Toplumsal Cinsiyet Rolleri Ekseninden Bale Mesleğine Bakış

Year 2024, Volume: 41 Issue: 1, 245 - 261, 28.06.2024

Burcu Gedikli , Meliha Demet Ulusoy

https://doi.org/10.32600/huefd.1373703

Abstract

Batılı bir sanat dalı olarak bale, Türkiye’nin sanat kültürü portföyüne modernleşme sürecinin ideolojisi olarak girmiştir. Yabancı bir kültür öğesi olarak benimsenmesi problemli ve toplumsal algılanışı da bir o kadar tartışmalı olmuştur. Kadın ve erkeğin dansına dayalı bir sanat dalı olarak olumlu yönde kabullerin olduğu kadar Türk kültürüne ters düştüğü argümanı ile olumsuz yargıların da oluştuğu izlenmektedir. Bu problematik bakış açısının büyük oranda nedeni toplumsal cinsiyet rollerine yönelik kalıp yargılardır. Bu çalışmada bale dansçılarının deneyimlerinden yola çıkarak bu vaziyet alışın örüntüsü anlaşılmaya çalışılmıştır.
Bu eksende nitel bir araştırma tasarlanarak 31 bale dansçısı ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Araştırma sonucunda bale alanına yönelik temel yargıların cinsellik ve erkeklik rolleri üzerinden yapılandırıldığı bulgulanmıştır. Bu bulgularda erkekler için baleye olumsuz bakış inşasında kadınsılık, homoseksüalite gibi cinsel tercih teması öne çıkarken kadınlar için ise olumsuz yargıların yine cinsellik kapsamında ama daha ziyade erkeklerle yakın temas, çıplaklık, kolay elde edilebilirlik gibi namus ve iffet üzerinden şekillendiği bilgisine ulaşılmıştır.

Keywords

Sanat sosyolojisi, bale, meslek seçimi, toplumsal cinsiyet rolleri

An Overview of the Ballet Profession from the Axis of Gender Roles

Abstract

As a Western art form, ballet entered Turkey’s art culture portfolio as an ideology of the modernization process. Its adoption as a foreign cultural element has been problematic and its social perception equally controversial. As an art form based on the dance of men and women, it is observed that as well as positive acceptance, negative judgments have also developed with the argument that it is contrary to Turkish culture. This problematic perspective is largely due to stereotypes about gender roles. This study attempts to understand the pattern of this positioning based on the experiences of ballet dancers.
A qualitative research was designed and in-depth interviews were conducted with 31 ballet dancers. As a result of the research, it was found that basic judgments about the field of ballet are structured through sexuality and masculinity roles. In these findings, while the theme of sexual preference such as femininity and homosexuality came to the forefront in the construction of a negative view of ballet for men, it was found that negative judgments for women were shaped by honor and chastity such as close contact with men, nudity, and easy availability.

