MUHASEBE MESLEK MENSUPLARININ MESLEK ETİĞİ HAKKINDAKİ ALGI VE TUTUMLARININ İNCELENMESİ: TRB1 BÖLGESİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 1, 184 - 210, 30.06.2022

Hamza Kaya , Ahmet Fethi Durmuş

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1098940

Öz

Özet: Muhasebe meslek mensuplarının muhasebe meslek etiğine dikkat etmeyip sundukları yanlış ve yanıltıcı muhasebe bilgileri sonucunda ortaya çıkan muhasebe skandallarının ilgili tarafları ve dolayısıyla tüm toplumu olumsuz manada etkilediği görülmüştür. Bu nedenle yapılan çalışmalarda muhasebe mesleğinde teknik bilgi ve uzmanlığın tek başına yeterli olmadığı, ayrıca konunun etik boyutunun teknik yönünden daha önemli olduğu anlaşılmıştır. Bu çalışmada muhasebe meslek mensuplarının meslek etiği hakkındaki algı ve tutumları incelemiştir. Bunların yanında etik dışı davranışları caydıran faktörleri ve temel etik ilkelerin önem derecesine göre sıralamaları çalışmanın diğer bir amacını oluşturmuştur. Böylece TRB1 Bölgesi’nde faaliyet gösteren bağımsız muhasebe meslek mensuplarıyla yüz yüze anket uygulamalı bir araştırma yapılmıştır. Yapılan araştırma sonuçlarına göre; i) etik ilkelerin sıralanmasında “Dürüstlük” ilkesi ilk sırada yerini alarak diğer ilkelere göre daha önemli bulunmuş, ii) meslek etiği algılarında X̄=3,68 gibi bir ortalama bulunmuş, iii) mesleki etik ilke ve kurallara uymalarında etkili olan faktörlerin başında “mesleki eğitim ve deneyim”in geldiği görülmüştür. Ayrıca meslek mensuplarının meslek etiğine yönelik algılarında temel etik ilkelerin bazıları ile cinsiyet, etik eğitimi, eğitim düzeyi, mükellef sayısı mesleğin geleceği ve personel sayısı değişkenleri arasında anlamlı bir farklılığın olduğu; mesleki unvan, yaş, mesleki tecrübe, gelir düzeyi ve iller değişkenleri arasında ise anlamlı bir farklılığın olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Etik, Muhasebe, Muhasebe Meslek Etiği, Muhasebe Meslek Mensubu, TRB1 Bölgesi

Destekleyen Kurum

İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

SDK-2020-2134

EXAMİNATİON OF THE PERCEPTİONS AND ATTİTUDES OF ACCOUNTİNG PROFESSİONALS ABOUT PROFESSİONAL ETHİCS: AN APPLİCATİON İN THE TRB1 REGİON

Öz

It has been observed that accounting scandals arising as a result of incorrect and misleading accounting information provided by accounting professionals who do not pay attention to accounting professional ethics negatively affect the relevant parties and therefore the entire society. Therefore, in the studies conducted, it was understood that technical knowledge and expertise in the accounting profession were not sufficient alone, and that the ethical aspect of the subject was more important than the technical aspect. The aim of this study is to examine the perceptions and attitudes of professional accountants about professional ethics. In addition, the factors that deter unethical behaviors and the ranking of basic ethical principles according to their importance is another aim of the study. Thus, a face-to-face survey was conducted with independent professional accountants operating in the TRB1 Region (Malatya, Elazıg, Bingol, Tunceli). According to the results of the research; i) "Honesty" was found to be more important than other principles by taking its first place in the listing of ethical principles, ii) an average of X̄=3,68 was found in the perceptions of professional ethics, iii) "vocational education" is one of the factors that are effective in complying with professional ethical principles and rules. and experience”. In addition, there is a significant difference between some of the basic ethical principles and the variables of gender, ethical education, education level, number of taxpayers, future of the profession and number of personnel in the perceptions of professional members towards professional ethics; It was determined that there was no significant difference between the variables of professional title, age, professional experience, income level and provinces.

