Kronotop, Diyalog ve Simülasyon: Memet Baydur’un Kamyon’u Üzerine Yeni Bir Bakış

Year 2025, Volume: 42 Issue: 1, 326 - 340, 30.06.2025

Ozan Ekin Derin

https://doi.org/10.32600/huefd.1564111

Abstract

Bu makalede Memet Baydur’un 1990 senesinde kaleme aldığı Kamyon isimli iki bölümlük tiyatro oyunu çözümlenmekte ve temel yapısal özellikleri çerçevesinde yorumlanmaktadır. Kamyon oyununda bir yük kamyonunun ıssız bir yolda arızalanması sonucu kamyonda çalışan kişiler ve köylüler arasındaki ilişkiler bağlamında gelişen olaylar konu edilmekte, karakterler çözümsüz bir durum içerisinde beklemekte ve bekleyiş döngüleri Türkiye’nin siyasal ve toplumsal dönüşümleri ile izdüşümler taşımaktadır. Bu çerçevede ilk olarak oyunun kronotop yapısı, bu yapının üzerine kurulduğu edimsel, söylemsel ve imgesel öğeler ele alınmış, ikinci olarak ise oyunun söylemsel içeriğinin taşıyıcısı olan diyalojik etkileşimler serimlenmiştir. Diyalojik etkileşimlerin yoğunlaştığı ve ‘oyun içinde oyun’ olarak adlandırılabilecek bölümler oyunun genel sosyo-kültürel bağlamı ve karakterlerin taşıyıcısı oldukları siyasal çelişkiler bakımından özel olarak yorumlanmıştır. Oyunun genel yapısının simülatif özellikler göstermesi sebebiyle, yapısal ve içeriksel özelliklerin simülakra düzenini şekillendirmedeki rolleri incelenmiş ve oyunun anlam dünyası açısından konumu anlaşılmaya çalışılmıştır. Araştırmanın vardığı temel sonuç oyunun eleştirel bir simülasyon olarak kurulduğu, son tahlilde seksenli yıllar sonrası Türkiye’sini merkeze alan bir sosyo-politik arka plan ve fin de siècle (çağın kapanışı) teması etrafında şekillendiğidir. Sonuç olarak bu makalede Kamyon oyunu metin temelli bir analize ve yorumlamaya tabi tutulmaktadır ve bu yolla oyunun anlamı izleyiciler için yeniden inşa edilmeye çalışılmaktadır.

Keywords

Memet Baydur , Kamyon , kronotop , diyalojik etkileşimler , simülasyon

Thanks

Görüş ve önerileri için Dr. Özge Bozdoğan'a teşekkür ederim.

Chronotope, Dialogue, and Simulation: A New Perspective on Memet Baydur’s 'Kamyon'

Abstract

This article analyzes Kamyon, the two-act play by Memet Baydur in 1990, and interprets it within its basic structural features. Kamyon deals with the events that develop in the context of the relationships between the workers and the villagers after a cargo truck breaks down on a deserted road; the characters wait in an unresolved situation, and the cycles of waiting bear reflections of Türkiye’s political and social transformations. Within this framework, first, the chronotope structure of the play and the performative, discursive and imaginative elements on which this structure is built, are discussed. Secondly, the dialogical interactions that are the carriers of the discursive content of the play are presented. The sections where dialogical interactions are concentrated and can be called ‘play within the play’ are specifically interpreted in terms of the general socio-cultural context of the play and the political contradictions that the characters are holders of. Since the general structure of the play exhibits simulative features, the roles of structural and content-based features in shaping the simulacra order were examined and their composition in the play in terms of the world of meaning was attempted to be understood. The primary conclusion reached by the research is that the play was established as a critical simulation, in the final analysis, it was shaped around a socio-political background centered on Türkiye after the eighties, and a fin de siècle theme. As a result, in this article, Kamyon is subjected to a text-based analysis and interpretation, and in this manner, the meaning of the play is attempted to be reconstructed for the audience.

