Critical Pedagogy and Ülkü Tamer’s Konuşma (Dialogue)

Year 2025, Volume: 42 Issue: 2

Fatih Öztürk

https://doi.org/10.32600/huefd.1628352

Abstract

Ülkü Tamer holds a distinguished position in Turkish literature as part of the Second New poetry movement, particularly for his ability to convey a universal voice through the motif of the “child.” This study seeks to analyze Tamer’s poem Speech/Dialogue within the framework of critical pedagogy. Critical pedagogy offers an analytical lens that interrogates the nature, purpose, and methods of education, presenting a critique of how normative and status quo-oriented educational paradigms suppress individual autonomy. Shaped by the intellectual legacy of the Frankfurt School, this approach examines the interplay between education systems and power dynamics, shedding light on the profound impact these relationships have on students. Tamer’s Speech encapsulates the core critiques of critical pedagogy, vividly portraying the traumas inflicted by status quo-driven and indoctrinative educational models through its striking imagery and symbolism. The poem, which begins with the evocative term “Negro” and unfolds along the tension between natural life and urban existence, exposes the individual’s coerced alienation within a system that enforces uniformity, leading to the loss of potential and a descent into a tragic fate. By employing textual analysis and discussion, this study aims to explore these reflections and assess the contributions of critical pedagogy to a deeper understanding of education through a literary lens.

Keywords

Ülkü Tamer , Dialogue , critical pedagogy , philosophy of education

Eleştirel Pedagoji ve Ülkü Tamer’in ‘Konuşma’ Şiiri

Abstract

Ülkü Tamer, İkinci Yeni şiir akımı içinde Türk Edebiyatı’nda seçkin bir yere sahiptir ve özellikle “çocuk” imgesi üzerinden evrensel bir ses yakalamasıyla dikkat çeker. Bu çalışma, Tamer’in Konuşma başlıklı şiirini, eleştirel pedagoji bağlamında incelemeyi amaçlamaktadır. Eleştirel pedagoji, eğitimin doğası, amaçları ve yöntemlerini sorgulayan analitik bir yaklaşım benimseyerek normatif ve statükocu eğitim anlayışlarının birey üzerindeki tahakkümünü eleştiren bir perspektif sunar. Frankfurt Okulu düşüncelerinin etkisiyle şekillenen bu yaklaşım, eğitim sisteminin iktidar ilişkileriyle bağını ve bunun öğrenciler üzerinde yarattığı dramatik etkileri sorgulamaktadır. Tamer’in Konuşma başlıklı şiiri, eleştirel pedagojinin temel eleştirilerini somutlaştırarak statükocu ve aşılamacı eğitim modellerinin bireyde yarattığı travmaları etkileyici bir üslup ve sembollerle ortaya koymaktadır. Şiir, “Zenci” ifadesiyle başlayan ve doğal yaşam ile şehir gerilimi ekseninde gelişen anlatımıyla, bireyin tek tipleştirici bir sistemde yabancılaşmaya zorlanışını ve potansiyel imkânlarını yitirerek trajik bir sona sürüklenişini gözler önüne sermektedir. Çalışma, bu yansımaları metin analizi ve tartışma yöntemleriyle inceleyerek eleştirel pedagojinin eğitim anlayışına yönelik katkılarını edebî bir perspektiften değerlendirmeyi hedeflemektedir.

