Research Article
Year 2020,
Volume: 18 Issue: 2, 113 - 130, 31.12.2020
Abstract
İslâm tarihinin özellikle ilk üç asrında meydana gelen olaylar, hadis ilmini çeşitli açılardan etkilemiştir. Bu olaylar ile diğer bazı kişisel veya sosyal sâiklerin etkisiyle özellikle akran âlimler arasında ciddi tartışmalar meydana gelmiştir. Zaman zaman ilmî üslubun sınırlarının zorlandığı bu tartışmalarda sarf edilen sözlerin anlamı ve değeri üzerine pek çok yorum yapılmış, tenkit ifadelerinin geçerliliği üzerine de bazı kanaatler ortaya konulmuştur. Bilhassa farklı fikrî ve i‘tikâdî anlayışların teşekkülünü takip eden süreçte yaşanan bu münakaşalar, bir yönüyle zengin bir ilmî tartışma ortamını hazırlamış, diğer yandan hasmının itibarını zedeleyen ve onu değersiz kılmayı amaç edinen bir üslûbu da beraberinde getirmiştir. Makalede, akran râvîlerin birbirlerine yönelttikleri tenkitlerin değeri ve cerh ve ta‘dîl ilmi açısından ifade ettiği anlam üzerinde durulmaktadır.
References
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el Mervezî, Müsned, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Kahire, 2013.
- Ahmed b. Hanbel, el-İlel ve ma’rifetü’r-ricâl, thk. Vasiyyullah b. Muhammed b. Abbas, Riyad, 2001.
- Akgün, Hüseyin, Hadis Rivayet Coğrafyası, İstanbul, 2019.
- Aşıkkutlu, Emin, “Teşeyyu’”md., DİA, XL, 564-565, İstanbul, 2011.
- Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin Ma’rifetü’-Sünen ve’l-Âsâr, thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî, Kâhire, 2008.
- Buhâri, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî, el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Zehîr b. Nâsır en-Nâsır, Cidde, 1999.
- Elbânî, Nâsırüddîn, Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ, Riyad, 2002.
- Erul, Bünyamin, Hadis Tetkieri, Ankara, 2016.
- Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kûb b. Süfyân b. Cüvvân, el-Ma’rife ve’t-târîh, Beyrut, 2010.
- Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1977.
- Hatîb, Ebûbekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşar Avvad Ma’rûf, Beyrut, 2002.
- Hatib, Muhammed Accac, es-Sünne kable’t-tedvîn, Kâhire, 2008.
- Hatiboğlu, Mehmed Said, Siyâsi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri, Ankara, 2016.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî b. Abdillah el-Cürcânî, el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl, Beyrut, 2009.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, Câmi’u beyâni’l-ilm ve fadlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî, ve hamlihî, thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dammam, 2010.
- İbn Asâkir, Ebû Muhammed Bahâüddîn el-Kâsım b. Ali el-Hasan ed-Dımeşkî, Târîhu Medineti Dımaşk, Dımaşk, 1995.
- İbn Dakîku’l-Îd, Ebu’l-Feth Takıyüddîn Muhammed b. Ali b. Vehb el-Kuşeyrî el-Kûsî, el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ udîfe ilâ zâlike mine’l-ehâdîsi’l-ma’dûde mine’s-sıhâh, Beyrut, t.s.
- İbn Ebî Şeybe, Ebûbekr Abdullah b. Muhammed: el-Musannef, thk. Muhamed Avvâme, Beyrut, 2013.
- İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî, Mu’cemü mekâyîsi’l-luğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, y.s., t.s.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî Muhammed el-Askalânî, Tehzîbü’t-tehzîb, y.s., 2010,
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, es-Sikât, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, Haydarâbâd, 2009.
- İbn Hibbân, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duafâ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Haleb, 2010.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab, Beyrut, 1993.
- İbn Seyyidünnâs, Ebu’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya’merî, Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer, Beyrut, 1993.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş Şeybânî el Cezerî, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Kâhire, 2009.
- İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyüddîn Osman b. Salahaddîn Abdurrahman b. Mûsa eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-hadîs, thk. Nureddin Itr, Beyrut, 1986.
- Kahraman, Hüseyin, Hadis İlminde Bir Cerh Terimi Olarak İrcâ ve Mürciî Râviler, Bursa, 2011.