Anahtar Kelimeler

Ethics, Accounting, Accounting Professional Ethics, Accountant, TRB1 Region

Proje Numarası

SDK-2020-2134

Kaynakça

• Akenbor, C.O. ve Tennyson, O. (2014). Ethics of accounting profession in Nigeria. Journal of Business and Economics, 5(8), 1374-1382. doi: 10.15341/jbe(2155- 7950)/08.05.2014/016
• Albez, A. ve Yıldırım, S. (2005). Erzurum’da muhasebecilerin meslek etiği tutumları. Ekev Akademi Dergisi, (23), 343-360. Erişim adresi: https://scholar.google.com.tr/citations?user=BtzkgT0AAAAJ&hl=tr
• Arıkan, Y. (1993). Temiz Toplum. Mali Çözüm Dergisi, (22).
• Aymankuy, Y. ve Sarıoğlan, M. (2005). Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiğine yaklaşımları ve Balıkesir il merkezinde bir uygulama. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(14), 23-45. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/en/download/article- file/863848
• Baghdasarian, A. (2017) A phenomenological study of certified public accountants' perception of ethics in the accounting profession, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Pepperdine University, The Graduate School of Education and Psychology, Malibu (ABD). Erişim adresi: https://digitalcommons.pepperdine.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=1791&context=etd
• Bilen, A. ve Yılmaz, Y. (2014). Muhasebe mesleğinde etik ve etikle ilgili çalışmalar. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 2(6), 57-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/370687
• Çiftçi, Y. ve Çiftçi, B. (2003). Muhasebe mesleğinde meslek etiği (Türkiye’deki düzenlemeler ve uluslararası düzenlemelerle karşılaştırılması. Muhasebe ve Denetime Bakış Dergisi, 10, 79-96. Erişim adresi: www.scholar.google.com/scholar?cluster=13222001454925299287&hl=en&oi=scholarr
• Çobanoğlu, E. (2007). Pazarlama etiği. İş Hayatında Etik, S. Tevrüz (Ed.), İstanbul: Beta Basım Yayın.
• Daştan, A., Bayraktar, Y. ve Bellikli, U. (2015). Muhasebe mesleğinde etik ikilem ve etik karar alma konularında farkındalık oluşturma: Trabzon ilinde bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 29(1), 63-82. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/atauniiibd/issue/2716/36036
• Ekergil, V. ve Onay, A. (2018). Muhasebecilerin ve mükelleflerin IESBA’nın etik ilkeleri temelinde muhasebecilerin mesleki davranışlarına bakışı: Eskişehir ilinde bir araştırma. Business & Management Studies: An International Journal BMIJ, 6(2), 622-655. Erişim adresi: https://earsiv.anadolu.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/11421/18904/18904.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Feil, A. A., Diehl, L. ve Schuck, R. J. (2017). Professional ethics and accounting students: analysis of the intervening variables. Cadernos EBAPE.BR, 15(2), 256-273. Erişim adresi: www.scielo.br/j/cebape/a/cvkhxSWcYLkNTkxjx8P5FCG/?format=html&lang=en
• Gül, H. (2015). Muhasebe meslek mensuplarında işe bağlılık, çalışma ahlakı ve mesleki etik davranış ilişkilerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=18byPid1fYznb5l6gWkezQ&no=ppKHWUBptija_AL374fALw
• Gül, H. ve Erol, M. (2016). Muhasebe Meslek mensuplarında işe bağlılık ve çalışma ahlakının mesleki etik davranışa etkisi. Mali Çözüm Dergisi, 26(137), 51-74. Erişim adresi: https://www.proquest.com/openview/9a87190801c0d01ce71558f973175c6c/1?pq- origsite=gscholar&cbl=2042748
• Gürbüz, H. ve Yılmaz, V. (2016). Muhasebe meslek etiği ve Eskişehir il merkezinde bir uygulama. 7. Uluslararası Girişimcilik Kongresi, Kırgızistan/Bişkek, 417-438. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/308890790_MUHASEBE_MESLEK_ETIGI_V E_ESKISEHIR_IL_MERKEZINDE_BIR_UYGULAMA
• Hacıhasanoğlu, T. (2013). Sakarya ilinde faaliyet gösteren bağımsız muhasebecilerin meslek etiği algılama düzeylerine ilişkin bir araştırma. C.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14(1), 357-372. Erişim adresi: http://www.ajindex.com/dosyalar/makale/acarindex- 1423875015.pdf
• İşgüden, B. ve Çabuk, A. (2006). Meslek etiği ve meslek etiğinin meslek yaşamı üzerindeki etkileri. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9(16), 59-86. Erişim adresi: http://sbe.balikesir.edu.tr/dergi/edergi/c9s16/makale/c9s16m4.pdf
• Jackling, B., Cooper, B.J., Leung, P. ve Dellaportas, S. (2007). Professional accounting bodies perceptions of ethical issues, causes of ethical failure and ethics education. Managerial Auditing Journal, 22(9), 928-944. Erişim adresi: www.emerald.com/insight/content/doi/10.1108/02686900710829426/full/html
