TANZİMAT MİZAHININ SONU: 1877 MATBUAT KANUNU TARTIŞMALARI VE OSMANLI’DA MİZAH DERGİLERİNİN KAPANMASI

Year 2016, Volume: 9 Issue: 2, 686 - 710, 21.12.2016

Gökhan Demirkol

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.280811

Cited By: 5

Abstract

Türkiye’de süreli yayınların başlangıç noktası Takvim-i Vekayi’nin 1 Kasım 1831 tarihinde yayınlanması olarak kabul edilse de Türkçe basının canlanması 1860 yılından sonradır. 1860 yılından sonra hareketlenen Türkçe süreli yayınlar beraberinde bir basın kanunun da yapılmasını zorunlu hale getirmiş ve 1864 yılında ilk basın kanunumuz olan 1864 Matbuat Nizamnamesi hazırlanmıştır.

 19. yüzyılın ikinci yarısı Türkçe basının hareketlendiği bir dönem olmasının yanı sıra Türkçe mizah dergilerinin de yayın hayatına atıldığı bir dönemdir. 1870 yılında yayınlanmaya başlayan Türkçe mizah dergileri 1864 Matbuat Nizamnamesi kapsamında yer almadığı için mizaha ilişkin yayınlar dönem dönem yayınlanan resmi ilanlar ile hukuki düzenleme altına alınmıştır. Bu anlamda mizah dergilerini de kapsayan ilk basın yasası 1877 Matbuat Nizamnamesidir. 1877 Matbuat Nizamnamesi, mizah dergilerine ilişkin ilk kanuni düzenleme olmasının yanı sıra Osmanlı topraklarında mizah dergilerinin yayınlanmasını yasaklayan ilk basın kanunu olma özelliğine de sahiptir.

 Türk Basın Tarihi açısından yürürlüğe girmemiş bir basın yasası olan 1877 Matbuat Nizamnamesinin Meclis-i Mebusan’da gerçekleştirilen görüşmeleri, dönemin mizaha ve mizah dergilerine bakışını yansıtması bakımından önemlidir. 

References

• AK, Emine Tonta. (2014), “Osmanlı Devleti’nde Abdülaziz Devri Matbuat İdaresi”, Sultan Abdülaziz ve Dönemi Sempozyumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Cilt: 1, Ankara, ss. 129-138.
• Ali Efendi. (1976), İstanbul’da Elli Yıllık Önemli Olaylar, Sander Yayınları, İstanbul.
• CEYLAN, Ayhan. (2006), “Tanzimat Dönemi Osmanlı Basım ve Yayımında Hukuki Düzen (1839-1876)”, Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, Sayı: 1, ss.139-155.
• ÇAPANOĞLU, Münir Süleyman. (1962), Basın Tarihine Dair Bilgiler ve Hatıralar, Hür Türkiye Dergisi Yayınları, İstanbul.
• Çaylak, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 2132. Milli Kütüphane Yer No: 1956 SB 453.
• ÇEVİKER, Turgut. (1986), Gelişim Sürecinde Türk Karikatürü I, Adam Yayınları, İstanbul.
• DERMAN, Hakan. (Haziran 1985), “İlk mizah Dergimizdeki ‘Mizahlık’ Olaylar”, Düşün, Sayı: 15, ss. 83-85.
• Düstur, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu, Yer No: 1220.
• Hayal, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 0099/2. Milli Kütüphane Yer No: 1956 SB 248.
• İNUĞUR, M. Nuri. (2005), Basın ve Yayın Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.
• İSKİT, Server. (1939), Türkiye’de Matbuat Rejimleri, Ülkü Matbaası, İstanbul.
• KABACALI, Alpay. (2000), Türkiye’de Matbaa Basın ve Yayın, Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• KIZILTAN, Yılmaz. (2006), “I. Meşrutiyetin İlanı ve İlk Osmanlı Meclis-i Mebusan’ı” Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, Cilt: 26, Sayı: 1, ss. 251-272.
• KOLOĞLU, Orhan. (1985), “Türkçe-Dışı Basın”, Tanzimattan Cumhuriyete Türkiye Ansiklopedisi, Cilt: 1, İletişim Yayınları, İstanbul, ss. 94-98.
• KOLOĞLU, Orhan. (2006), Basın Tarihi, Pozitif Yayınları, İstanbul.
• KÜÇÜK, Cevdet. (1997), “Hasan Fehmi Paşa”, İslam Ansiklopedisi, Cilt: 16, ss. 322-323.
• ODYAKMAZ, Necla. (2012), “Osmanlı’da Anayasal Düzenlemeler ve Basına Etkileri”, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, Sayı: 16, ss. 211-233.
• OYMAK, Alparslan. (2013), Osmanlı Mizahında Teodor Kasap (Diyojen, Çıngıraklı Tatar ve Hayal Gazeteleri Üzerine Bir İnceleme), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Yeni Türk Edebiyatı Bilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İstanbul.
• ÖZDİŞ, Hamdi. (2010), Osmanlı Mizah Basınında Batılılaşma ve Siyaset (1870-1877), Libra Yayıncılık, İstanbul.
• ÖZKORKUT, Nevin Ünal. (2002), “Basın Özgürlüğü ve Osmanlı Devleti’ndeki Görünümü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı: 3, ss. 65-84.
• Sabah, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 0015. Milli Kütüphane Yer No: 1957 SÇ 7.
• ŞAPOLYO, Enver Behnan. (1971), Türk Gazetecilik Tarihi ve Her Yönüyle Basın, Güven Matbaası, Ankara.
• Takvim-i Vekayi, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 0022. Milli Kütüphane Yer No:1959 SC 66.
• TEVFİK, Ebüzziya. (1290), Salname-i Hadika, Hadika Matbaası, İstanbul.
• Vakit, Hakkı Tarık Us Koleksiyonu Yer No: 0009. Milli Kütüphane Yer No: 1962 SÇ 99.
• VELDET, Hıfzı. (1999), “Kanunlaştırma Hareketleri ve Tanzimat”, Tanzimat, Cilt 1, MEB Yayınları, Ankara, ss. 139-209.