Harp Prensipleri Bağlamında 93 Harbi’nde Şıpka Taarruzları

Year 2021, Issue: 3, 115 - 166, 28.06.2021

Ahmet Taşdemir

Abstract

Bu çalışmada 93 Harbi’nin önemli bir safhasını oluşturan Süleyman Hüsnü Paşa komutasındaki Balkan Ordusu’nun Şıpka taarruzları incelenmektedir. Osmanlı ordusu, savaşın ilk aylarında birçok stratejik noktayı kaybetmiştir. 19 Temmuz 1877’de Ruslar tarafından ele geçirilen Şıpka Geçidi de bu stratejik noktalardan biridir. Şıpka, Rus harp planında önemli yere sahip olması ve Balkan Dağları’nın kuzey ve güneyindeki Osmanlı kuvvetleri arasındaki bağlantıyı engellemesi bakımından Osmanlılar için sorun teşkil etmekteydi. Bu tarihten itibaren Osmanlıların öncelikli hedeflerinden biri Şıpka’yı geri alarak kuzeydeki kuvvetlerle bağlantı kurmak ve bu sayede gerçekleştirilecek müşterek taarruz ile Plevne üzerinde yoğunlaşan Rus baskısını hafifleterek Osman Paşa’ya yardım etmekti. Ancak stratejik ve operatif seviyelerde etkisini gösteren hatalı kararlar Şıpka taarruzlarının başarısızlıkla sonuçlanmasına sebep olmuştur. Makale, kavramsal ve analitik değerlendirme sunabilmek için Şıpka taarruzlarını harp prensipleri bağlamında analiz etmektedir. Çalışmada, harp prensiplerinden özellikle emir komuta birliği, kuvvet tasarrufu ve sıklet merkezi prensiplerinin tatbik edilememesinden dolayı Şıpka taarruzlarının başarısızlıkla sonuçlandığı vurgulanmaktadır.