Keywords

Sociology of art, ballet, profession choice, gender roles

References

• Akalın, T. ve Baş, R. (2018). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğinin kadın sanatçılara yansıması. Marmara Üniversitesi Kadın ve Toplumsal Cinsiyet Araştırmaları Dergisi, 2(2), 112-128.
• Beaumont, C. W. (1964). Kısa bale tarihi. (Ö. Başkan, Çev.). Elif Yayınları.
• Berktay, F. (2004). Kadının insan haklarının gelişimi, sivil toplum ve demokrasi konferans yazıları No:7. Erişim: 21.09.2023, https://stk.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/02/01/berktay_std_7.pdf
• Burt, R. (1995). The trouble with the male dancer. The male dancer bodies, spectacle, sexualities içinde (ss. 44-55). Routledge Publications.
• Creswell, J. W. (2013). Qualitative ınquiry and research design: choosing among five approaches. Sage Publications.
• Creswell, J. W. (2017). Eğitim araştırmaları nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. (A. Avcu, D. Eryiğit, D. Dinçer vd., Çev.). İstanbul: EDAM Yayınları.
• Creswell, J. W. ve Miller, D. L. (2000). Determining validity in qualitative inquiry. Theory into practice, 39(3), 124-130, https://doi.org/10.1207/s15430421tip3903_2
• Çınar Köysüren, A. (2013). Kültürel ve dini algıda toplumsal cinsiyet. Sentez Yayıncılık.
• Davey, L. (1990). The application of case study evaluations. Practical Assessment, Research and Evaluation, 2(9), https://doi.org/10.7275/02g8-bb93
• Deleon, J. (1990). Cumhuriyet dönemi Türk balesi. Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Devlet Opera ve Balesi (2010). Erişim: 02.09.2023, https://www.operabale.gov.tr/tr-tr/kurumsal/genel-mudurluk/Sayfalar/Tarihce.aspx
• Devlet Opera ve Balesi Personeli Hakkında Kanun (1970). T. C. Resmi Gazete, 13557, 23 Temmuz 1970 https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.1309.pdf
• Dökmen, Z. Y. (2010). Toplumsal cinsiyet sosyal psikolojik açıklamalar. Remzi Kitabevi.
• Else-Quest, N. M., Shibley Hyde, J. (2018). The psychology of women and gender half the human experince. Sage Publications.
• Erlandson, D. A., Harris, E. L., Skipper, B. L. ve Allen, S. D. (1993). Doing naturalistic inquiry a guide to methods. Sage.
• Evci, M. (2008). 60. Yılında Türk balesi. Devlet Opera ve Balesi Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Fenmen, B. (1986). Bale tarihi. Sevda-Cenap And Müzik Vakfı Yayınları.
• Gerring, J. (2017). Case study research principles and practices. Cambridge University Press.
• Helwig, A. A. (2001). A Test of gottfredson's theory using a ten-year longitudinal study. Journal of Career Development, 28, 77-95, https://doi.org/10.1023/A:1012578625948
• Holmes, M. (2007). What is gender? Sociological approaches. Sage Publications.
• Homans, J. (2010). Apollo’s angels a history of ballet.: Random House.
• İlkkaracan, P. (2011). Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik. P. İlkkaracan (Yay. haz.), Müslüman toplumlarda kadın ve cinsellik içinde (ss. 11-33). İletişim Yayınları.
• İnalcık, H. (2003). Şair ve patron. Patrimonyal devlet ve sanat üzerinde sosyolojik bir inceleme. Doğu Batı Yayınları.
• Kandiyoti, D. (2012). Ataerkiyle pazarlık. N. Holmstorm (Yay. haz.), Sosyalist feminist proje teori ve politikanın günümüz okuması cilt 1 içine (ss. 251-277). Kalkedon Yayıncılık.
• Karal, E. Z. (2007). Osmanlı tarihi: Islahat fermanı devri (1856-1861) Cilt 6. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji sözlüğü. (O. Akınhay, D. Kömürcü, Çev.). Bilim ve Sanat.
• McLaren, A. (1997). The trials of masculinity policing sexual boundaries, 1870-1930. The University of Chicago Press.
• Merriam, S. B. ve Grenier, R. S. (2019). Qualitative research in practice examples for discussion and analysis. Jossey-Bass.
• Mosse, G. L. (1998). The image of man the creation of modern masculinity. Oxford University.
• Ötken, N. (2010). Geleneksel ve yeni uygulamalar üzerinden halk oyunlarının sahnelenmesinde kadın ve bedenin imgeleri. Dokuz Eylül Üniversitesi Güzel Sanatlar Fakültesi Dergisi, 4, 49-54.
• Öztürkmen, A. (2016). Rakstan oyuna Türkiye’de dansın modern halleri. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Pegem Akademi.
• Phillips, B. D. (2014). Qualitative research disaster. P. Leavy (Yay. haz.), The Oxford handbook of qualitative research içinde (ss. 533-556). Oxford University Press.
• Saktanber, A. (1993). Türkiye’de medyada kadın: serbest, müsait kadın veya iyi eş, fedakar anne. Ş. Tekeli (Yay. haz.), 1980’ler Türkiye’sinde kadın bakış açısından kadınlar içinde (ss. 211-233). İletişim Yayınları.
• Shank, G. D. (2006). Qualitative research: A personal skills approach. Pearson Merril Prentice Hall.
• Sullivan, A. ve Todd, S. (2023). Sex and gender a contemporary reader (Elektronik Sürüm). Routledge.
• Stake, R. E. (1995). The art of case study research. Sage.
• Walby, S. (1990). Theorizing Patriarchy. Basil Blackwell. Erişim: 04.09.2023, https://openaccess.city.ac.uk/id/eprint/21680/1/1990_Walby_Theorising_Patriarchy_book_Blackwell.pdf
• Van Manen, M. (2016). Researching lived experience: human science for an action sensitive pedagogy. Routledge Published.
• Vondracek, S. I., ve Kirchner, E. (1974). Vocational development in early childhood: an examination of young children's expressions of vocational aspirations. Journal of Vocational Behavior, 5, 251-260, https://doi.org/10.1016/0001-8791(74)90038-4
• Yamaner, Okdan, H. (2020) Toplumsal cinsiyet ve dans: İzmir ili ödemiş ilçesi geleneksel kadın oyunları. Eurasian Journal of Music and Dance, 16, 253-262, https://doi.org/10.31722/ejmd.758927