ALGILANAN AŞIRI NİTELİKLİLİĞİN İŞ TATMİNİ VE İŞTEN AYRILMA NİYETİ ÜZERİNE ETKİSİ: ÖRGÜT TEMELLİ ÖZSAYGININ DÜZENLEYİCİ ROLÜ

Yıl 2019, Cilt: 12 Sayı: 2, 447 - 468, 29.12.2019

Ali Acaray

https://doi.org/10.17218/hititsosbil.589092

Cited By: 6

Öz

      Algılanan
aşırı niteliklilik çalışanların sahip oldukları eğitim, beceri, deneyim,
yetenek gibi özelliklerinin işin gereklerine göre fazla olmasıdır. Çalışanların
kendilerini bu şekilde hissetmeleri, onların iş tatmini ve işten ayrılma
niyetlerini olumsuz olarak etkileyebilmektedir. Bu olumsuz sonuçlar da çeşitli
mekanizmalar yoluyla azaltılabilir. Bu çalışmanın amacı, algılanan aşırı
nitelikliliğin iş tatmini ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde örgüt
temelli özsaygının düzenleyici rolünü incelemektir. Çalışmanın verileri kolayda
örnekleme yöntemi kullanılarak bankacılık sektöründe tam zamanlı olarak çalışan
316 örneklemden anket tekniğiyle toplanmıştır. Çalışmanın sonuçları algılanan
aşırı nitelikliliğin çalışanların iş tatminleri azalttığını ve işten ayrılma
niyetlerini ise artırdığını ortaya çıkarmıştır. Örgüt temelli özsaygı da algılanan
aşırı nitelikliliğin hem iş tatmini hem de işten ayrılma niyeti üzerine
etkisinde düzenleyici bir etkiye sahiptir.