- Kahraman Hüseyin, “Sosyal Değişim Sürecinde Kûfe Hadisçiliği”, Marife Dinî Araştırmalar Dergisi, s.87-115, yıl:6, sayı:2, güz: 2006.
- Kanarya, Bayram, “Cerh-Ta’dîl Bağlamında İmam Şafiî’ye Yöneltilen İthamlar”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 227-244, c. 16, sayı:3, 2017/1,
- Karahan, Abdullah, Hadis Râvilerinde Güvenilirlik, İstanbul, 2018.
- Kırbaşoğlu, Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara, 2019.
- Kızılkaya, Sabri, Cerh ve Ta’dilde Mezheb Taassubu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1998. Köktaş, Yavuz, Günümüz Hadis Problemleri, İstanbul, 2013.
- Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî, er-Ref’ ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta’dîl, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut, 2016.
- Muallimî, Ebû Abdillâh Abdurrahman b. Yahyâ b. Alî el-Muallimî el-Yemânî, et-Tenkîl limâ verade fî Te’nîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl, thk. M. Nâsırüddîn el-Elbânî, Riyad, 2010.
- Miras, Kâmil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerhi, İstanbul, 2019.
- Mutayrî, Recâ Huceylân, “İrşâdu’l-Eimmeti’l-A’lâm İlâ Fehmi Hakîkati Cerhi’l-Akrân”, s. 64-74, Jurnal al-Turath, vol. 3, no:1, 2018.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
- Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî, et-Takrîb ve’t-teysîr li ma’rifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Beyrut, 2010.
- Nevevî, el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb, Beyrut, 2010.
- Özafşar, Mehmet Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı, Ankara, 2015.
- Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Re’y Tartışmaları, İstanbul, 2017.
- Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, Kayseri, 2017.
- Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Menâkıbü’l-İmâm eş-Şâfiî, Kâhire, 1986 . Reşîd, Mahmud Ahmed, “Menhecü’l-İmâm ez-Zehebî fi’t-Teâmül Maa Cerhi’l-Akrân”, Hadis Tetkikleri Dergisi, s. 81-100, c. 6, sayı:2, 2008.
- Sabrî, Âmir Hasan, Selâsü resâil fî ilmi’l-cerh ve’t-ta’dîl, Beyrut, 2004.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebîbekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Suyûtî eş-Şâfiî, Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî, thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî, Beyrut, 1994.
- Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdilkâfi, Tabakâtü’ş-Şâfiiyyeti’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkâdir Ahmed Atâ, Beyrut, 1971.
- Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbas, Dîvânü’ş-Şâfiî, thk. Mücâhid Mustafa Behcet, Dımaşk, 1999.
- Tehânevî, Zafer Ahmed b. Latîf et-Tehânevî el-Osmânî, Kavâid fî ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1972.
- Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa, ed-Du’afâ’ü’l-kebîr, thk. Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Beyrut, 2014.
- Ünal, İsmail Hakkı, Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara, 2018.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımeşkî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaûd, Beyrut, 1985
- Zehebî, er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibu reddehum, thk. Muhammed İbrahim el-Mevsılî, Beyrut, 2010.
- Zehebî, Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, thk. Ali Muhammed Becâvî, Beyrut, 1963.
- Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, thk. Abdurrahman b. Yahyâ el- Muallimî, Haydarâbâd, 2009.
Year 2020,
Volume: 18 Issue: 2, 113 - 130, 31.12.2020
Abstract
References
- Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el Mervezî, Müsned, thk. Ahmed Muhammed Şâkir, Kahire, 2013.
- Ahmed b. Hanbel, el-İlel ve ma’rifetü’r-ricâl, thk. Vasiyyullah b. Muhammed b. Abbas, Riyad, 2001.
- Akgün, Hüseyin, Hadis Rivayet Coğrafyası, İstanbul, 2019.
- Aşıkkutlu, Emin, “Teşeyyu’”md., DİA, XL, 564-565, İstanbul, 2011.
- Aydınlı, Abdullah, Hadis Istılahları Sözlüğü, İstanbul, 2013.
- Beyhakî, Ahmed b. Hüseyin Ma’rifetü’-Sünen ve’l-Âsâr, thk. Abdülmu’tî Emîn Kal’acî, Kâhire, 2008.
- Buhâri, Ebû Abdillâh Muhammed b. İsmâîl b. İbrâhîm el-Cu’fî, el-Câmiu’s-sahîh, thk. Muhammed Zehîr b. Nâsır en-Nâsır, Cidde, 1999.
