AZERBAYCAN TÜRKLERİ ATASÖZLERİNİN SOSYAL KONTROL MEKANİZMASINI SAĞLAMA İŞLEVİ

Yıl 2017, Cilt: 10 Sayı: 1, 197 - 208, 25.07.2017

Aslı Büyükokutan Töret

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.293023

Cited By: 1

Öz

Toplum hayatında sosyal düzenin, ahengin ve
refahın sağlanması, bireylerin ortak duygu ve düşüncelerinin yanı sıra, o
toplumun içinden doğan ve çoğunluk tarafından kabul edilen birtakım değerler ve
normlar sistemine bağlıdır. Sosyal kontrol mekanizması çatısı altında yer alan
bu değerler ve normlar sisteminin işleyişi otoriteye dayanır. Bireyler
arasındaki etkileşimin uyumlu ve güvenli bir şekilde gerçekleşmesi adına
işlevsel olan bu mekanizma, bünyesinde birtakım kalıp davranışları, kaçınmaları
ve yasakları barındırır. Birey ve topluma, “böyle yapınız, şöyle olmayınız”,
“bu iş şu şekilde yapılmalı, şöyle yapılmamalı”, “iyi olan bu, kötü olan şu”, “doğru
davranış bu, yanlış olan şu” gibi konuları öğretme işlevine sahip olan bu kontrol
mekanizmasının ortadan kalkması, toplumun istikrarının ve işleyişinin sağlanmasına
engel olur. Makalede, Azerbaycan Türkleri atasözlerinin toplum hayatındaki
sosyal kontrol mekanizmasını sağlama işlevi üzerinde, örnek metinlerden
hareketle, durulmuştur. Değerlendirme sonucunda, Azerbaycan Türkleri
atasözlerinin; vatan ve millet sevgisi, aileye bağlılık, anne-baba hakkı, iyilik,
dürüstlük, mertlik, çalışkanlık, ahlak, ar, namus, birlik, dayanışma, dostluk,
cömertlik, yardımseverlik, sabır, yalandan uzak durma, zulüm ve haksızlıktan
kaçınma, akıllı ve eğitimli olma gibi konuları ön plana çıkardığı görülmüştür. 

Anahtar Kelimeler

Azerbaycan, atasözü, sosyal kontrol mekanizması, işlev

Kaynakça

• DÖNMEZER, Sulhi. (1984), Sosyoloji, Savaş Yayınları, Ankara.
• EFENDİYEV, Paşa. (1981), Azerbaycan Şifahi Halg Edebiyyatı, Maarif Neşriyatı, Bakı.
• ELÇİN, Şükrü. (1988), “Türk Dilinde Atalar Sözü”, Halk Edebiyatı Araştırmaları, 2. Cilt, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ELÇİN, Şükrü. (1993), Halk Edebiyatına Giriş, Akçağ Yayınları, Ankara.
• GÜVEN, Sami. (1999), Toplumbilim, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• MALİNOWSKİ, Bronislaw. (1992), Bilimsel Bir Kültür Teorisi, (Çeviren: Saadet Özkal), Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• NİRUN, Nihat ve ERDOĞMUŞ, Zeki. (1977-1978), Sosyoloji I, Yaygın Yükseköğretim Kurumu Yayınları, Ankara.
• ONG, Walter Jackson. (1995), Sözlü ve Yazılı Kültür Sözün Teknolojileşmesi, (Çeviren: Sema Postacıoğlu Banon), Metis Yayınları, İstanbul.
• OY, Aydın. (1972), Tarih Boyunca Türk Atasözleri, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• ÖZTÜRK, Göksel. (1993), Azerbaycan Atasözleri ve Deyimleri (Metin-Tercüme-İndeks), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.