el-Müdevvenetu’l-Kübrâ, Dâru’l-kütubi’l-ilmiyye, 1.bs., Beyrut 1415/1994.
• -------, Muvatta’, tahk.: Muhammed Mustafa el-A’zamî, Muessesetu Zeyd b. Sultan, Abudabi 1435/2004.
• Mansur, Ali, eş-Şerîatu’l-İslamiyye ve’l-kânûnu’d-devliyyi’l-âmm, Kahire 1390/1971.
• el-Mâverdî, Ebu’l-Hasen Ali b. Muhammed b. Habîb (ö.450/1058), el-Ahkâmu’s-sultâniyye ve’l- vilâyâtu’d-dîniyye, tahk.: Hâlid Abdullatîf es-Seb’ el-İlmî, Dâru’l-kitâbi’l-Arabî, Beyrût 1410/1994.
• -------, el-Hâvi’l-kebîr, tahk.: Alî Muhammed Muavved ve Âdil Ahmed Abdulmevcûd, Dâru’l- kutubi’l-ilmiyye, Beyrût 1414/1994.
• el-Merğînânî, Burhânuddin Ebu’l-Hasen Ali b. Ebî Bekr b. Abdilcelil (ö.593/1197), el-Hidâye fî Şerhi Bidâyeti’l-mubtedî, tahk.: Talâl Yusuf, Dâru ihyâi’t-turâsi’l-Arabî, Beyrût 1416/1995.
• el-Mevsılî, Abdullah b. Muhammed b. Mevdûd (ö.683/1284), el-İhtiyâr li ta’lîli’l-Muhtâr, Çağrı Ya- yınları, İstanbul 1984.
• el-Meydânî, Abdulğanî el-Ğanîmî ed-Dımeşkî (ö.1292/1881), el-Lubâb fî şerhi’l-Kitâb, tahk.: Muham- med Muhyiddin Abdulahmid, el-Mektebetu’l-ilmiyye, Beyrût ts.
• Müslim, Ebu Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî en-Nîsâbûrî (ö. 261/875), el-Câmiu’s-sahîh, Daru tîbe, Riyad 1427/2006.
• en-Nesâî, Ebu Abdurrahman Ahmed b. Şuayb (ö.303/915), Sünenu’n-Nesâî bişerhi’l-Hâfız Celaluddîn es-Suyûtî, Dâru’l-ma’rife, Beyrut ts.
• en-Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdullah b. Ahmed b. Mahmud (ö.710/1310), Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t- te’vîl (Tefsîru’n-Nesefî), tahk.: Yusuf Ali Bedevî, Dâru’l-kelimi’t-tayyib, Beyrut 1419/1998.
• Özel, Ahmet, İslam ve Terör –Fıkhi bir Yaklaşım-, Küre Yayınları, İstanbul 2007.
• -------, Ahmet Özel, “İslam’da ve Günümüz Devletler Hukukunda Savaş Esirleri”, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Konya 2003, c.1, sayı: 1, ss.105-122.
• -------, İslam Devletler Hukukunda Savaş Esirleri, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, Ankara 1996.
• er-Ramlî, Muhammed b. Ahmed b. Hamza Şemsuddîn (ö.1004/1595), Nihâyetu’l-Muhtâc ilâ Şerhi’l- Minhâc, Dâru ihyâi turâsi’l-Arabî, Beyrut 1413/1992.
• Reşid Rıza, Tefsîru’l-Kur’âni’l-hakîm (Tefsiru’l-Menâr), Matbaatu’l-menâr, Mısır 1349.
• es-Serahsî, Şemsu’l-Eimme Ebû Bekr Muhammed b. Ebî Sehl (ö.483/1090), el-Mebsût, Matbaatu’s- Seâde, tasvîr: Dâru’l-ma’rife, Beyrût 1331.
• -------, Şerhu Kitabi’s-siyeri’l-kebîr, tahk.: Ebu Abdullah Muhammed Hasen Muhammed Hasen İsmâîl), Dâru’l-Kutubi’l-ilmiyye, et-Tab’atu’l-ûlâ, Beyrut 1417/1997.
• -------, Temhîdu’l-ukûl fi’l-usûl (Usûlu’s-Serahsî), tahk.: Ebu’l-Vefâ el-Afğânî, Lecnetu’l-meârifi’n- Nu’maniyye, Haydarabâd, ts. et-Taberânî, Ebu’l-Kâsım Süleyman b. Ahmed el-Lahmî (ö.360/971), el-Mu’cemu’l-kebîr, tahk.: Ham- di Abdulmecid es-Selefî, Meketebetu İbn Teymiyye, Kahire ts. et-Taberî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Cerîr (ö.310/922), Tarihu’l-umem ve’l-mülûk, tahk.: Muhammed Ebu’l-Fadl İbrahim, 2. bs.,Dâru’l-meârif, Kahire 1969.
• -------, Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân –Tefsîru’t-Taberî, tahk.: Abdullah b. Abdulmuhsin et- Türkî, Dâru hicr, Kahire 1422/3001.
• et-Tirmizî, Ebu Îsâ Mumammed b. Îsâ Sevre (ö.279/892), el-Câmiu’s-sahîh (Sünenu’t-Tirmizî), tahk.: İbrahim Atve İvad, Şirketu mektebeti ve matba’ati Mustafâ el-Bâbî el-Halebî, Mısır 1382/1962.
• Umâra, Muhammed, el-İslâm ve hukûku’l-insân, Âlemu’l-ma’rife, Kuveyt 1405/1985.
• el-Vâkidî, Muhammed b. Ömer (ö.207/823), Kitâbu’l-meğâzî, tahk.: Marsden Jones, 3.bs., Âlemu’l- kutub, Beyrut 1404/1984.
• Wafi, Ali Abdul’l-Wahid, “İslâmiyete Göre Kölelik”, Ankara Üniversitesi İlâhiyat Fakültesi Dergisi, Ankara 1961, c. 9, ss. 207-212.
• Yaman,Ahmet, İslâm Devlet Hukukunda Savaş, Beyan yayınları, İstanbul 1998.
• ez-Zebîdî, es-Seyyid Muhammed Murtadâ el- Huseynî (1205/1790), Tâcu’l-Arûs min Cevâhiri’l- Kâmûs, tahk.: İbrahim et-Terzî, Matbaatu hukûmeti’l-Kuveyt, Kuveyt 1392/1972.
• ez-Zeccâc, Ebu İshak İbrahim es-Seriy, Meâni’l-Kur’ân ve i’rabuhu, tahk.: Abdulcelil Abduhu Şelbî, Âlemu’l-kutub, Beyrut 1408/1988.
• ez-Zemahşerî, Cârullah Ebi’l-Kâsım Muhammed b. Ömer, el-Keşşâf an hakâiki Ğavâmidi’t-Tenzîl ve Uyûni’l-Ekâvîl fî Vücûhi’t-Te’vîl, Mektebetu’l-abîkân, Riyad 1418/1988.
• ez-Zuhaylî, Vehbe, Âsâru’l-harb fi’l-fıkhi’l-İslamî, Dâru’l-fikr, Dımeşk 1419/1998.