Anahtar Kelimeler

Algılanan Aşırı Niteliklilik, İş Tatmini, İşten Ayrılma Niyeti

Kaynakça

• Aiken, L. ve West, S. (1991). Multiple regression: testing and interpreting interactions. California: Sage Publication.
• Akbıyık, B.S.Ü. (2016). Otelcilik sektöründe algılanan aşırı nitelikliliğin görev performansına etkisi: alternatif iş fırsatlarının biçimlendirici değişken rolü. Journal of Tourism Theory and Research, 2(1), 26-41.
• Akalın, Ç. (2006). Duygusal örgütsel bağlılık gelişiminde çalışanların algıladığı örgütsel destek ve ara bir değişken olarak örgüt temelli öz-saygı. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Hacettepe Üniversitesi, SBE, Ankara.
• Alfes, K., Shantz, A. ve Baalen, S.V. (2016). Reducing perceptions of over qualification and its impact on job satisfaction: the dual roles of interpersonal relationships at work. Human Resource Management Journal, 26(1), 84-101.
• Bolino, M.C. ve Feldman, D.C. (2000). The antecedents and consequences of underemployment among expatriates. Journal of Organizational Behavior, 21(8), 889-911.
• Brockner, J. (1988). Self-esteem at work: theory, research, and practice. MA: Lexington Books.
• Brynin, M. ve Longhi, S. (2009). Overqualification: major or minor mismatch?. Economics of Education Review, 28(1), 114-121.
• Crosby, F. (1984). Relative deprivation in organizational settings. In B. M. Staw ve L. L. Cummings (Eds.), Research in organizational behavior (6, 51–93). Greenwich, CT: JAI Press.
• Çalışkan, E.N. (2010). The impact of strategic human resource management on organizational performance. Journal of Naval Science and Engineering, 6(2), 100-116.
• Çekmecelioğlu, H.G. (2014). Göreve ve insana yönelik liderlik tarzlarının örgütsel bağlılık, iş performansı ve işten ayrılma niyeti üzerindeki etkileri. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 28, 21-34.
• Edwards, J.R. (1991). Person-job fit: a conceptual integration, literature review, and methodological critique. International Review of Industrial and Organizational Psychology, 6, 283-357.
• Erdogan, B., Bauer, T.N., Peiro, J.M. ve Truxillo, D.M. (2011a). Overqualified employees: making the best of a bad situation for individuals and organizations. Industrial and Organizational Psychology, 4, 215-232.
• Erdogan, B., Bauer, T.N., Peiro, J.M. ve Truxillo, D.M. (2011b). Overqualification theory, research, and practice: things that matter. Industrial and Organizational Psychology, 4, 260-267.
• Erdoğan, B. ve Bauer, T.N. (2009). Perceived over qualification and its outcomes: the moderating role of empowerment. Journal of Applied Psychology, 4(2), 557-565.
• Field, A.P. (2000). Discovering statistics using spss for windows. London: Sage Publications.
• Fine, S. ve Nevo, B. (2008). Too smart for their own good? a study of perceived cognitive overqualification in the workforce. The International Journal of Human Resource Management, 19(2), 346-355.
• Fornell, C. ve Larcker, D.F. (1981). Evaluating structural equation models with unobservable variables and measurement error. Journal of Marketing Research, 18, 39-50.
• Grugulis, I. (2003). Putting skills to work: learning and employment at the start of the century. Human Resource Management Journal, 13(2), 3-12.
• Haşıloğlu, S.B., Baran, T. ve Aydın, O. (2015). Pazarlama araştırmalarındaki potansiyel problemlere yönelik bir araştırma: kolayda örnekleme ve sıklık ifadeli ölçek maddeleri. Pamukkale İşletme ve Bilişim Yönetimi Dergisi, 2(1), 19-28.
• Hu, J., Erdogan, B., Bauer, T.N., Jiang, K., Liu, S. ve Li, Y. (2015). There are lots of big fish in this pond: the role of peer overqualification on task significance, perceived fit, and performance for overqualified employees. Journal of Applied Psychology, 100(4), 1228-1238.
• Irak, D.U. (2012). İşyerinde birey-çevre uyumu: kuramsal yaklaşımlar ve örgütsel psikolojideki yeri. Türk Psikoloji Yazıları, 15(30), 12-24.
• Johnson, R.W., Morrow, P.C. ve Johnson, G.C. (2002). An evaluation of a perceived overqualification scale across work settings. The Journal of Psychology, 136(4), 425-441.
• Johnson, G.J. ve Johnson, W.R. (2000). Perceived overqualification and dimensions of job satisfaction: a longitudinal analysis. The Journal of Psychology, 134(5), 537-555.
• Keser, A., Yılmaz, G. ve Yürür, S. (2012). Çalışma yaşamında davranış: güncel yaklaşımlar. Kocaeli: Umuttepe Yayıncılık.
• Kılıç, K.C. ve Yener, D. (2015). Birey-örgüt ve birey-iş uyumunun çalışanların iş tutumlarına etkisi: Adana ilinde bankacılık sektöründe çalışanlar üzerine bir araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 24(1), 161-174.
• Kristof, A.L. (1996). Person‐organization fit: an integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel Psychology, 49(1), 1-49.
