The Appearance of Presupposition in Historical Texts: Kül Tigin Inscription

Yıl 2023, Cilt: 16 Sayı: 2, 350 - 365, 31.12.2023

Seçil Hirik

https://doi.org/10.17218/hititsbd.1325580

Cited By: 1

Öz

Presupposition, which can be considered as one of the elements of implicit structure, is a concept that describes the hidden pieces of information that the speaker conveys to the interlocutor in his/her utterance. Presuppositions are the semantic background which the speaker shows with limited units in the surface structure but which has a counterpart in the deep structure. In order for presuppositions, which are also explained by the difference between what is said and what is communicated, to be meaningful, the context between the speaker and the addressee and the past experiences, experiences, common knowledge, etc. shapiŋ the context must be common. Presuppositions, which can be listed as being negated, carrying certainty, having a relation of entailment, presenting a surface appearance, being non-focal, are divided into different categories according to their ability to be marked with different types of linguistic markers in the word. The corpus of this study consists of Köl Tigin Inscription (KT), one of the Köktürk texts. In this analysis, which aims to reveal the types of presuppositions and the appearance of presupposition indicators in a historical text, presuppositions were evaluated according to the categories of existential presupposition, factual presupposition, lexical presupposition, structural presupposition, non-factual presupposition, counterfactual presupposition and inferential presupposition. The presuppositions determined by these seven categories in Köl Tigin are further classified according to their coding with morphological, lexical and syntactic markers. Thus, it is aimed to have an idea about the status and usage of presupposition types and demonstrators in Orkhun Turkic, one of the historical dialects of Turkish, through a specific text and to serve as a source for similar studies.

Anahtar Kelimeler

Presupposition, Types of Presupposition, Presupposition Triggers, Orkhon Turkic, Kül Tigin Inscriptions

Tarihî metinlerde önvarsayımın görünümü: Kül Tigin yazıtı

Öz

Örtük yapının unsurlarından sayılabilecek olan önvarsayım, konuşurun sözcesinde muhatabına ilettiği gizli bilgi parçalarını anlatan bir kavramdır. Önvarsayımlar, konuşurun yüzey yapıda sınırlı birimle gösterdiği ancak derin yapıda karşılığı olan anlamsal arka plandır. Söylenen ile iletilen arasındaki farkla da açıklanan önvarsayımların anlamlı olabilmesi için konuşur ve muhatap arasındaki bağlamın ve bağlamı şekillendiren geçmiş yaşantıların, deneyimlerin, genel-geçer bilgilerin vs. ortak olması gerekmektedir. Olumsuzlanabilme, kesinlik taşıma, gerektirme ilişkisine sahiplik, yüzey yapıda görünüm sunma, odaksıl olmama gibi özellikleri sıralanabilen önvarsayımlar sözcede farklı türden dilsel göstericilerle işaretlenebilme durumlarına göre farklı kategorilere ayrılmaktadır. Bu çalışmanın derlemini Köktürkçe metinlerinden Köl Tigin Yazıtı (KT) oluşturmaktadır. Önvarsayım türleri ve önvarsayım göstericilerinin tarihî bir metindeki görünümünü ortaya koymak amacıyla yapılan bu incelemede önvarsayımlar; varoluşsal önvarsayım, olgusal önvarsayım, sözlüksel önvarsayım, yapısal önvarsayım, olgusal olmayan önvarsayım, karşı olgusal önvarsayım ve çıkarımsal önvarsayım kategorilerine göre değerlendirilmiştir. (KT)’de bu yedi kategorinin belirlediği önvarsayımlar; morfolojik, sözcüksel ve söz dizimsel göstericilerle kodlanma durumlarına göre ayrıca bir tasnife tabi tutulmuştur. Böylece belirli bir metin üzerinden olsa dahi Türkçenin tarihî lehçelerinden biri olan Köktürkçede önvarsayım türleri ve göstericilerinin durumu ve kullanımı hakkında fikir sahibi olunması ve benzer çalışmalara da kaynaklık etmesi hedeflenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Önvarsayım, Önvarsayım Türleri, Önvarsayım Göstericileri, Köktürkçe, Kül Tigin Yazıtı

Kaynakça

• Bozdoğan, N. (2022). Önvarsayım ve Türkçede önvarsayım tetikleyicileri. Yüksek Lisans Tezi. Eskişehir: Osmangazi Üniversitesi
• Ercilasun, A. B. (2016). Türk kağanlığı ve türk bengü taşları. İstanbul: Dergâh Yayınları
• Green, G. M. (1987). Pragmatics and natural laŋuage understandiŋ. London: Lawrence Erlbaum Associates
• Grice, H. P. (1975). Syntax and semantics 3: speech acts. P. Cole ve J. L. Morgan (Ed.). Logic and conversation içinde (s. 41-58). New York: Academic Press
• Günay, D. (2007). Metin bilgisi. İstanbul: Multiliŋual
• Hirik, S. (2023). Türkçede önvarsayım ve göstericileri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 11, 91-116. doi:10.51531/korkutataturkiyat.1300638
• İmer, K., Kocaman, A. ve Özsoy, S. (2011). Dilbilim sözlüğü. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları
• Sperber, D., ve Wilson, D. (1981). Irony and the use-mention distinction. P. Cole (Ed.). Syntax and semantics 9: pragmatics içinde (s. 281-286). New York: Academic Press. Erişim adresi: http://www.dan.sperber.fr/wp-content/uploads/1981_wilson_pragmatics.pdf
• Tekin, T. (1998). Orhon yazıtları: Köl Tigin, Bilge Kagan, Tunyukuk. İstanbul: Simurg Yayınları
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı dilbilim terimleri sözlüğü. İstanbul: Multiliŋual Yayınları
• Vardar, B. (1980). Dilbilim ve dilbilgisi terimleri sözlüğü. Ankara: TDK Yayınları
• Wilson, D. (1973). Presuppositions and non-truth conditionals semantics. Doktora Tezi. Cambridge: Massachusetts Institute of Technology
• Yule, G. (1996). Pragmatics. Oxford: Oxford University Press