• Kaya, G. A. (2016) Muhasebe meslek mensuplarının meslek etiği hakkındaki düşüncelerine ilişkin Elazığ’da bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, (52), 183-199. Erişim adresi: https://jasstudies.com/?mod=makale_tr_ozet&makale_id=28080
• Kıllı, M., Türkoğlu, H. ve Gülmez, C. (2018). Muhasebe meslek mensuplarının etik algısı: Malatya ilinde bir araştırma. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 11(1), 45-62. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/395481
• Kısakürek, M. ve Alpan, N. (2010). Muhasebe meslek etiği ve Sivas ilinde bir uygulama. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (47), 213-228. Erişim adresi: http://journal.mufad.org.tr/attachments/article/108/16.pdf
• Kurnaz, N. ve Gümüş, Y. (2010). Muhasebe bölümü öğrencilerinin muhasebe mesleği ile ilgili etik dışı davranışlara ilişkin algı analizi: Dumlupınar Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Yüksekokulu örneği. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (46), 157-174. Erişim adresi: http://journal.mufad.org.tr/attachments/article/143/14.pdf
• Kolçak, M. (2016). Meslek etiği. (3. Baskı), Bursa: Ekin Yayınevi.
• Marşap, B. (1996). Muhasebe mesleği, fonksiyonları ve meslek mensuplarının nitelikleri. Yaklaşım Dergisi, 37, 119-123. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/339384130_MUHASEBE_MESLEGI_- _FONKSIYONLARI_ve_MESLEK_MENSUPLARININ_NITELIKLERI#fullTextFileContent
• Marşap, B., B. L., Elitaş, Z., Yanık, Z. ve Altınay, A.T. (2018). Denetime Ahlak Felsefesi penceresinden bir bakış, etik değerler ve faydacılık çatışması üzerine bir inceleme. Muhasebe Bilim Dünyası Dergisi, 20(Özel Sayı), 897-910. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mbdd/issue/42789/518383
• Meriç, A. ve Kaygusuzoğlu, M. (2017). Muhasebe meslek mensuplarının muhasebe meslek etiği ile ilgili görüşleri üzerine bir araştırma: Adıyaman örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (60), 86-109. doi:10.16992/ASOS.12997
• Muhasebe Meslek Mensupları İçin Uluslararası Etik Standartları Kurulu (IESBA), (2015), Muhasebe meslek mensupları için etik kurallar el kitabı, Ankara: TÜRMOB Yayınları. Erişim adresi: https://www.turmob.org.tr/ekutuphane/detailPdf/58717b3a-355d-48d3-8712-b7e9744b0ba4/muhasebe-meslek-mensuplari-icin-etik-kurallar-el-kitabi-- turkce-----2014
• Özkan, A. ve Hacıhasanoğlu, T. (2012). Muhasebe meslek mensuplarının kişilik özellikleri ve etik karar verme davranışları arasındaki ilişkiler. Niğde Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 37-52. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/niguiibfd/issue/19751/211394
• Sakarya, Ş. ve Kara, S. (2010). Türkiye’de muhasebe meslek etiğine yönelik düzenlemeler ve meslek mensupları tarafından algılanması üzerine bir alan araştırması. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 12(18), 57-72. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/kmusekad/issue/10218/125606
• Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler ve Yeminli Mali Müşavirlerin Mesleki Faaliyetlerinde Uyacakları Etik İlkeler Hakkında Yönetmelik, Resmi Gazete Sayı No: 26675, 19.10.2007. Erişim adresi: www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/10/20071019-8.htm
• Şengel, S. (2010). Sürekli muhasebe meslek eğitiminin önemi ve bir değerlendirme. Muhasebe ve Finansman Dergisi, (47), 81-94. Erişim adresi:https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35626/395974
• Uysal, T. U., Türker, M. ve Kurt, G. (2019). Etik ve etik kurallar muhasebe meslek mensupları için, Ankara: T.C. Sayıştay Başkanlığı Yayınları. Erişim adresi: https://sayistay.gov.tr/files/830_Etik_ve_Etik_Kurallar.pdf
• Yalçın, S. (2011). Muhasebe meslek mensupları ve işletmelerin etik konusunda tutumları: Türkiye araştırması. Muhasebe ve Finansman Dergisi, 47-66. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/mufad/issue/35631/396074
• Yıldız, G. (2010). Muhasebe mesleğinde meslek etiği ve Kayseri il merkezinde bir uygulama. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 36, 155-178. Erişim adresi: http://iibf.erciyes.edu.tr/dergi/sayi36/010_g-yildiz.pdf
• Zeytin, M. (2007). Bağımsız muhasebe meslek mensuplarını hata ve etik dışı davranışlara yönlendiren faktörler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya. Erişim adresi: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=Lh-76QPBmYTC6Jf5- QvxDw&no=OmfoKfR2DzziWC-rO2T6gg