- Elbânî, Nâsırüddîn, Silsiletü’l-ehâdîsi’s-sahîha ve şey’ün min fıkhihâ ve fevâidihâ, Riyad, 2002.
- Erul, Bünyamin, Hadis Tetkieri, Ankara, 2016.
- Fesevî, Ebû Yûsuf Ya’kûb b. Süfyân b. Cüvvân, el-Ma’rife ve’t-târîh, Beyrut, 2010.
- Hâkim, Ebû Abdillâh Muhammed b. Abdillâh b. Muhammed el-Hâkim en-Nîsâbûrî, Ma’rifetü ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1977.
- Hatîb, Ebûbekir Ahmed b. Ali b. Sâbit el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd, thk. Beşşar Avvad Ma’rûf, Beyrut, 2002.
- Hatib, Muhammed Accac, es-Sünne kable’t-tedvîn, Kâhire, 2008.
- Hatiboğlu, Mehmed Said, Siyâsi-İctimai Hadiselerle Hadis Münasebetleri, Ankara, 2016.
- İbn Adî, Ebû Ahmed Abdullah b. Adî b. Abdillah el-Cürcânî, el-Kâmil fî duafâi’r-ricâl, Beyrut, 2009.
- İbn Abdilberr, Ebû Ömer Cemâlüddîn Yûsuf b. Abdillâh b. Muhammed b. Abdilberr en-Nemerî, Câmi’u beyâni’l-ilm ve fadlihî ve mâ yenbağî fî rivâyetihî, ve hamlihî, thk. Ebu’l-Eşbâl ez-Züheyrî, Dammam, 2010.
- İbn Asâkir, Ebû Muhammed Bahâüddîn el-Kâsım b. Ali el-Hasan ed-Dımeşkî, Târîhu Medineti Dımaşk, Dımaşk, 1995.
- İbn Dakîku’l-Îd, Ebu’l-Feth Takıyüddîn Muhammed b. Ali b. Vehb el-Kuşeyrî el-Kûsî, el-İktirâh fî beyâni’l-ıstılâh ve mâ udîfe ilâ zâlike mine’l-ehâdîsi’l-ma’dûde mine’s-sıhâh, Beyrut, t.s.
- İbn Ebî Şeybe, Ebûbekr Abdullah b. Muhammed: el-Musannef, thk. Muhamed Avvâme, Beyrut, 2013.
- İbn Fâris, Ebu’l-Hüseyin Ahmed b. Fâris b. Zekeriyya b. Muhammed er-Râzî el-Kazvînî el-Hemedânî, Mu’cemü mekâyîsi’l-luğa, thk. Abdüsselâm Muhammed Harun, y.s., t.s.
- İbn Hacer, Ebu’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî Muhammed el-Askalânî, Tehzîbü’t-tehzîb, y.s., 2010,
- İbn Hibbân, Ebû Hâtim Muhammed b. Hibbân b. Ahmed el-Büstî, es-Sikât, thk. Muhammed Abdülmuîd Hân, Haydarâbâd, 2009.
- İbn Hibbân, Kitâbu’l-Mecrûhîn mine’l-muhaddisîn ve’d-duafâ ve’l-metrûkîn, thk. Mahmud İbrahim Zâyed, Haleb, 2010.
- İbn Mâce, Ebû Abdillâh Muhammed b. Yezîd b. Mâce el-Kazvînî, es-Sünen, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
- İbn Manzûr, Ebu’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükerrem Ali b. Ahmed el-Ensârî er-Rüveyfiî, Lisânu’l-Arab, Beyrut, 1993.
- İbn Seyyidünnâs, Ebu’l-Feth Fethuddîn Muhammed b. Muhammed b. Muhammed el-Ya’merî, Uyûnü’l-eser fî fünûni’l-meğâzî ve’ş-şemâil ve’s-siyer, Beyrut, 1993.
- İbnü’l-Esîr, Ebü’s-Seâdât Mecdüddîn el-Mübârek b. Esîrüddîn Muhammed b. Muhammed eş Şeybânî el Cezerî, en-Nihâye fî garîbi’l-hadîs ve’l-eser, thk. Mahmûd Muhammed et-Tanâhî, Kâhire, 2009.
- İbnü’s-Salâh, Ebû Amr Takıyüddîn Osman b. Salahaddîn Abdurrahman b. Mûsa eş-Şehrezûrî, Ulûmu’l-hadîs, thk. Nureddin Itr, Beyrut, 1986.
