Bilgi Toplumunda Bilgi Yönetimi, Bilgiye Erişim ve Kütüphaneler: Kuramsal Bir Perspektif

Year 2024, Volume: 41 Issue: 2, 610 - 631, 30.12.2024

Burak Savaş Sarıçoban , Güler Demir

https://doi.org/10.32600/huefd.1451441

Abstract

Bilgi kavramı, sanayi sonrası gelişmelerin biçimlendirdiği bilgi toplumunda farklı dinamikler kazanmış, ekonomik, kültürel ve sosyal gelişme ile kalkınma ve sürdürülebilirliğin ön koşulu durumuna gelmiştir. Bu çalışmanın temel amacı, bilgi toplumunda bilgi kavramına atfedilen güce koşut olarak bilgi yönetimi ve bilgiye erişimin nasıl bir dönüşüm yaşadığını ve bu bağlamda kütüphanelerin yerini sorgulamaktır. Nitel betimleme yöntemi ile yapılan çalışmanın verileri yerli ve yabancı literatürden elde edilmiş ve analiz edilmiştir. Çalışmanın bulgu ve sonuçları, bilgi kavramının, toplumların temel üretim ögeleri olan emek, sermaye, doğal kaynaklar ve girişimciliğin oldukça güçlü bir ortak paydası durumuna geldiğini ve bilgi yönetimi ile bilgiye erişimin geleneksel yapıdan uzaklaştığını göstermektedir. Küreselleşme ile hızı ve çeşitliliği artan bilgi ve iletişim teknolojilerinin ürettiği sosyo-ekonomik ve kültürel yeni yapı, geleneksel ortam, yöntem ve yaklaşımların yetersiz kaldığı bir dönüşümü başlatmıştır. Bu görece yeni yapı ve ortama uyum sağlamak ve ilişkili sorunlarla başa çıkmak ise yeni yaklaşım, sistem ve politikalar ile yeni bilgi ve becerileri gerektirmektedir. Kütüphaneler, bilgi toplumunun gerektirdiği anlayış, farkındalık, eğitim, bilgi ve becerileri geliştirmeye destek olabilecek önemli kuruluşlar arasındadır. Bilgi çağında ve bilgi toplumunda ortaya çıkan pek çok gelişme (küresel yakınsama/hibrit medya ekolojisi, teknoloji, zaman ve mekân sınırlarının bulanıklaşması, değişen insan tercih ve gereksinimleri vb.) bilgiye erişimin dönüşümünü tetiklerken, bu dönüşümün kütüphane ve bilgi merkezlerine yansıması doğal bir sonuçtur. Bilgi toplumu ve çağının kütüphane ve bilgi merkezleri, bilgiye erişimin tüm boyutları ile (doğruluk, çeşitlilik, hız, teknoloji, eğitim vb.) gözlendiği kurumlardır.

Keywords

Bilgi, enformasyon, bilgi toplumu, enformasyon toplumu, bilgi yönetimi, bilgiye erişim, bilgi güvenliği, kütüphane

Information Management, Information Retrieval, and Libraries in the Information Society: A Theoretical Perspective

Abstract

In today's post-industrial society, the concept of information has become significantly important. It is now a key factor for economic, cultural, and social development and sustainability. The main objective of this study is to explore the changes in information management, information retrieval, and the power of information in society. The study also aims to investigate the role of libraries in this context. The study conducted its research using the qualitative description method. Data were obtained from both domestic and foreign literature and analyzed. The study's findings demonstrate that information has become a critical factor in the primary production elements of societies, such as labor, capital, natural resources, and entrepreneurship. Moreover, the study highlights that traditional structures of information management and retrieval have evolved. The rise of information and communication technologies, which have become faster and more diverse with globalization, has led to a new socio-economic and cultural structure. This transformation requires a revision of traditional environments, methods, and approaches. Coping with the associated problems and adapting to this relatively new structure and environment requires new systems, policies, approaches, as well as new knowledge and skills. Among the essential institutions that can support the development of the necessary understanding, awareness, education, knowledge, and skills the information society requires are libraries. The advancements in the information age and society, such as global convergence of media, technological developments, and changing human behaviors, are leading to a transformation in how we access information. This transformation is also impacting libraries and information centers. In today's information society and era, libraries and information centers are essential institutions that provide access to information in various forms, including accuracy, diversity, speed, and utilizing the latest technology and education.

