DEPREMLERDE AFET TRİYAJI UYGULAMASINDA KOORDİNASYON, ORGANİZASYON VE ETİK İKİLEMLERİN ROLÜ

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 2, 211 - 218, 30.08.2025

Eda Önal , Süreyya Gümüşsoy

https://doi.org/10.54409/hod.1433299

Öz

Depremler, yüzyıllardır süregelen, aniden oluşan, önlenemez can ve mal kayıpları olmak üzere maddi ve manevi çok fazla zararlara sebep olan doğal afetlerdir. Yaşanılan depremlerden çıkardığımız dersler, depremlerin önlenemez ama yönetilebilir olduğunu göstermektedir. Depremlerin oluşturduğu etki, dayanıklılık ve müdahale başarısı ile ters orantılıdır. Depremlerin meydana getirdiği hasarlar, kaynakları yetersiz hale getirir. Afet triyajı ile kısıtlı kaynakların verimli kullanılmasıyla yaralıların doğru önceliklendirilmesi mortalite ve morbiteyi etkileyebilmektedir. Afet triyajı yaralıları sınıflandırarak çok sayıda hayat kurtarmayı hedeflerken, depremlerde oluşan kaotik ve karmaşık ortam afet triyajı üzerinde etkinliği azaltan faktörlere sahiptir. Bu faktörler depremlerde afet triyajının uygulanabilirliği hakkında sorunlar oluşturur. Afet triyajı kısıtlı kaynakları verimli kullanarak çok sayıda hayat kurtarmak için önem arz ederken, uygulanmasındaki zorluklara yoğunlaşmak gerekir. Bu çalışmada literatür ışığında afet triyajının uygulanabilirliğinde etkili olan koordinasyon ve organizasyon ile etik konuları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Afet Triyajı , Depremler , Etik , Etik Konular , Organizasyon , Koordinasyon

THE ROLE OF COORDINATION, ORGANIZATION AND ETHICAL DILEMMAS IN DISASTER TRIAGE APPLICATION DURING EARTHQUAKES

Öz

Earthquakes are natural disasters that have been going on for centuries, occur suddenly, and cause great material and moral damage, including inevitable loss of life and property. The lessons we have learned from earthquakes show that earthquakes cannot be prevented but are manageable. The impact of earthquakes is inversely proportional to resilience and response success. Damages caused by earthquakes make resources insufficient. Correct prioritization of the injured by efficient use of limited resources through disaster triage can affect mortality and morbidity. While disaster triage aims to save many lives by classifying the injured, the chaotic and complex environment that occurs during earthquakes has factors that reduce the effectiveness of disaster triage. These factors pose problems about the applicability of disaster triage in earthquakes. While disaster triage is important for saving many lives by using limited resources efficiently, it is necessary to focus on the difficulties in its implementation. In this study, coordination, organization and ethical issues that are effective in the applicability of disaster triage are discussed in the light of the literature.

Anahtar Kelimeler

Disaster triage , Earthquakes , Ethicals , Ethical Issues , Coordination , Organizations