Keywords

Şıpka Geçidi, Süleyman Hüsnü Paşa, 93 Harbi, Harp Prensipleri, Strateji

References

• Genelkurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Arşivi (=ATASE)
• ATASE, ORH. 10/100, 20 Temmuz 1293 [1 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 101/8, 5 Eylül 1293 [17 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 101/8AA, 5 Eylül 1293 [17 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 106/17, 21 Ağustos 1293 [2 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 17/94AB, 23 Ağustos 1293 [4 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 19/22, 27 Temmuz 1293 [8 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 19/22A, 27 Temmuz 1293 [8 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 19/27, 27 Temmuz 1293 [8 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 19/30, 30 Temmuz 1293 [11 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 20/92, 16 Temmuz 1293 [28 Temmuz 1877]
• ATASE, ORH. 25/83AF, 20 Ağustos 1293 [1 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 25/83EA, 19 Ağustos 1293 [30 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 3/185AA, 26 Haziran 1293 [8 Temmuz 1877]
• ATASE, ORH. 4/20/151, 18 Ağustos 1293 [29 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 6/137, 9 Temmuz 1293 [21 Temmuz 1877]
• ATASE, ORH. 8/54AB, 27 Temmuz 1293 [8 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/11CAA, 9 Ağustos 1293 [21 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/11CEA, 14 Ağustos 1293 [26 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/11CQA, 19 Ağustos 1293 [31 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/11DFA, 8 Eylül 1293 [20 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 94/2ADA, 16 Temmuz 1293 [28 Temmuz 1877]
• ATASE, ORH. 94/2AF, 16 Temmuz 1293 [28 Temmuz 1877]
• ATASE, ORH. 94/2AFA, 22 Temmuz 1293 [3 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/2AG, 24 Temmuz 1293 [5 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/2AL, 19 Ağustos 1293 [31 Ağustos 1877]
• ATASE, ORH. 94/2AMA, 22 Ağustos 1293 [3 Eylül 1877]
• ATASE, ORH. 99/138BRA
• Albay Talat, Plevne Savunması, yay. haz. Talat Yazalan, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1997
• CLAUSEWITZ, Carl von, Savaş Üzerine, çev. Selma Koçak, Doruk Yayınları, İstanbul 2019
• EPANCHIN, Nikolai, Operations of General Gurko’s Advance Guard in 1877, Londra 1900
• FIFE-COOKSON, John, With the Armies of the Balkans and at Gallipoli in 1877-1878, Londra 1880
• FORBES, Archibald, Czar and Sultan: The Adventures of a British Lad in the Russo-Turkish War of 1877-1878, Londra 1894
• GREENE, Francis Vinton, Report on the Russian Army and its Campaigns in Turkey in 1877-1878, New Yok 1879
• HOZIER, Henry Montague, The Russo-Turkish War, c. 4, Londra, 1878
• JOMINI, Antoine Henri, Savaş Sanatı’nın Ana Hatları, çev. Tunçer Büyükonat, Doruk Yayınları, İstanbul 2013
• Keçecizade İzzet Fuad, Kaçırılan Fırsatlar: 1877 Osmanlı-Rus Savaşı Hakkında eleştiriler ve Askeri Düşünceler, yay. haz. Rasim Süerdem, Genelkurmay Basımevi, Ankara 1997
• OLLIER, Edmund, Illustrated History of the Russo-Turkish War, c. 1, Londra 1890
• Osman Nuri, Bilinmeyen Abdülhamid: Abdülhamid-i Sani ve Devr-i Saltanatı - Abdülhamid’in Hususi ve Siyasi Hayatı, yay. haz. Osman Selim Kocahanoğlu, İstanbul 2017
• STANLEY, Francis, St. Petersburg to Plevna: Interviews with Leading Russian Statesmen and Generals, Londra 1878
• Süleyman Hüsnü Paşa, Umdetü’l-hakayık, c. 2, İstanbul 1928
• The War Correspondence of the Daily News 1877, Londra 1878
• AKAD, Tanju, Modern Savaşın Temel Kavramları, İstanbul 2011
• ÇEŞMECİ, Nazmi, Perceptions on Strategy in General and Strategic Management: A Survey on Common Strategic Perception Among Medium-High Level Managers in Turkey, Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, İstanbul 2010
• Department of the Army, Field Manual 100-5: Operations, Washington 1993
• DURAN, Cihan, Süleyman Paşa’nın Divan-ı Harp’te Yargılanmasına Dair Defterin Transkripsiyonu ve Değerlendirilmesi (1878-1879), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2010 ESLEN, Nejat, Tarih Boyunca Savaş ve Strateji, İstanbul 2005
• FULLER, John F. C., The Foundations of the Science of War, Londra 1926
• ÖZBİLGEN, Erol, Osmanlı’nın Balkanlardan Çekilişi: Süleyman Hüsnü Paşa ve Dönemi, İstanbul 2012
• ÖZKAYA, Ahmet Sefa, “Kültür Tasnifi ve Türk Askeri Kültürüne Giriş”, Türk Askeri Kültürü: Tarih, Strateji, İstihbarat, Teşkilat, ed. Ahmet Sefa Özkaya, Kronik Yayınları, İstanbul 2019
• Report and Record of the Operations of the Stafford House Committee: Russo-Turkish War 1877-1878, Londra 1879
• SEDES, Halil, 1877-1878 Osmanlı-Rus ve Romen Savaşı, c. 5, İstanbul 1938
• SEDES, Halil, 1877-1878 Osmanlı-Rus ve Romen Savaşı, c. 8, İstanbul 1940
• STATIEV, Alexander, “The Thorns of the Wild Rose: Russian Ordeals at the Shipka Pass During the Russo-Turkish War of 1877-1878”, The Journal of Slavic Military Studies, Sayı 3 (Ekim 2019), c. 32, s. 367-387
• SÜER, Hikmet, 1877-1878 Osmanlı Rus Harbi Rumeli Cephesi, Ankara 1993
• TACAN, Necati, “1877-1878 Osmanlı-Rus Seferinde Türk Sevk ve İdaresinde Sevkulceyşi Hatalar: Başkomutanlık”, Askerî Mecmua, Sayı 107 (Aralık 1937), c. 8, s. 755-759
• TACAN, Necati, “1877-1878 Osmanlı-Rus Seferinde Türk Sevk ve İdaresinde Sevkulceyşi Hatalar: Planlar, Yığınak”, Askerî Mecmua, Sayı 112 (Mart 1939), c. 10, s. 132-142
• TACAN, Necati, “1877-1878 Osmanlı-Rus Seferinde Türk Sevk ve İdaresinde Sevkulceyşi Hatalar: Balkanlar Şimalindeki Harekât”, Askerî Mecmua, Sayı 119 (Aralık 1940), c. 111, s. 739-753
• TAŞDEMİR, Ahmet, “Osmanlı Ordusunda Stratejik Yönetim Zaafiyeti Örneği: 93 Harbi’nde Balkan Savunmasının Çöküşü”, Harp Tarihi Dergisi, Sayı 1 (Haziran 2020), s. 1-40
• TEKİNALP, Osman, Stratejiye Giriş ve Deniz Stratejisi, İstanbul 2019
• TOPÇU, Yücel Topçu ve Ender ALMAÇ, “Hava Gücünün Yükselişi ve Harp Prensipleri”, Savunma Bilimleri Dergisi, Sayı 2 (Kasım 2014), c. 13, s. 1-25
• US Air Force, Air Force Basic Doctrine: Document 1, 17 Kasım 2003
• UYAR, Mesut Uyar ve Edward ERİCKSON, Osmanlı Askeri Tarihi, İstanbul 2014
• YURDAKUL, Eray Serdar, 1877-1878 Osmanlı Rus Savaşında Türk Ordularında Askeri Sağlık Hizmetleri, Gülhane Askeri Tıp Akademisi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara 2015