Kütahya Tavşanlı Höyük’te 2022 Yılında Bulunan MÖ 3. Binyıla Ait İdoller

Year 2025, Issue: 16, 55 - 70, 15.11.2025

Nihan Büyükakmanlar Sezer Seçer Fidan , Erkan Fidan

Abstract

2021 yılında arkeolojik kazıların başladığı Kütahya Tavşanlı Höyük’te, daha önce yapılan yoğun yüzey araştırmaları, jeoarkeolojik sondajlar ile kazılardan elde edilen ilk C14 tarihleri ve arkeolojik malzemeler, höyüğün Tunç Çağı’nın İlk, Orta ve Son Tunç evrelerini içerdiğini göstermiştir. 2021 yılında Son Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’na ait tabakalarda yapılan ilk çalışmaların ardından, 2022 yılında İlk Tunç Çağı tabakalarını da anlamak üzere höyüğün yaklaşık 60 metre doğusunda yer alan ve günümüzde tarla olarak kullanılan, ova seviyesindeki düzlük alanda 10x10 metre büyüklüğünde bir sondaj çalışmasına başlanmıştır. Bu makalede, Tavşanlı Höyük kazılarında söz konusu sondaj çalışması sırasında, İlk Tunç Çağı’nın sonuna tarihlenen tabakalarda bulunan mermer ve seramik idoller ele alınmıştır. Höyük konilerinden uzakta, Aşağı Şehir kapsamında olduğu öngörülen bir alanda, adak çukurlarında bulunan iki mermer idolün yanı sıra, aynı döneme ait tabakalarda avlu olarak kullanılan boş bir alanda ikisi seramik, biri mermer olan tamamlanmamış yarı mamul idoller açığa çıkarılmıştır. Troia Tipli olarak tanımlanan ve özellikle Batı Anadolu’da kullanım gören bu idollerin, Tavşanlı Höyük’te MÖ 3. binyıla ait çok dar bir alan kazılırken bulunmuş olmaları, ileride daha geniş alanda yapılacak kazıların önemini arttırmaktadır. Tavşanlı Höyük’ün ileriki yıllarda, MÖ 3. binyıl tabakalarının daha geniş kazılması neticesinde bu konular hakkında yeni bilgiler vermesi beklenmektedir.

Keywords

İç Batı Anadolu , Tavşanlı Höyük , İdol , İlk Tunç Çağı , Çukur

Ethical Statement

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Thanks

Türk Tarih Kurumu yetkililerine, kazılara destek veren Tavşanlı Belediyesi’ne ve Farika Porselen’e teşekkür ederiz.

The 3rd Millennium BCE Idols Discovered in 2022 at Tavşanlı Höyük, Kütahya

Abstract

Archaeological excavations have been carried out at Tavşanlı Höyük since 2021. Both the excavation and the intensive surveys conducted beforehand, along with radiocarbon datings from geoarchaeological corings and excavated areas, reveal that the stratigraphy of the settlement mound covers the entire Bronze Age. Following the first excavations in Late and Middle Bronze Age layers in 2021, a 10 × 10 m test trench was opened in 2022 on the flatland approximately 60 m east of Tavşanlı Höyük, in order to investigate the Early Bronze Age layers of the settlement. This paper aims to present the marble and pottery idols discovered in this area, which may have belonged to the lower town of Tavşanlı Höyük during the Early Bronze Age. Two marble idols were unearthed from votive pits dating to the later phases of the Early Bronze Age. From the same period, a third marble idol and two pottery idols, seemingly unfinished, were found in an open area, presumably used as a courtyard. These idols, belonging to the so-called Trojan idol typology, were popular in the western half of Anatolia during the 3rd millennium BC. The fact that as many as five idols were unearthed from such a limited area highlights the need for further investigation in this part of the settlement. It is expected that future excavations at Tavşanlı Höyük will provide new insights into the Early Bronze Age levels of the site.

Keywords

Inland Western Anatolia , Tavşanlı Höyük , Idol , Early Bronze Age , Pit

Ethical Statement

It is declared that scientific and ethical principles were complied with during the preparation of this study and all the works referred are mentioned in the bibliography.

Thanks

We would like to thank the Turkish Historical Society, Tavşanlı Municipality for supporting the excavations, and Farika Porselen.

