Hukukun Temeli ile İlgili Yaklaşımlar

Year 2010, Volume: 9 Issue: 18, 5 - 23, 01.12.2010

Ahmet Ünsal

Abstract

Hukukî yapıların meydana gelmesinde düşünce olarak etkili olan faktörlerin neler olduğu hukuk felsefesinin temel konularından birini teşkil etmektedir. Bazıları hukukun kendiliğinden oluşabileceği düşüncesini taşırken çoğunluk hukukun bilinçli bir iradenin ürünü olduğunu kabul etmektedir. Bu görüşü taşıyanların önemli bir bölümü söz konusu “bilinçli irade”nin metafizik bir kaynaktan sâdır olduğunu ve özellikle semavî dinlerin, hukuk sistemlerinin şekillenmesinde oldukça etkili oldukları fikrini taşımaktadır. Bazıları ise hukukun kaynağının fiilen gücü elinde bulunduran dünyevi otoriteler olduğunu ifade etmektedir. Çalışmamızda ana hatlarıyla bu düşünceler ele alınıp çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır.

Keywords

Hukukun kaynağı, dinî hukuk, laiklik, hukuk-din ilişkisi.

Approaches to the Basis of Law

Abstract

The question of which intellectual factors have impact on the formation of legal institu-tions constitutes one of the basic subjects of legal philosophy. While some of the legal theoreticians argue that law may come into existence by itself, the majority believes that it is the product of a conscious will. A considerable section of the latter holds that this conscious will is derived from a metaphysical source and the revealed religions in particular played an effective role in forming the legal systems. Still some others suggest that the sources of legal systems are the secular authorities who hold political power de facto. This study aims at a general discussion and evaluation of these arguments.

Keywords

Source of law, religious law, secularism, law-religion relationship.