- Kahraman, Hüseyin, Hadis İlminde Bir Cerh Terimi Olarak İrcâ ve Mürciî Râviler, Bursa, 2011.
- Kahraman Hüseyin, “Sosyal Değişim Sürecinde Kûfe Hadisçiliği”, Marife Dinî Araştırmalar Dergisi, s.87-115, yıl:6, sayı:2, güz: 2006.
- Kanarya, Bayram, “Cerh-Ta’dîl Bağlamında İmam Şafiî’ye Yöneltilen İthamlar”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, s. 227-244, c. 16, sayı:3, 2017/1,
- Karahan, Abdullah, Hadis Râvilerinde Güvenilirlik, İstanbul, 2018.
- Kırbaşoğlu, Hayri, Alternatif Hadis Metodolojisi, Ankara, 2019.
- Kızılkaya, Sabri, Cerh ve Ta’dilde Mezheb Taassubu, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Esntitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara, 1998. Köktaş, Yavuz, Günümüz Hadis Problemleri, İstanbul, 2013.
- Leknevî, Ebu’l-Hasenât Muhammed Abdülhay b. Muhammed Abdilhalîm b. Muhammed Emînillâh es-Sihâlevî, er-Ref’ ve’t-tekmîl fi’l-cerh ve’t-ta’dîl, thk. Abdülfettâh Ebû Gudde, Beyrut, 2016.
- Muallimî, Ebû Abdillâh Abdurrahman b. Yahyâ b. Alî el-Muallimî el-Yemânî, et-Tenkîl limâ verade fî Te’nîbi’l-Kevserî mine’l-ebâtîl, thk. M. Nâsırüddîn el-Elbânî, Riyad, 2010.
- Miras, Kâmil, Sahîh-i Buhârî Muhtasarı Tecrîd-i Sarîh Tercüme ve Şerhi, İstanbul, 2019.
- Mutayrî, Recâ Huceylân, “İrşâdu’l-Eimmeti’l-A’lâm İlâ Fehmi Hakîkati Cerhi’l-Akrân”, s. 64-74, Jurnal al-Turath, vol. 3, no:1, 2018.
- Müslim, Ebu’l-Hüseyin Müslim b. el-Haccâc el-Kuşeyrî, el-Câmiu’s-Sahîh, thk. Muhammed Fuad Abdülbakî, Beyrut, 2010.
- Nevevî, Ebû Zekeriyya Yahya b. Şeref b. Mürî, et-Takrîb ve’t-teysîr li ma’rifeti süneni’l-beşîri’n-nezîr, thk. Muhammed Osman el-Huşt, Beyrut, 2010.
- Nevevî, el-Mecmû’ şerhu’l-Mühezzeb, Beyrut, 2010.
- Özafşar, Mehmet Emin, İdeolojik Hadisçiliğin Tarihî Arka Planı, Ankara, 2015.
- Özşenel, Mehmet, İlk Dönem Hadis-Re’y Tartışmaları, İstanbul, 2017.
- Polat, Salahattin, Hadis Araştırmaları, Kayseri, 2017.
- Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyin, Menâkıbü’l-İmâm eş-Şâfiî, Kâhire, 1986 . Reşîd, Mahmud Ahmed, “Menhecü’l-İmâm ez-Zehebî fi’t-Teâmül Maa Cerhi’l-Akrân”, Hadis Tetkikleri Dergisi, s. 81-100, c. 6, sayı:2, 2008.
- Sabrî, Âmir Hasan, Selâsü resâil fî ilmi’l-cerh ve’t-ta’dîl, Beyrut, 2004.
- Suyûtî, Ebu’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebîbekr b. Muhammed el-Hudayrî es-Suyûtî eş-Şâfiî, Tedrîbu’r-râvî fî şerhi Takrîbi’n-Nevevî, thk. Ebû Kuteybe Nazar Muhammed el-Fâryâbî, Beyrut, 1994.
- Sübkî, Ebû Nasr Tâcüddîn Abdülvehhâb b. Ali b. Abdilkâfi, Tabakâtü’ş-Şâfiiyyeti’l-kübrâ, thk. Muhammed Abdülkâdir Ahmed Atâ, Beyrut, 1971.