Keywords

Ülkü Tamer , Konuşma , eleştirel pedagoji , eğitim felsefesi

References

• Aşkaroğlu, V. (2016). İkinci Yeni/Sözşörler. Kültür Ajans Yayınları.
• Allman, P. (2007). On Marx: An introduction to the revolutionary intellect of Karl Marx. Sense Publishers.
• Aydoğan, B. (2010). Ülkü Tamer'in Alleben anıları ile Alleben öykülerindeki Antep. Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(3), 183-196.
• Bailey, R. (2019). Aşılama. R. Bailey, R. Barrow, D. Carr, & C. McCarthy (Yay. haz.,), Eğitim Felsefesi Kılavuzu içinde (ss. 265-276). Pegem Akademi.
• Bakır, M. (2020). Ülkü Tamer'in şiir dünyası ve İnsan. Hars Akademi Uluslararası Hakemli Kültür, Sanat, Mimarlık Dergisi, 35, 1-17.
• Barrow, R., & Woods, R. G. (2006). An introduction to the philosophy of education. Routledge.
• Bekmezci, E. S. (2018). Ülkü Tamer’in şiirlerinde humor ve ironi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(59), 78-87. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2018.2615
• Bezirci, A. (1996). İkinci Yeni olayı. Evrensel Basım Yayın.
• Birsel, S. (1997). Papağanname. Adam Yayınları.
• Blake, N., Smeyers, P., Smith, R., & Standish, P. (Yay. haz.). (2005). Introduction. The Blackwell guide to philosophy of education içinde (ss. 1-17). Blackwell Publishing.
• Brighouse, H. (2006). On education. Routledge.
• Burbules, N. C., & Berk, R. (1999). Critical thinking and critical pedagogy. T. S. Popkewitz, & L. Fendor (Yay. haz.), Critical theories in education içinde. Routledge. 45-66.
• Cevizci, A. (2010). Bilgi felsefesi. Say Yayınları.
• Cevizci, A. (2014). Eğitim felsefesi. Say Yayınları.
• Duarte, E. (2006). Critical pedagogy and the praxis of worldly philosophy. Journal of Philosophy of Education, 40(1), 105-114. https://doi.org/10.1111/j.1467-9752.2006.00495.x
• Foucault, M. (2000). Hapishanenin doğuşu. (M. A. Kılıçbay, Çev.) İmge Yayınları.
• Freire, P. (2020). Ezilenlerin pedagojisi. (D. Hattatoğlu, & E. Özbek, Çev.) Ayrıntı Yayınları.
• Geçen, S. (2016). Ülkü Tamer şiirlerinde labirent bir mekan olarak kent. Bitlis Eren Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 257-280.
• Giroux, H. A. (2011). On critical pedagogy. The Continuum International Publishing Group.
• Hugo, V. (2023). Sefiller, 2. Cilt. (V. Yalçıntoklu, Çev.) Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Hytten, K., & Bettez, S. C. (2011). Understanding education for social justice. Educational Foundations, 25, 7-24.
• Karataş, T. (2008). Ansiklopedik edebiyat terimleri sözlüğü. Sütun Yayınları.
• Kincheloe, J. L. (2004). Critical pedagogy primer. Peter Pan Publishing.
• Kirylo, J. D., Thirumurthy, V., Smith, M., & McLaren, P. (2010). Issues in education: Critical pedagogy: An overview. Childhood Education, 86(5), 332-334. https://doi.org/10.1080/00094056.2010.10521420
• Lüleci, M. (2019). Gülün tam ortası bilişsel yazınbilim ve İkinci Yeni’nin bilişsel temelleri. Grafiker Yayınları.
• Leistyna, P. (2005). Critical pedagogy in education. S. J. Farenga, & D. Ness (Yay. haz.), Encyclopedia of education and human development içinde (ss. 321-327). M. E. Sharpe.
• Merry, M. S. (2005). Indoctrination, moral instruction, and nonrational beliefs: A place for autonomy? Educational Theory, 55(4), 399-425. https://doi.org/10.1111/j.1741-5446.2005.00002.x-i1
• Momanu, M. (2012). The pedagogical dimension of indoctrination: Criticism of indoctrination and constructivism in education. Meta: Research in Hermeneutics, Phenomenology, and Practical Philosophy, 14(1), 88-105.
• Nikolakaki, M. (2012). Critical pedagogy in the new dark ages: Challenges and possibilities: An introduction. Counterpoints, 422, 3-31.
• Rahimi, A., ve Sajed, M. A. (2014). The interplay between critical pedagogy and critical thinking: Theoretical ties and practicalities. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 136, 41-45. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2014.05.284
• Sarıkaya, O. (2014). Ülkü Tamer'in "Soğuk Otların Altında" adlı kitabında kent algısı. Turkish Studies, 9(6), 933-942. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.6591
• Spring, J. (2010). Özgür eğitim. (A. Ekmekçi, Çev.) Ayrıntı Yayınları.
• Sznaider, N. (2018). The other Frankfurt School. Distinktion: Journal of Social Theory, 20(2), 222-230.
• Tamer, Ü. (1998). Yanardağın üstündeki kuş toplu şiirler. Yapı Kredi Yayınları.
• Trend, D. (1995). The crisis of meaning in culture and education. Minnesota University Press.
• Wulff, C. (2010). Eğitim bilimi. (H. Aras, & A. Kayhan, Çev.) Dipnot Yayınları.
• Yalçınkaya, T. (2023). Pedagojik aşılama ile zihinsel özgürlük arasındaki gerilim. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 56(2), 813-877. https://doi.org/10.30964/auebfd.1199751