References

• Abadan, Yavuz, Hukuk Felsefesi Dersleri, Güzel Sanatlar Matbaası, Ankara 1954.
• Ali Haydar (Efendi), Hoca Emin Efendizâde, Dürerü’l-Hükkâm şerhü Mecelleti’l-ahkâm, Şerhü’l- kavâidi’l- külliye, Matbaa-i Tevsî-i Tıbâat, İstanbul 1330.
• Aral, Vecdi, Toplum ve Adaletli Yaşam, Bayrak Matbaacılık, İstanbul 1988.
• Arsal, Sadri Maksudî, ‚Teokratik Devlet ve Laik Devlet‛, Tanzimat, Maârif Matbaası, İstanbul 1940.
• Aster, Ernst von, Felsefe Tarihi Dersleri I, çev.: Macit Gökberk, Ahmed İhsan Matbaası, İstanbul 1943.
• el-Bâkıllânî, Ebû Bekir Muhammed b. Tayyib, et-Temhîd fi’r-red alê’l-Mülhideti’l-Muattıla ve’r-Râfıza ve’l- Havâric ve’l-Mu’tezile, neşr.: Mahmûd M. Haydarî, M. Abdülhâdî Ebû Rîde, Matbaatu Lecneti’t-Te’lîf ve’t- Terceme ve’n-Neşr, Kahire 1366/1947.
• Barry, Norman P., Modern Siyaset Teorisi, çev.: Mustafa Erdoğan, Yusuf Şahin, Liberte Yayınları, Ankara 2003.
• Başgil, Ali Fuat, ‚Devlet Nizamı ve Hukuk‛, İÜHFM, XVI/1–2, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul Vakfı Yay., Ankara 1991.
• Berk, Bekir, Dünya Anayasalarında Din, Doğan Güneş Yayınları, İstanbul 1961.
• Besales, Yusuf, ‚İsrail‛,Yahudilik Ansiklopedisi, Tiglat Matbaacılık, İstanbul 2001.
• Bilge, Necip, Hukuk Başlangıcı, Adalet Matbaacılık, Ankara 1992.
• Bolay, Süleyman Hayri, Felsefî Doktrinler Sözlüğü, Kuşak Ofset Tesisleri, İstanbul 1984.
• Burckhardt, Walter, ‚Vakıa Olarak ve Postulat Olarak Hukuk‛, çev.: Orhan Münir Çağıl, İÜHFM, İsmail Akgün Matbaası, İstanbul 1950, c. XVI, sayı: 1-2.
• Can, Cahit, Hukuk Sosyolojisinin Gelişim Yönü, Adalet Matbaacılık, Ankara 1996.
• Çağıl, Orhan Münir, ‚Jhering'in Hukuk Nazariyesinin Anahatları‛, İÜHFM, Kenan Matbaası, İs- tanbul 1945, c. XI, sayı: 3-4.
• Çobanoğlu, Rahmi, Hukukta Gaye Problemi, Sermet Matbaası, İstanbul 1964.
• -------, ‚XVIII ve XIX. Asırların Sosyal Felsefesi Üzerinde Bacon Natürizminin Tesirleri‛, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan, Ajans Türk Matbaası, Ankara 1964.
• Del Vecchio, Giorgio, Hukuk Felsefesi Dersleri çev.: Sahir Erman, Sermet Matbaası, İstanbul 1952.
• el-Eş’arî, Ebü'l-Hasan Ali b. İsmâil, Kitâbü'l-Lüma‘, el-Matbaatü'l-Katolikiyye, Beyrut 1952.
• Gözler, Kemal, Hukuka Giriş, Motif Matbaası, Bursa 1988.
• Gürkan, Ülker, Sosyolojik Hukuk İlmi, Ajans Türk Matbaası, Ankara 1961.
• Hirş, Ernest, Hukuk Felsefesi ve Hukuk Sosyolojisi Dersleri, Adalet Matbaacılık, Ankara 1996.
• Kâdî Abdülcebbâr, Ebü'l-Hasan Kâdî Abdülcebbâr b. Ahmed el-Hemedânî, el-Mugnî fî ebvâbi't- tevhîd ve'l-adl, neşr.: Tâhâ Hüseyin-İbrâhim Medkûr ve diğerleri, Matbaatu Mısır, Kahire 1962.
• Kılıç, Recep, Ahlâkın Dinî Temeli, Türkiye Diyanet Vakfı Yay., Ankara 1991.
• Machiavelli, Nıccolo, Hükümdar, çev.: Mehmet Özay, Ketenci Ofset, İstanbul 1999.
• Mehmet Şerefeddin *Yaltkaya+, ‚Mu‘tezile ve Husun Kubuh‛, Dâru'l-Fünûn İlâhiyat Fakültesi Mec- muası, İstanbul 1926, sayı: II.
• Molla Hüsrev, Muhammed b. Ferâmuz b. Ali, Mir‘atü’l-usûl fî şerhi Mirkâti’l-vusûl, Matbaayi Osmâniye, İstanbul 1312.
• Montesquieu, Charles de Secondat de la Bréde Baron, Rûhu'l-Kavânîn, çev.: Hüseyin Nazım, Mat- baayı Âmire, İstanbul 1339.
• Noelle-Neumann, Elisabeth, Kamuoyu Suskunluk Sarmalının Keşfi, çev.: Murat Özkök, Pelin Ofset, Ankara 1988.
• Rousseau, John Jackques, Toplum Anlaşması, çev.: Vedat Günyol, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul 1997.
• Sadru’Şerîa, Ubeydullah b. Mes’ûd b. Mahmûd, et-Tavdîh fî halli gavâmıdı’t-Tenkîh (Teftâzânî, el- Telvîh ile birlikte) Mekteb-i Sanâyi‘ Matbaası, İstanbul 1310.
• Seyyid Bey, [Mehmed], Usûl-i Fıkıh Dersleri Mebâhisinden İrâde Kazâ ve Kader, Âsitane Kitabevi, İs- tanbul, ts.
• Öktem, Niyazi, Devlet ve Hukuk Felsefesi Akımları, Eren Ofset, İstanbul 1995.
• ---------, Hukuk Felsefesi, Tasvir Gazetecilik ve Matbaacılık İşletmesi, İstanbul 1983.
• Teftâzânî, Sadeddin Mes‘ûd b. Ömer et-Teftâzânî, et-Telvîh fî keşfi hakâiki’t-Tenkîh, Mekteb-i Sanâyi‘ Matbaası, İstanbul 1310.
• Topçuoğlu, Hâmide, Hukuk Sosyolojisi (Sosyoloji Açısından Hukuk) I, Cezaevi Matbaası, İstanbul 1969.
• -------, Ülker Gürkan'ın ‚Sosyolojik Hukuk İlmi‛ adlı eserine yazılan Önsöz, Ajans Türk Matbaası, Ankara 1961.
• Yörük, Abdülhak Kemal, Hukuk Felsefesi Dersleri, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1958.
• Zevkliler, Aydın, Medenî Hukuk-Aile Hukuku, Baran Ofset, Ankara 1992.