ABDURRAHMAN SADİ’NİN TATAR EDEBİYATI TARİHİ ADLI KİTABINDA ALİMCAN İBRAHİMOV (12. 3. 1887 – 21. 1. 1938)

Year 2022, Volume: 19 Issue: 50, 42 - 68, 30.12.2022

Metin Demirci

Abstract

Edebiyat âlimlerimizden Abdurrahman Sadi 1908-1911 yıllarında İstanbul Darülfünu'nda öğrenim görmüştür. Onun yazmış olduğu Tatar Edebiyatı Tarihi bu alana değerli bir katkıdır. Elimizde 1926 basımı bulunan bu edebiyat tarihinde Abdurrahman Sadi’nin Tatar edebiyatı ve edebiyatçılarına dair önemli bilgiler verdiği görülmektedir. Tatar edebiyatının önde gelen isimlerinden, Tatar millî edebiyatına temel atan ünlü yazar, bilim adamı, eleştirici, gazeteci, öğretmen, tarihçi ve siyasetçi Alimcan İbrahimov da bu edebiyat tarihinde bahsedilen kişilerden biridir. Alimcan İbrahimov’la ilgili Türkiye’de çeşitli internet ortamlarında, makalelerde ve ansiklopedilerde bilgiler verilmektedir. Onun eserleriyle ilgili çeşitli makaleler yazılmış ve eserleri üzerine tezler yapılmıştır. Yapılan bu araştırmalara bakıldığında hemen hemen hiçbirinde Abdurrahman Sadi’nin edebiyat tarihinden alıntı yapılmadığı görülmektedir. Hâlbuki Abdurrahman Sadi yazmış olduğu edebiyat tarihinin muhtelif bölümlerinde muhtelif konularla ilgili açıklamalar yaparken Alimcan İbrahimov’dan da bahsetmektedir veya onun eserlerinden alıntılar yapmakta ve görüşlerine müracaat etmektedir. Aynı zamanda Alimcan İbrahimov’la ilgili 252-268. sayfalar arasında ayrı bir bölüm oluşturmuştur. Abdurrahman Sadi burada Alimcan İbrahimov’la ilgili kendi değerlendirmelerini, onun eserlerini, onun Türk-Tatar edebiyatı ve dünyası için önemini göstermektedir, eserlerinden alıntılar yapmaktadır, eserleriyle ilgili başkalarının değerlendirmelerine yer vermektedir. Alimcan İbrahimov’la ilgili bu kadar ehemmiyetli bilgilerin araştırmacıların bilgisine sunmak adına bu makale kaleme alınmıştır. Bilgiler; Arap harfli, Tatarca olarak yazılan edebiyat tarihi baştan sona okunarak makale yazarı tarafından Türkiye Türkçesine aktarılmıştır. Abdurrahman Sadi’nin kendi verdiği kaynakçalar ilgili sayfalarda dipnotta gösterilmiştir.

Keywords

Alimcan İbrahimov, Abdurrahman Sadi, Tatar Edebiyatı, Tatar Edebiyat Tarihi., Alimjan Ibrahimov, Tatar Literature, History of Tatar Literature

ALİMJAN İBRAHİMOF (12. 3. 1887 – 21. 1. 1938) IN ABDURRAHMAN SADI'S HISTORY OF TATAR LITERATURE

Abstract

Abdurrahman Sadi, one of our literary scholars, studied at Istanbul Darülfünun between 1908-1911. The History of Tatar Literature written by him is his most important contribution to this field. It is seen that Abdurrahman Sadi gave important information about Tatar literature and men of letters in this literature history which published in 1926. Famous writer, scientist, critic, journalist, teacher, historian and politician, Alimjan İbrahimov, who laid the foundation for Tatar national literature, one of the important names of Tatar literature, is one of the people who are given important information about this history of literature. Information about Alimjan Ibrahimov is given in various internet media, articles and encyclopedias in Turkey. Various articles have been written about his works and theses have been made on his works. When these studies are examined, it is seen that almost none of the studies are quoted from the literary history of Abdurrahman Sadi. However, Abdurrahman Sadi also mentions Alimjan Ibrahimov or quotes his works and consults his opinions while giving information on various subjects in various parts of the history of literature he wrote. Also, he created a sperate section about Alimcan İbrahimov between the pages 252-268. Abdurrahman Sadi here shows his own evaluations of Alimjan Ibrahimov, his works, his importance for Turkish-Tatar literature and the world, quotes from his works, and includes the evaluations of others about his works. This article has been written in order to present such important information about such an important person to the knowledge of researchers. Informations; The history of literature, written in Arabic letters and in Tatar, was read from beginning to end and transferred to Turkey Turkish by the author of the article. The bibliographies given by Abdurrahman Sadi in his own book are shown in the footnotes on the relevant pages.