References

• Akıllı 2022
• Akıllı, N., Dağdeviren Höyüğü İlk Tunç Çağı Buluntularının Batı Anadolu Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi, C 1, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Aydın Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Atakuman 2017
• Atakuman, Ç., “Figurines of the Anatolian Early Bronze Age: the assemblage from Koçumbeli-Ankara’’, Anatolian Studies 67, 85-108.
• Atakuman 2019
• Atakuman, Ç., “Anadolu’da Merkezileşmeye Yeni Bir Bakış: Erken Tunç Çağı’nda Figürinler, Kimlik ve Sosyal Dönüşüm’’, ed. V. Şahoğlu–M. Şevketoğlu–Y. H. Erbil, Kültürlerin Bağlantısı, Anadolu/Anatolia, Ek Dizi I.4, Ankara, 81-100.
• Aydıngün–Ekinci 1999
• Aydıngün, Ş.–Ekinci, H. A., “Burdur Müzesinde Korunan Çaykenar Tipi İdollerin Öncüsü Pişmiş Toprak Bir İdol”, Arkeoloji ve Sanat 90, İstanbul, 29-31.
• Bilgen 2015
• Bilgen, A. N., ed. Seyitömer Höyük I, Arkeoloji Sanat Tarihi Yayınları, İstanbul.
• Bilgi 2012 Bilgi, Ö., Anadolu’da İnsan Görüntüleri, Klasik Çağ Öncesi, Aygaz, İstanbul.
• Blegen vd. 1951
• Blegen, C. W.–Caskey, J. L.–Rawson, M.–Sperling, J., “Troy. The Third, Fourth and Fifth Settlements”, The American Historical Review 57/4, Princeton, 941-943.
• Dinç 1996 Dinç, R., “1994 Yılı Akhisar-Kulaksızlar Mermer İdol Atölyesi Yüzey Araştırması”, XIII. Araştırma Sonuçları Toplantısı, C II, 11-43.
• Efe–Türkteki 2011
• Efe, T–Türkteki, M., “Baked Clay Figurines and Idols in Inland Western Anatolia During the Easly Bronze Age”, ed. V. Şahoğlu–P. Sotirakopoulou, Across: The Cyclades and Western Anatolia during the 3rd Millenium BC., İstanbul, 228-232.
• Erdan–Gür 2018
• Erdan, E.,Gür, B., “Kemal Uğurbil Koleksiyonu’ndan Yeni Bir Grup Mermer Kilya Figürini/A New Group of Marble Kilia Figurines from Kemal Uğurbil Collection”, Arkeoloji ve Sanat 159, İstanbul, 1-10.
• Fidan 2021 Fidan, E., “Geo-Archaeological and Geophysical Investigation on The Early Bronze Age Layer of Tavşanlı Höyük”, Mediterranean Archaelogy And Archaeometry 21, 211-225.
• Gündoğan Aydıngün 2003
• Gündoğan Aydıngün, Ş., Eski Tunç Çağında Anadolu Pişmiş Toprak Figürin ve İdolleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Hacettepe Üniversitesi, Ankara.
• Joukowsky 1986
• Joukowsky, M. S., Prehistoric Aphrodisias. An Account of the Excavations and Artifact Studies, Brown University/Universite Catholique de Louvain, Louvain.
• Kamil 1982 Kamil, T., Yortan Cemetery in the Early Bronze Age of Western Anatolia, Oxford, BAR.
• Lamb 1951 Lamb, W., “Face-Urns and Kindred Types in Anatolia”, The Annual of the British School at Athens, 4, 75-80.
• Marangou 1997
• Marangou, Ch., “Anthropomorphic and Zoomorphic Figurines of the Early Bronze Age in the North Aegean”, ed. Chr. G. Doumas–V. La Rosa, Poliochni e l’Antica età del Bronze nell’Egeo Settentrionale, Atina, 649-665.
• Mellaart–Murray 1995
• Mellaart, J.–Murray, A., Beycesultan III.2: Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects, The British Institute of Archaeology, London.
• Oğuzhanoğlu 2019
• Oğuzhanoğlu, U., “Çukurun Dibinde Erken Tunç Çağı: Güneybatı Anadolu’dan Bazı Çukur Örnekleri’’, ed. Ç. Atakuman, Tematik Arkeoloji Serisi, 5, 191-202, İstanbul.
• Öner 2019 Öner, B., Küllüoba Höyüğü Geç Kalkolitik ve İlk Tunç Çağı Küçük Buluntuları (Yontmataş Aletler ve Metal Eserler Hariç), (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Öztan 2006 Öztan, A., “2004 Yılı Acemhöyük Kazıları”, 27. Kazı Sonuçları Toplantısı, C 1, Ankara, 393-402.
• Schliemann 1875
• Schliemann, H., Troy and Its Remains, A Narrative of Researches and Discoveries Made on the Site of Ilium and in the Trojan Plain, London.
• Schliemann 1881
• Schliemann, H., Ilios, the City and Country of the Trojans, New York.
• Silek 2010 Silek, S., Seyitömer Höyük İdolleri, (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi), Dumlupınar Üniversitesi, Kütahya.
• Süel 1992 Süel, M., “Balıbağı 1990 Kurtarma Kazısı”, Müze Kurtarma Kazısı Semineri, Anadolu Konf. II., 129-145.
• Takaoğlu 2022
• Takaoğlu, T., “Kulaksızlar Kazısı Tanıklığında Kilya Tipi İdoller”, Türk Arkeoloji ve Etnografya Dergisi 84, Ankara, 11-23.
• Yılmaz 2016
• Yılmaz, D., “Some Thoughts on the Troy Type Owl Headed Idols of Western Anatolia”, Praehistorische Zeitschrift 91/2, Berlin/New York, 369-378.
• Warner 1994
• Warner, J. L., Elmalı-Karataş II: The Early Bronze Age Village of Karataş, PA: Bryn Mawr College, U.S.A.