Kaynakça

• Abu-Zidan, F, M, Idris, K, Cevik, A, A. (2023). Prehospital management of earthquake crush injuries: A collective review. Turk J Emerg Med. 23(4), 199-210. doi: 10.4103/tjem.tjem_201_23.
• Arboleya-Casanova, H, Zavala-Sánchez, H, M, Gómez-Peña, E, G, López-Jacinto, E, A, Flores-Soto, J, A, Méndez-Hernández, E M, Olaiz-Fernández, G. (2018). Terremotos y salud: la organización de los servicios de atención médica. salud pública de méxico, 60, 59-64.
• Bazyar, J, Farrokhi, M, Salari, A, Khankeh, H, R. (2020). The Principles of Triage in Emergencies and Disasters: A Systematic Review. Prehospital Disaster Med. 35(3), 305-313. doi: 10.1017/S1049023X20000291.
• Benson, M, Koenig, K, L, Schultz, C, H. (1996). Disaster triage: START, then SAVE—a new method of dynamic triage for victims of a catastrophic earthquake. Prehospital and disaster medicine, 11(2), 117-124. doi:10.1017/S1049023X0004276X.
• Djalali, A, Khankeh, H, Öhlén, G, Castrén, M, Kurland, L. (2011). Facilitators and obstacles in pre-hospital medical response to earthquakes: a qualitative study. Scand J Trauma Resusc Emerg Med. 19, 30. doi: 10.1186/1757-7241-19-30.
• Değer, M, S, Özdinç, A. (2023). Report on the earthquake in Turkey: Field observation on healthcare services and ethical challenges. Bangladesh Journal of Medical Science, 22(4), 815–826. https://doi.org/10.3329/bjms.v22i4.68677
• Dursun, R, Görmeli, C, A, Görmeli, G. (2012). Evaluation of the patients in Van Training and Research Hospital following the 2011 Van earthquake in Turkey. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg. 18(3), 260-4. doi: 10.5505/tjtes.2012.05863.
• Ekşi, A. (2015). Kitlesel Olaylarda Hastane Öncesi Acil Sağlık Hizmetleri Yönetimi. İzmir. Kitapana Ekşi, A, Şen, G, Çelikli, S. (2019). Afet Triajında Etik İkilemlerin Değerlendirilmesi-İzmir İli Örneği. Türkiye Klinikleri J Med Ethics. 27(1), 30-39. doi: 10.5336/mdethic.2018-62914.
• Eyler, Y, Kılıç, T, Y, Duman Atilla, Ö, Berksoy, E. (2022). Analysis of patients admitted to health sciences university tepecik education and research hospital emergency clinics after the İzmir earthquake in October 30, 2020. Anatolıan Journal Of General Medıcal Research, 32(3), 372-377. doi: 10.4274/terh.galenos.2021.62347.
• Akarca F, K. (2023). Acil Tıp Uzmanlarının Deprem Deneyimleri. Community & Physician/Toplum ve Hekim, 38(5).
• Ghanbari, V, Ardalan, A, Zareiyan, A, Nejati, A, Hanfling, D, Bagheri, A, Rostamnia, L. (2021). Fair prioritization of casualties in disaster triage: a qualitative study. BMC Emerg Med. 21(1), 119. doi: 10.1186/s12873-021-00515-2.
• Good L. (2008). Ethical decision making in disaster triage. Journal of emergency nursing, 34(2), 112–115. https://doi.org/10.1016/j.jen.2007.04.014
• Korkmaz, E, Erbaş, D, H, Azizoğlu, H, Koç, B, İ, Aslan, F, E. (2023). Depremzede Hemşire Bir Felakette Yardımcı Olabilir mi? 2023 Pazarcık Depremi Üzerine Deneyimler. Kocaeli Med J. 12 (3), 395-401. doi: 10.5505/ktd.2023.04207.
• Korkmaz, E, Erbaş, D, H, Koç, B, İ, Azizoğlu, H. (2023). Depremlerde Kullanılan Triyaj yöntemlerinin Karşılaştırılması: Sistematik Derleme. 1. International Uludağ Scientific Research Congress. 15-16 July 2023. Bursa.
• Kuday A, D. (2023). Afetlerde Tıbbi Etik: Ne Kadar Uygulanabilir? Acil Yardım ve Afet Bilimi Dergisi. 3(2), 42-48.
• Okyay, P, Pala, K, İnandı, T, Savaş, N, Şavlı Emiroğlu, P, Güllü, M. (2023). Halk Sağlığı Uzmanları Derneği 6 Şubat Depremleri Hatay İli Saha Raporu. Halk Sağlığı Uzmanları Derneği. Https://Hasuder.Org/Duyurular/Ekındir/38df2904-D548-1df3-73df-3a098be7d1cf, 10.12.2023
• Peng, Y, Hu, H. (2021). Assessment of earthquake casualties and comparison of accuracy of five injury triage methods: evidence from a retrospective study. BMJ Open. 11(10), e051802. doi: 10.1136/bmjopen-2021-051802. Şen, G. (2018). Sağlık Profesyonellerinin Afet Triajı Yapabilme ve Etik Karar Verebilme Düzeyleri: İzmir İli Örneği. SDÜ Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(1), 57-66
• Yorulmaz, Ş, Korkut, S, Tunali, Türkdoğan, F, Türkdoğan, K, A. (2022). Disaster area triage in the first 24 h of earthquakes, evaluation of pre-hospital and hospital procedures: 6.6 Elazig earthquake. Ulus Travma Acil Cerrahi Derg. 28(8),1122-1127. doi: 10.14744/tjtes.2022.91324.