Keywords

Knowledge, information, knowledge society, information society, information management, information retrieval, information security, library

References

• Alagöz, A. ve Allahverdi, M. (2011). Kurumsal bilgi güvenliği ve muhasebe bilgi sistemi. Muhasebe ve Vergi Uygulamaları Dergisi, 4(3), 47-64.
• Altay, A. (2017). The public library services in Turkey and Bulgaria in the transition process to information society. İdeal Kültür Yayıncılık.
• Altunok, E. ve Vural, A. F. (2011). Bilişim suçları. Denetişim, 8, 74-84.
• Arklan, Ü. ve Taşdemir E. (2008). Bilgi toplumu ve iletişim: Bilginin yayılması sürecinde kitle iletişim araçları ve internet. Selçuk İletişim Dergisi, 5(3). 67-80.
• Atılgan, D. (2009). Bilgi yönetimi kavramı ve gelişimi. Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 201-212.
• Bellinger, G., Castro, D., ve Mills, A. (2004). Data, information, knowledge, and wisdom. Erişim adresi: http://www.systems-thinking.org/dikw/dikw.htm
• Bernheim, C. T. ve Chaui, M. S. (2003). Challenges of the university in the knowledge society, five years after the World Conference on Higher Education. Paris, Paper Produced for the UNESCO Form Regional Scientific Committe for Latin America and the Carbbean. Erişim adresi: https://unesdoc.unesco.org/ark:/48223/pf0000134422
• Bilgi (2022). Türk Dil Kurumu Sözlükleri, Güncel Türkçe Sözlük içinde. Erişim adresi: https://sozluk.gov.tr/
• Bir, B. ve Karabay, M. E. (2014). Investigating the influence of attitudes and behaviours of knowledge professionals on the effectiveness of knowledge management system: A study on Turkish corporations. Türk Kütüphaneciliği, 28(4), 474-495.
• Biswas, A. ve Borgohain, D. J. (2021). Global research in library management from 2010 to 2020: A bibliometric investigation based on Scopus. Library Philosophy and Practice (e-journal). 6515. Erişim adresi: https://digitalcommons.unl.edu/libphilprac/6515/
• Bozkurt, A. (2014). Ağ toplumu ve bilgi. Türk Kütüphaneciliği, 28(4), 510-525.
• Bruce, C. (2013). Information literacy programs and research: An international review. The Australian Library Journal 49(3), 209-218. https://doi.org/10.1080/00049670.2000.10755921
• Buckman, R. (2004). Building a knowledge–driven organization. McGraw-Hill Companies Publishing.
• Burke, P. (2004). Gutenberg’ten Diderot’ya bilginin toplumsal tarihi. M. Tunçay (Çev.). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Cavelty, M. D. ve Brunner, E. M. (2007). Information, power, and security – An outline of debates and implications. M. D. Cavelty, V. Mauer ve S. F. Krishna-Hensel (Yay. haz.), Power and Security in the Information Age: Investigating the Role of the State in Cyberspace içinde (ss. 7-24). Ashgate Publishing Limited.
• Chimah, J. N., Unagha, A. O. ve Nwokocha, U. (2010). Information retrieval in libraries and ınformation centres: Concepts, challenges and search strategies. Journal of Applied Information Science and Technology, 4, 20-24. Erişim adresi: https://www.jaistonline.org/ChimahUnaghaNwokocha_2k10.pdf
• Choo, C. W. (2002). Information management for the intelligent organization: The art of scanning the environment (3. Ed.). Information Today, Inc.
• Conde, M. A. ve Fonseca, D. (2018). Information society skills: Is knowledge accessible for all? Part I. Univ Access Inf Soc, 17, 223–227. https://doi.org/10.1007/s10209-017-0547-7
• Cooper, P. (2017). Data, information, knowledge and wisdom. Anaesthesia & Intensive Care Medicine, 18(1), 55-56. https://doi.org/10.1016/j.mpaic.2016.10.006