Keywords

Memet Baydur , Kamyon , chronotope , dialogical interactions , simulation

References

• Alter, J. (1990). A sociosemiotic theory of theatre. University of Pennsylvania Press.
• Aston, E. & Savona, G. (1991). Theatre as sing-system: A semiotics of text and performance. Routledge.
• Bahtin, M. M. (2016). Dilbilim, filoloji ve beşerî bilimlerde metin meselesi: Bir felsefi çözümleme deneyi. In M. M. Bahtin (2016). Söylem türleri ve başka yazılar (O. N. Çiftçi, Trans., pp. 107-34). Metis Yayınları.
• Bakhtin, M. M. (2008a). Epic and novel. In M. Holquist (Ed.). The dialogical imagination: Four essays by M. M.
• Bakhtin (17th. ed., C. Emerson and M. Holquest, Trans., pp. 3-40). University of Texas Press.
• Bakhtin, M. M. (2008b). Forms of time and of the chronotope in the novel. In M. Holquist (Ed.). The dialogical imagination: Four essays by M. M. Bakhtin (17th. ed., C. Emerson and M. Holquest, Trans., pp. 84-258). University of Texas Press.
• Baudrillard, J. (1994). Simulacra and simulation (S. F. Glaser, Trans.). The University of Michigan Press.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel değiş tokuş ve ölüm (4th. Ed., O. Adanır, Trans.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Baydur, M. (2016). Kamyon. In M. Baydur (2016). Tiyatro oyunları (2nd Ed., pp. 319-67). İletişim Yayınları.
• Bennett, B. (1992). Performance and the exposure of hermeneutics. Theatre Journal, 44(4), 431-447. https://doi.org/10.2307/3208767
• Bozdoğan, M. & Bozdoğan, Ö. (2022). Kamyon oyununda yabancılaşma ve gündelik hayat ritimleri. Tiyatro Eleştirmenliği ve Dramaturji Bölümü Dergisi, 35, 17-35. https://doi.org/10.26650/jtcd.1120559
• Burcu, H. İ. & Ezici, T. (2018). Memet Baydur dramaturgisi: Yaşam – oyun ilişkisinden “oyun içinde oyun” stratejisine. Sahne ve Müzik Eğitim – Araştırma E-Dergisi, 6, 39-52.
• Deák, F. (1976). Structuralism in theatre: The Prague School contribution. The Drama Review, 20(4), 83-94. https://doi.org/10.2307/1145077
• Erol, K. (2013a). Memet Baydur tiyatrosu ve dramatik bir pazarlık oyunu: Kamyon. Turkish Studies, 8(4), 817-833. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.4699
• Erol, K. (2013b). Memet Baydur’un tiyatro yazarlığı ve eleştiri. In M. Arslan (Ed.). Uluslararası Türk Dili ve Edebiyatı Kongresi Bildiriler Kitabı (Vol. 1, pp. 499-514). International Burch University Press.
• Fink, E. (2016). Play as symbol of the world, and other writings (I. A. Moore and C. Turner, Trans.). Indiana University Press.
• Fisher-Lichte, E. (2002). History of European drama and theatre (J. Riley, Trans.). Routledge.
• Fortier, M. (1997). Theory/theatre: An introduction. Routledge.
• Holquist, M. (2002). Dialogism: Bakhtin and his world (2nd ed.). Routledge.
• Morris, P. (Ed.) (2003). The Bakhtin reader: Selected writings of Bakhtin, Medvedev and Voloshinov (2nd ed.). Arnold Publishing.
• Pawlett, W. (2010). Simulacra + simulacrum. R. G. Smith (Ed.). The Baudrillard dictionary (pp. 196-99). Edinburgh University Press.
• Piscator, E. (2010). Bayraklar. In E. Piscator (2010). Politik tiyatro (M. Ünlü & S. Güney, Trans., pp. 52-60). Agora Kitaplığı.
• Propp, V. (1984). The nature of folklore. In V. Propp (1984). Theory and history of folklore (A. Y. Martin and R. P. Martin, Trans., A. Liberman, Ed.&Int.&Notes, pp. 1-64). University of Minnesota Press.
• Shaffer, E. (1993). The hermeneutic approach to theatre and drama. In J. Hilton (Ed.). New directions in theatre (pp. 120-44). Macmillan.
• Steinke, D. (1978). ‘Kızıl Ses-Das Rote Sprachrohr’ ajitprop topluluğunun gelişimi 1927-1933. In A. Kammrad and R. Scheck (Eds.). İşçi tiyatroları (ajitprop topluluklar) (Y. Onay, Trans., pp. 43-101). İşçi Kültür Derneği Yayınları.
• Şener, S. (2011). Memet Baydur tiyatrosu. Tiyatro Araştırmaları Dergisi, 31(1), 109-140.
• Şener, S. (2014). Dünden bugüne tiyatro düşüncesi (8th ed.). Dost Yayınları.
• Veltruský, J. (1981). The Prague School theory of theater. Poetics Today, 2(3), 225-235. https://doi.org/10.2307/1772473
• Williams, R. (1968). Drama in performance. C. A. Watts & Co.
• Wolff, J. (1993). Aesthetics and the sociology of art (2nd ed.). Macmillan.
• Yüksel, A. (1995). Yapısalcılık ve bir uygulama: Melih Cevdet Anday tiyatrosu (2nd ed.). Gündoğan Yayınları.
• Yüksel, A. (1997). Memet Baydur: Eleştirmen eskiten bir oyun yazarı. In A. Yüksel (1997). Çağdaş Türk tiyatrosundan on yazar (pp. 133-56). MitosBOYUT Yayınları.
• Yüksel, A. (2013). Memet Baydur: Oyunu ‘oyun’ kılmak. In A. Yüksel (2013). Dram sanatında sınırları zorlamak (pp. 213-21). MitosBOYUT Yayınları.