Keywords

Alimjan Ibrahimov, Tatar Literature, History of Tatar Literature

References

• Abdurrahman Sadi (1926). Tatar edebiyatı tarihi. Tataristan Devlet Neşriyatı. Kazan.
• Araz, M. (2020). Işığı sönen cehennem, Türk Dili dergisi, Yıl: 69 Sayı: 827, s. 90-97.
• Aydoğan, E. (2020). Galimcan İbrahimov’un “yaş yürekler” adlı romanının tematik açıdan incelenmesi (aktarma inceleme) (Tez No: 611444) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Bayram Durbilmez (2013). Tatar hatını niler kürmiy’de evlenme kültürü, Türk Dünyası Araştırmaları. Sayı: 207, s. 227-260.
• Davutov, R. N. ve Nurillina N. B. (1986). Sovet Tatarstanı yazuvçıları. Tataristan Kitap Neşriyatı, Kazan.
• Doğan, E. (2020). Galimcan İbrahimov’un “Ḳazaḳ Ḳızı” adlı eserinde geçen nüsha farklılıkları (Tez No: 615899) [Yüksek Lisans Tezi, Hacı Bayram Veli Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Eydi, T. (2004). Hazineler ortak: Türk-Tatar münasebetleri, Türklük Araştırmaları Dergisi -15, s. 303-344.
• İbrahimov, A. (1960). Edebiyat meselelerě. Tatar Kitap Neşriyatı. Kazan.
• Kamalıeva, A. (2017). Alimcan İbrahimov’un fikir ve edebiyat yaşamını besleyen fikri temeller. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi. Sayı: 62, Aralık 2017, s. 15-27.
• Özdemir, E. (2009). Kazak kültürel hayatında tatarların etkisi ve kazak ceditçiliğinin gelişimi. Bilig, Kış / 2009 sayı 48: 157-176.
• Uzunkaya, D. (2014). Alimcan İbrahim’in “Tatar Ḫatını Niler Kürmiy” romanı üzerine dil incelemesi (Tez No: 368316) [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yapıcı, N. (2018). Alimcan İbrahim’in romanı Ademler üzerinde dil incelemesi (Tez No:518697) [Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü]. YÖK Ulusal Tez Merkezi.
• Yarullina Yıldırım, R. (2020). Dehşetli yıllardan bir yankı: Zaripova Çetin, Çulpan (2020), âdemler: araştırma – inceleme – metin Alimcan İbrahimov, Bengü Yayınları, İdil-Ural Araştırmaları Dergisi, Cilt: 2 (2), s. 385-390.
• Yarullina Yıldırım, R. (2021). Kazan Tatar edebiyatında tarihî roman türü üzerine. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 52, s. 233-266.
• Yarullina, R (2007). Doğumunun 120. yılında büyük tatar yazarı Alimcan İbrahimov (Akt. Sinan Güzel), Türk Dünyası Kültür ve Sanat Dergisi, s.37-40.
• Zaripova Çetin, Ç. (2016), Alimcan İbrahimov’un Eserlerinde Tatar, Başkurt ve Kazak Türklerinin kültürel değerleri, Ankara: Bengü Yayınları, 369 s.,ISBN: 978-605-9148-42-9. Tanıtma: Bayraktarlar, Tuğba (2017), Alimcan İbrahimov’un Eserlerinde Tatar, Başkurt ve Kazak Türklerinin kültürel değerleri. Gazi Türkiyat, Bahar 2017/20: 234-238. Zaripova Çetin, Ç. (2007). Alimcan İbrahimov’un Eserlerinde Tatar Türklerinin kültürel değerleri, I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı Bildiri Kitabı II (s. 625-638), 9–15 Nisan 2006 (Çeşme-İzmir).
• Zaripova Çetin, Ç. (2020). Âdemler: araştırma – inceleme – metin Alimcan İbrahimov. Bengü Yayınları, Ankara, 170 s.