• Cotter, G., Carroll, B., Hodge, G. ve Japzon, A. (2005). Electronic collection management and electronic information services. Information Services & Use. https://doi.org/10.3233/ISU-2005-25104
• Çakır, R. ve Yükseltürk, E. (2010). Bilgi toplumu olma yolunda öğrenen organizasyonlar, bilgi yönetimi ve e-öğrenme üzerine teorik bir çözümleme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 501-512.
• Demir, G. (2022). Bilgi toplumu kuramları: Kavramsal ve karşılaştırmalı bir perspektif. H. Çiftçi (Yay. haz.), Sosyal bilimlerde seçme konular 5 içinde (ss. 169-216). İksad.
• Demirel, Y. ve Seçkin, Z. (2008). Bilgi ve bilgi paylaşımının yenilikçilik üzerine etkileri, Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 189-202.
• Dhiman, A. K. (2006). Information literacy and the role of librarian. 4th International Convention CALIBER-2006, Gulbarga, 2-4 Şubat 2006, INFLIBNET Centre, Ahmedabad. Erişim adresi: https://ir.inflibnet.ac.in/bitstream/1944/1207/1/42.pdf
• Doyle, C. (1994). Information literacy in an information society: A concept for the information age. Syracuse University.
• Ekici, S. ve Yılmaz, B. (2020). Türkiye'nin ulusal bilim ve teknoloji politikalarında bilgi yönetimine yaklaşım: 2000 yılı sonrası için bir değerlendirme. DTCF Dergisi, 60(2), 505-533. https://doi.org/10.33171/dtcfjournal.2020.60.2.3
• Esirgen, R. (1997). Eğitim sorunlarının çözümünde teknolojiden yararlanma. Eğitim Reformunun Temel İlkeleri, Dünya'da ve Türkiye'de Zorunlu Eğitim, Sempozyum 22-23 Ekim 1997, A. Ü. Eğitim Bilimleri Fakültesi ve TÖMER Dil Öğretim Merkezi.
• Evers, H. D. ve Gerke, S. (2010). Closing the digital divide: Southeast Asia’s path towards a knowledge society. [Doğu ve Güneydoğu Asya Çalışmaları Merkezi'nin "Focus Asia" başlıklı halka açık konferans serisinde sunulan tebliğ, Lund Üniversitesi, İsveç 25-27 Mayıs, 2004]. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/259175306_The_Knowledge_Gap_and_the_Digital_Divide
• Fındıkçı, İ. (1999). Bilgi toplumunda eğitim ve öğretmen. Cumhuriyet döneminde eğitim II. MEB Talim Terbiye Kumlu Başkanlığı.
• Foo, S., Chaudhry, A. S., Majid, S. ve Logan, E. (2002). Academic libraries in transition: Challenges ahead. Proceedings of World Library Summit, Keynote address: Academic Library Seminar, National Library Board, Singapore.
• Furidha, B. W. (2023). Comprehension of the descriptive qualitative research method: A critical assessment of the literature. ACITYA WISESA (Journal of Multidisciplinary Research), 2(4), 1-8. https://doi.org/10.56943/jmr.v2i4.443
• Garfield, E. (1997). A tribute to Calvin N. Mooers, A pioneer of information retrieval. The Scientist, 11. Erişim adresi: https://garfield.library.upenn.edu/commentaries/tsv11(06)p09y19970317.pdf
• Güçlü, N. ve Sotirofski, K. (2006). Bilgi yönetimi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(4), 351-371.
• Harrison, R. ve Kessels, J. (2004). Human resource development in a knowledge economy. Palgrave Macmillan Publishing.
• Hassan, B. ve Mansor, Y. (2009). Role of academic libraries in promoting information literacy among students of higher learning institutions. Strengthening Higher Education for a Successful Workforce içinde (ss. 87-101). IIUM Press.
• Henkel, M. (2015). Educators of the information society: Information literacy instruction in public and academic libraries of Canada. Proc. Assoc. Info. Sci. Tech., 52, 1-10. https://doi.org/10.1002/pra2.2015.145052010036