- Şâfiî, Ebû Abdillâh Muhammed b. İdrîs b. Abbas, Dîvânü’ş-Şâfiî, thk. Mücâhid Mustafa Behcet, Dımaşk, 1999.
- Tehânevî, Zafer Ahmed b. Latîf et-Tehânevî el-Osmânî, Kavâid fî ulûmi’l-hadîs, Beyrut, 1972.
- Ukaylî, Ebû Ca’fer Muhammed b. Amr b. Mûsa, ed-Du’afâ’ü’l-kebîr, thk. Abdülmu’tî Emin Kal’acî, Beyrut, 2014.
- Ünal, İsmail Hakkı, Ebû Hanîfe’nin Hadis Anlayışı ve Hanefî Mezhebinin Hadis Metodu, Ankara, 2018.
- Zehebî, Ebû Abdillâh Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed b. Osman ez-Zehebî et-Türkmânî el-Fârikî ed-Dımeşkî, Siyeru a’lâmi’n-nübelâ, thk. Şuayb el-Arnaûd, Beyrut, 1985
- Zehebî, er-Ruvâtü’s-sikât el-mütekellem fîhim bimâ lâ yûcibu reddehum, thk. Muhammed İbrahim el-Mevsılî, Beyrut, 2010.
- Zehebî, Mîzânü’l-i’tidâl fî nakdi’r-ricâl, thk. Ali Muhammed Becâvî, Beyrut, 1963.
- Zehebî, Tezkiretü’l-huffâz, thk. Abdurrahman b. Yahyâ el- Muallimî, Haydarâbâd, 2009.
There are 56 citations in total.
Details
| Primary Language | Turkish |
|---|---|
| Subjects | Religious Studies |
| Journal Section | Articles |
| Authors | |
| Publication Date | December 31, 2020 |
| Published in Issue | Year 2020 Volume: 18 Issue: 2 |
Cite
İlmî Tedrîsâtın Tertîbi Üzerine…
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU
Her düşünce ve tasavvur, kendi iç bütünlüğü içerisinde bir ilim telâkkîsine sahiptir. İslâmî ilim geleneği de kendi bütünlüğü içerisinde bu telâkkîyi önce inşâ sonra ikmâl etmiştir. Hayatın tabi akışı içerisinde ihtiyaçlar zuhûr ettikçe önce ilmî geleneğinin alt yapısını teşkil edecek ve istidlâle medâr olacak davranış ve deliller cem‘ ve tasnif edilmiş, sonra bunlar konularına göre taksime tabi tutulmuştur. İslâmî ilimlerin teşekkülünün ilk merhalesini teşkil eden cem‘ dönemi diyebileceğimiz bu sürecin ardından yeni bir telif sürecine intikâl edilmiştir.
İlim dallarının birbirinden ayrışmaya başladığı, konularının kendine haslığı göz önünde bulundurularak hususî eserlerde toplanmaya başlandığı birkaç yüzyıl devam eden bir sürecin ardından, özellikle farklı medeniyetlere ve dinlere mensup kişilerin Müslüman olmaları ile birlikte, onların sahip olduğu birikim ile İslâmî ilimlerin her birinin sahip olduğu kazanımlar mezcedilmeye başlandı. Dolayısıyla tasnif dönemi diyebileceğimiz bu süreci ikinci bir adım, imtizâcın hâsıl ettiği müktesebâtı ise tefekküre doğru atılan ilk adım olarak değerlendirmek mümkündür.
İlim dallarının, malumâta dayalı inşâdan tefekküre dayalı tasavvura geçişinde söz konusu ara merhale çok önemli bir tesir icra etmiştir. Bugün İslâmî düşüncenin tefekkür temellerinin sağlamlaştırıldığı merhale ve her türlü adımın atıldığ süreç ‘öteki ile karşılaşmanın kazanımlarının’ bize ait tasavvura uygun bir dönüşüme tabi tutulmasından sonra kurgulanmıştır. Öteki ile karşılaşma dönemi diyebileceğimiz bu merhalede mevcut kazanımları edinip üstlenmek, bir ilmi ilim yapan cihet-i vahdesini tespit, konu ve mesâilindeki farklılaşma dolayısıyla yeni ilim dallarının teşekkülü ve küllî tefekkür geleneğinin vazgeçilmez bir parçası olması şeklinde tezâhür etmiştir.