• Küçükusta, D. (2007). Konaklama işletmelerinde iş-yaşam dengesinin çalışma yaşamı kalitesi üzerindeki etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, İzmir.
• Lauver, K.J. ve Kristof-Brown, A. (2001). Distinguishing between employees’ perceptions of person–job and person– organization fit. Journal of Vocational Behavior, 59(3), 454-470.
• Lee, J. (2003). An analysis of the antecedents of organization based self esteem in two Korean banks. Human Resources Management, 14(6), 1046-1066.
• Locke, E. (1976). The nature and causes of job satisfaction. M. D. Dunnette (Ed.), Handbook of industrial and organizational psychology (1297-1349), Chicago: Rand Mcnally.
• Luksyte, A., Spitzmueller, C. ve Maynard, D.C. (2011). Why do overqualified incumbents deviate? examining multiple mediators. Journal of Occupational Health Psychology, 16(3), 279-296.
• Maynard, D.C. ve Parfyonova, N.M. (2013). Perceived overqualification and withdrawal behaviours: examining the roles of job attitudes and work values. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 86, 435-455.
• Maynard, D.C., Joseph, T.A. ve Maynard, A.M. (2006). Underemployment, job attitudes, and turnover intentions. Journal of Organizational Behavior, 27(4), 509-536.
• Mcshane, S.L. ve Von Glinow, M.A. (2014). Organizational behavior. 2. Edition, NewYork: McGraw-Hill/Irwin.
• Mossholder, K.W., Bedeian, A.G. ve Armenakis, A.A. (1981). Role perceptions, satisfaction, and performance: moderating effects of self-esteem and organizational level. Organizational Behavior and Human Performance, 28(2), 224-234.
• Mutlu, P. (2013). The effect of perceived external prestige on the relationship between perceived overqualification and both organizational commitment and turnover intention. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi, SBE, İstanbul.
• Nunnally, J.C. (1978). Psychometric theory. New York: McGraw Hill.
• Pierce, J.L. ve Gardner, D.G. (2009). Relationships of personality and job characteristics with organization-based self-esteem. Journal of Managerial Psychology, 24(5), 392-409.
• Pierce, J.L., Gardner, D.G., Cummings, L.L. ve Dunham, R.B. (1989). Organization-based self-esteem: construct definition, measurement, and validation. Academy of Management Journal, 32, 622-648.
• Porter, L.W. ve Steers, R.M. (1973). Organizational work and personnel factors in employee turnover and absenteeism. Psychological Bulletin, 80(2), 151-175.
• Robbins, S.P. ve Coulter, M. (2012). Management. 11th. Ed., New Jersey: Pearson Education, Inc.
• Royle, M.T. (2010). An empirical investigation of the mediating role of organization-based selfesteem. International Journal of Management and Marketing Research, 3(2), 33-52.
• Rusbult, C.E., Farrell, D., Rogers, G. ve Mainous, A.G. (1988). Impact of exchange variables on exit, voice, loyalty, and neglect: an integrative model of responses to declining job satisfaction. Academy of Management Journal, 31(3), 599-627.
• Tang, R.L. ve Cayayan, P.L.T. (2016). Behavioral consequences of psychological contract breach: examining the neutralizing effects of organization-based self-esteem. Philipinne Journal of Psychology, 49(1), 1-18.
• Tsui, A.S., Egan, T.D. ve O'Reilly, C.A. (1992). Being different: relational demography and organizational attachment. Administrative Science Quarterly, 37(4), 549-579.
• Türkiye Bankalar Birliği Veri Sistemi, (2018) https://verisistemi.tbb.org.tr/index.php?/tbb/report_bolgeler. Erişim Tarihi:03.07.2019.
• Uslu, S. ve Aktaş, H. (2017). İşten ayrılma niyeti ile örgütsel sessizlik etkileşiminde iş güvencesi memnuniyeti ve iş güvencesi endeksinin aracı rolü: özel bir hastane çalışanları üzerinde bir araştırma. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi,12(1), 141-160.
• Yıldız, B., Özdemir, F., Habib, E. ve Çakı, N. (2017). Aşırı nitelikliliğin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisinde kolektif şükranın moderator etkisi. Journal of Organizational Behavior Research, 2(2), 40-61.
• Van Dyne, L., Vandewalle, D., Kostova, T., Latham, M.E. ve Cummings, L.L. (2000). Collectivism, propensity to trust and self-esteem as predictors of organizational citizenship in a non-work setting. Journal of Organizational Behavior, 21(1), 3-23.
• Wayne, S.J., Shore, L.M. ve Liden, R.C. (1997). Perceived organizational support and leader-member exchange: a social exchange perspective. Academy of Management journal, 40(1), 82-111.
• Zhang, M.J., Law, K.S. ve Lin, B. (2015). You think you are big fish in a small pond? perceived overqualification, goal orientations, and proactivity at work. Journal of Organizational Behavior, 37(1), 61-84.