• Henkoğlu, T. ve Yılmaz, B. (2013). Avrupa Birliği (AB) bilgi güvenliği politikaları. Türk Kütüphaneciliği, 27(3), 451-471.
• Hertzum, M., Andersen, H. H. K., Andersen, V. ve Hansen, C. B. (2002). Trust in Information Sources: Seeking information from people, documents, and virtual agents. Interacting with Computers, 14(5), 575-599. https://doi.org/10.1016/S0953-5438(02)00023-1
• Igbinovia, M. O. ve Ishola, B. C. (2023). Cyber security in university libraries and implication for library and information science education in Nigeria. Digital Library Perspectives, 39(3), 248-266. https://doi.org/10.1108/DLP-11-2022-0089
• Information Resources Management Association (2018). Information retrieval and management concepts, methodologies, tools, and applications. IGI Global.
• Julien, H. ve Pecoskie, J. (2009). Librarians’ experiences of the teaching role: Grounded in campus relationships. Library & Information Science Research, 31(3), 149- 154. https://doi.org/10.1016/j.lisr.2009.03.005
• Kamila, K. (2011). Information literacy: Approaches, benefits, medium, methods and challenges. R. Chander (Ed.). Proceedings of the National Conference on Information Literacy Skills for College Librarians in Digital Environment (NCILSCLDE-2011) içinde (s. 278-284). Erişim adresi: https://www.academia.edu/9326006/Information_Literacy_Approaches_Benefits_Medium_Methods_and_Challenges
• Kaptan, S. (1998). Bilimsel araştırma ve gözlem teknikleri. Tekışık Matbaası.
• Karadeniz, Ş. ve Yılmaz, B. (2016). Türkiye’nin 2015-2018 bilgi toplumu stratejisi ve eylem planında kütüphane kurumuna yaklaşım. Türk Kütüphaneciliği, 30(1), 59-83.
• Kermally, S. (2004), Gurus on people management. Thorogood Publishing.
• Keten, B. (2012). Bilgi erişim sürecinin problem çözme ve karar verme üzerindeki etkisi: Kuramsal bir çalışma. Türk Kütüphaneciliği, 26(3), 476-500.
• Kızılaslan D. (2007). Bilgi okuryazarlığı ve üniversite kütüphaneleri: Bilgi okuryazarlığı planı hazırlama unsurları [Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Kinney, B. (2010). The internet, public libraries, and the digital divide. Public Library Quarterly, 29, 104–161. https://doi.org/10.1080/01616841003779718
• Klein, J. T. (1990). Interdisciplinarity: History, theory and practice. Wayne State University Press.
• Knežević, R. (2013). Information literacy and the role of the libraries in IT. Revista Română de Biblioteconomie și Știința Informării, 1, 63-66.
• Kumar, M. (2017). Role of libraries in the era of post-truth and fake news. Proceedings of National Conference on Conceptualising the Social Responsibility of Libraries içinde (ss. 73-74). Banaras Hindu University, Varanasi, Department of Library and Information Science, March 19-20, 2017. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/339146469_Role_of_libraries_in_the_era_of_post-truth_and_fake_news
• Kurbanoğlu, S. (2006). Bilgi okuryazarlığı, 42. Kütüphane Haftası Sunumu. Goethe Enstitüsü.
• Kurbanoğlu S. S. (2010). Bilgi okuryazarlığı: Kavramsal bir analiz. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 723-747.
• Li, P. et al. (2004). Taverna: A tool for the composition and enactment of bioinformatics workflows. Bioinformatics (Oxford, England), 20(17), 3045-3054. https://doi.org/10.1093/bioinformatics/bth361
• Lyotard, J. F. (1993), Political writings. B. Readings ve K. P. Geiman (Çev.). UCL Press.