Tefekkür geleneğimizin içinde yer alan ilim ehlinin, bu küllî tasavvuru idrâk etmesi ve tasavvuru teşkil eden bir duruşa sahip olması, mensuplarından söz konusu tasavvuru üstlenecek insanları/ilim ehlini yetiştirmesine bağlıdır. Bu da, içinde doğulan tasavvurun, hâli hazırda ve gelecekte üstlenilip sürdürülmesi için atılması gereken doğru adımları tespit ve tatbik ile mümkündür.
Geleceği kurgulayacak ilim ehlinin, içinden geldiği toplumdan edindiği ortalama müktesebâtla yetinmeksizin, tedrîs ve ta‘lîm sürecinde işaret edilen ilim dallarından her birinin ‘içselleştirerek’ elde edilmesi umulan kazanımlarını ikmâl etmesi gerekir. Dil, mantık ve irfân birlikteliğinin hâsıl ettiği usûlün kazanımlarının özümsemesi, kendisinde bir küllî tasavvur ve duruşun zâtında vücut bulması bize ait tasavvurun hâsıl olmasının vazgeçilmez yoludur.
Bütünüyle Batı esaslı eğitim-öğretim değerler manzûmesinin kurgulayıp kontrol ettiği dinî eğitim; her şeyden önce bize ait tasavvuru terk etmeyi öncelemiş, ikinci olarak bidâyetten itibaren tedrîs sürecini izleyip kâmil manada içselleştirerek bir tasavvur oluşumunu imkânsız hâle getirmiştir. Bugün, gerek yaygın gerekse örgün din tasavvurunun teşekkülünü sağlayan diyanet, ilâhiyat ve kendine ait tasavvuru keşfedip sürdürememiş medrese-dergâh camiası, farkında olmadan Batı değerler manzûmesi üzerinden ve müsaade edilen sınırlar içerisinde kalan bir tasavvur üretmektedir. Üretilen ‘yeni tasavvurun’ i‘tikâdî, amelî ve zihnî anlamda ilim geleneğimize aykırı bir mahiyet arz etmesi, ötekine ait değerleri destekleyici vasfından kaynaklanmaktadır.
İşaret edilen hususların farkında olarak yayın faaliyetlerini sürdüren Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) aracılığı ile kendi duruşumuzu ve müşterek tasavvurumuzu keşfe gayret gösteren arayışlara imkân sunmayı önemsiyoruz. Bir başka deyişle, tereddüt ve sapmaların farkına vararak seyrimize devam etmenin mutlak ihtiyacımız olduğunun idrâki içerisindeyiz. Dolayısıyla aklî, kalbî ve zihnî tekâmülü hâsıl eden usûl tasavvurumuzun öncelenmesi, malûmâtın bu tasavvura göre yorumlanması gerektiğini müdrikiz.
Yayın hayatımızın ikinci yirmi yılı içerisinde, faaliyetlerimizi kesintisiz sürdürerek geride bıraktığımız yirmi iki yılın ardından, Hadis Tetkikleri Dergisi’nin bu sayısında; hadis ilimlerinin muhtelif alanlarında ilmî, irfânî ve nazarî alanlara ta‘alluk eden ilginizi çekecek tetkiklere yer verdik. Araştırmacı ve akademisyenlerimizin müktesebâtını yansıtan tetkikler, araştırma notları, bilimsel etkinlik ve kitap tanıtımları bu sayımızda sizlerin ilgisine arz ettiğimiz içeriğimizdir.
Makaleleriniz ve araştırmalarınızla sağladığınız destekleriniz sayesinde muhteviyâtı daha da zenginleşecek olan Hadis Tetkikleri Dergisi (HTD) kendini keşif gayreti içerisinde olan ilim ehlince bize iletilen her türlü talebe açık olup bütün imkânlarımızı kullanarak talepte bulunanları desteklemeye çalışacağımızın bilinmesini isteriz.
Geride bıraktığımız kesintisiz yirmi iki yıl ve kırk üç sayı boyunca Hadis Tetkikleri Dergisi’ne (HTD) destek olan, sahip çıkan, bizleri cesaretlendiren, yazılarıyla bizi onurlandıran bütün hoca ve kardeşlerimize şükranlarımızı sunarken bundan sonra da HTD’nin imkânlarının, araştırmacılarımızın hizmetinde olduğunu te’yîden ifade istiyoruz.
Gelecek sayılarımızda görüşmek dileğiyle...
Saygılarımızla...
İbrahim HATİBOĞLU