• Madsen, D. (2013). Disciplinary perspectives on information management. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 73, 534-537. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.02.087
• Maes, P. (1994). Agents that reduce work and information overload. Communications of the ACM, 37(7), 31-40. https://doi.org/10.1145/176789.176792
• Mahmud, A. (2020). Role of librarians in information management and dissemination. LAPAI International Journal of Management and Social Sciences, 12(2), 181-189. Manning, C. D., Raghavan, P. ve Schütze, H. (2009). An introduction to information retrieval. Cambridge University Press.
• Montviloff, V. (1990). National information policies. Unesco.
• Nicolas-Rocca, T. S. ve Burkhard, R. J. (2009). Information security in libraries: Examining the effects of knowledge transfer. Information Technology and Libraries, 38(2), 58-71. https://doi.org/10.6017/ital.v38i2.10973
• Numanoğlu, U. G. (1999). Bilgi toplumu-eğitim-yeni kimlikler II: Bilgi toplumu ve eğitimde yeni kimlikler. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 32(1), 341-350.
• O’Berry, D. (2009). Enhanced security through open standards: A path to a stronger global digital ecosystem. H. F. Tipton ve M. Krause (Yay. haz.), Information security management handbook, Sixth Edition, Volume 3 içinde (ss. 57-71). Boca Raton: CRC Press.
• Ogbonnaya, E. A. (2022). Making virtual library visible in the information age. International Journal of Research and Innovation in Social Science (IJRISS), VI(III), 669-676.
• Onwukanjo, S. (2021). Digital divide as a precursor for effective information retrieval. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/356259935_DIGITAL_DIVIDE_AS_A_PRECURSOR_FOR_EFFECTIVE_INFORMATION_RETRIEVAL
• Ortega, J. R. (2014). The concept of information in Library Science, Sociology and Cognitive Science. Investigación Bibliotecológica, 28(62), 143-179.
• Önal, İ. (1993). Bilgi ve bilgi gereksinimleri. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 10(1), 331-345.
• Özdemirci, F. ve Aydın, C. (2008). Kurumsal bilgi kaynakları ve bilgi yönetimi. Türk Kütüphaneciliği, 22(1), 59-81.
• Özden, Y. (2005). Eğitimde yeni değerler: Eğitimde dönüşüm. (Geliştirilmiş Altıncı Baskı). Pegem Yayıncılık.
• Özenç Uçak, N. (2010). Bilgi: Çok yüzlü bir kavram. Türk Kütüphaneciliği, 24(4), 705-722.
• Özenç Uçak, N. (2000). Bilgi üzerine kuramsal bir yaklaşım. Bilgi Dünyası, 1(1), 143–159.
• Özkan, H. H. (2009). Bilgi toplumu eğitim programları. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(10), 113-132.
• Pande, J. (2017). Introduction to cyber security. Uttarakhand Open University.
• Prasad, H. N. (1998). Information management in academic libraries: Some observations. CALIBER, 98(4·5), 9-13. Erişim adresi: https://ir.inflibnet.ac.in/bitstream/1944/2224/1/Information%20Management%20in%20Academic%20Libraries%20-%20Some%20Observations.pdf
• Prytherch, P. (2005). Information management Harrod’s Librarians’ Glossary and Reference Book içinde (10. EdAshgate Publishing Company.
• Reitz, J. M. (2014a). Information management. ODLIS, Online dictionary for library and information science içinde. Erişim adresi: https://odlis.abc-clio.com/
• Reitz, J. M. (2014b). Knowledge ODLIS, Online dictionary for library and information science içinde. Erişim adresi: https://odlis.abc-clio.com/odlis_jk.html
• Renda, K. K. (2022). The development of EU cybersecurity policy: From a coordinating actor to a cyber power? Ankara Avrupa Çalışmaları Dergisi, 21(2), 467-495. https://doi.org/10.32450/aacd.1226890
• Rifaudeen, M. M. (2016). Information management in libraries and its impact on sustainable library and information services with special reference to university libraries of Sri Lanka. S. Banerjee ve A. Maity (Yay. haz.), Sustainability of Library and Information Services içinde (ss. 339-348). University of Calcutta.
• Sample, A. R. (2017). Information literacy: A critical discourse analysis of definitions in library and information science undergraduate education in the United States [Doktora Tezi]. University of Missouri. ProQuest Dissertations & Theses Global. (2155511876). Erişim adresi: https://www.proquest.com/dissertations-theses/information-literacy-critical-discourse-analysis/docview/2155511876/se-2
• Shafack, R. (2020). Information literacy: Education and the role of libraries. Notion Press.
• Soergel, D. (2004). Information retrieval. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/308874065_Information_Retrieval/citations
• Sorj, B. (2008). Confronting inequality in the information society. Centro Edelstein de Pesquisa Social.
• Tipton H. F., Krause M. (2007). Information security management handbook. Auerbach Publicaions.
• Toffler, A. (1981). The third wave. Bantam Books.
• Tonta, Y. (2004). Bilgi yönetiminin kavramsal tanımı ve uygulama alanları. Kütüphaneciliğin Destanı Uluslararası Sempozyumu: Saga of Librarianship International Symposium içinde (ss. 1-9). Ankara, 21-24 Ekim 2004. [Konferans bildirisi]. Erişim adresi: http://eprints.rclis.org/9466/
• Topdemir, A. H. (2009). Felsefe nedir? Bilgi nedir. Türk Kütüphaneciliği, 23(1), 119-133.
• Xiao, Y., Xiao, M. ve Zhang, F. (2007). Intelligent information retrieval model based on multi-agents. 2007 International Conference on Wireless Communications, Networking and Mobile Computing, Shanghai, China, 5464-5467. https://doi.org/10.1109/WICOM.2007.1338
• Webster, F. (2006). Theories of the information society (3. Ed.). Routledge.
• Wolf, S. (2009). Information literacy and self-regulation: A convergence of disciplines. American Library Association. Erişim adresi: https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ851699.pdf
• Woodard, B. S. (2003). Technology and the constructivist learning environment: Implications for teaching information literacy skills. Research Strategies, 19(3-4), 181–192. https://doi.org/10.1016/j.resstr.2005.01.001
• Yılmaz, B. (1997). Hangi bilgi toplumu ve nasıl? Öğretmen Dünyası Dergisi. Haziran sayısı, 23-26.
• Yılmaz, B. (2010). Türkiye’nin bilgi toplumu politikasında kütüphane kurumuna yaklaşım. Bilgi Dünyası, 11(2), 263-289. https://doi.org/10.15612/BD.2010.238
• Yılmaz, M. (2009). Enformasyon ve bilgi kavramları bağlamında enformasyon yönetimi ve bilgi yönetimi. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 49(1), 95-118.
• Yuexiao, Z. (1988). Definitions and sciences of ınformation. Information Processing and Management, 24(4), 479-491. https://doi.org/10.1016/0306-4573(88)90050-7
• Yurdadoğ, B. U. (1997). Enformasyon devriminin getirdikleri götüremedikleri, 25. Yıl'a Armağan içinde (ss. 71-85). Hacettepe Üniversitesi Kütüphanecilik Bölümü Yayınları.
• Zins, C. (2007). Conceptual approaches for defining data, information, and knowledge. Journal of The American Society for Information Science and Technology, 58(4), 479–493. https://doi.org/10.1002/asi.20508