A.R. Penck Eserlerinde Türk Petrogliflerinin İzleri

Year 2019, Volume: 7 Issue: 13, 159 - 178, 22.03.2019

Meliha Yılmaz Hatice Bahattin Ceylan

https://doi.org/10.20304/humanitas.488666

Abstract

Bu araştırmada amaç, Türk petrogliflerinin, Batılı bir sanatçı olan A.R. Penck eserlerini nasıl etkilediğini ve şekillendirdiğini karşılaştırmalı bir şekilde irdeleyerek ortaya koymaktır. Çalışma sanatçının 20 adet eseri ile sınırlandırılmıştır ve araştırmada literatür tarama yöntemi kullanılmıştır. Göç yolları üzerinde bulunan ve Türkler tarafından yapıldığı kabul edilen petroglifler ve yazının olmadığı zamanlarda iletişim yolu olarak kullanılan tamgaların, soyut ve simgesel tasvirler şeklinde, benzer amaçlar güdülerek çeşitlendiği görülmektedir. Bu yalın biçimler, üslup arayışı içerisinde olan 20. yy Batılı sanatçılarından A.R. Penck’i etkilemiş ve sanatçı, Türk petroglif ve tamgalarından yola çıkarak özgün biçemini ortaya koymuştur. Sanatçının eserlerinde, Türklere ait Kün-Ay tamgası, dört ok simgesi, gökyüzü arabaları, ant okunduğunu işaret eden daire içerisindeki tek nokta ve yarım daire içerisindeki üç nokta, gezegen sembolleri, şaman figürleri ve tengri gibi simgeleri kullandığı ve sanatın diğer unsurlarıyla birleştirerek Neo-ekspresyonist bir anlayışla yorumladığı görülmektedir.

Keywords

A.R. Penck, Batı Resmi, Neo-ekpresyonizm, Petroglif, Tamga, TürkKültürü

The Traces of the Turkish Petroglyphs in the Works of A. R. Penck

Abstract

Through the data that emerge with this research, under the examples of A. R. Penck, it has been aimed to notice that the modern Western art was shaped under the light of those mysterious documents that reflect the Turkish culture. In this study the works of Neo-expressionist artist A. R. Penck’s are chosen among a few artists who had adopted the same style, and the Turkish cave paintings and stamps alongside with the artist’s works have been comparatively scrutinized. To give an example out of the signs and illustrations that he had used in his works, it is seen that he had used many symbols in accordance to his artistic style that belong to the Turks such as Kün-Ay stamp, the four arrow sign, the single dot inside the circle that indicates that an oath has been taken, countable stone symbols of planets, shaman and tengri figures.

Keywords

A.R. Penck, Western Painting, Neo-expressionism, Petroglyph, Stamp, Turkish Culture

References

• A.R. Penck. (t.b.). 1991 BMW Z1 https://www.bmwartcarcollection.com/2011/05/11-arpenck- bmw-art-car/ A.R. Penck. (t.b.). Artworks http://www.artnet.com/artists/ar-penck/
• Antmen, A. (2009). Sanatçılardan yazılar ve açıklamalarla “20.yy batı sanatında akımlar”. (2. Baskı). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Birol, A. (2015). Yeni vahşiler’de (dışavurumcular) renk olgusu. Kesit Akademi Dergisi, 1(2), 105-112.
• Demir, N. (2009). Türk tarihinin ve kültürünün kaynağı olarak kaya üzeri resimler (petroglifler) ve yazılar. Zeitschrift für die Welt der Türken / Journal of World of Turks (ZfWT), 1(1), 5-19.
• Esin, E. (2001). Türk kozmolojisine giriş. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Güllüdağ, N. (2015). Türklerde damga geleneği ve nogay türklerinin damgaları üzerine bir inceleme. AVRASYA Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 3(6), 132-150.
• Somuncuoğlu, S. (2010). Sibirya’dan Anadolu’ya taştaki türkler (3. Baskı). İstanbul: At-Ok Yayınları.
• Somuncuoğlu, S. (2011). Saymalıtaş – gökyüzü atları – saımaluu-tash – sky horses. İstanbul: At-Ok Yayınları.
• Somuncuoğlu, S. (2012). Damgaların göçü – kurgan- Ankara güdül kaya resimleri (3. Baskı). İstanbul: At-Ok Yayınları.
• Temizel, Ö. G. (2007). Türk damgalarının estetik yapısı ve görsel sanatlar dersinde uygulama biçimleri. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Türkmenoğlu, D. (2008). Günümüzde eleştirel bir yöntem olarak Sigmar Polke’nin sanatı. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(25), 35-46.
• Useev, N. (2009). Talasta yeni bulunan eski Türk yazıtı. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 16(41), 17-24.
• Yüksek, Ö. (2010). Güneş başlı insanlar. Sibirya’dan Anadolu’ya taştaki Türkler (3. Baskı). İstanbul: At-Ok Yayınları.
• A.R. Penck’in performans fotoğrafı. [Şekil 11]: http://prentwerkartbooks.blogspot.com/2016/02/ar-penck-in-amsterdam.html
• ATR, Kırım–Tatar TV logosu [Şekil 7] http://msl.mediasat.ua/nominations/works/atr/
• Eski Türk tamgası [Şekil 4]: https://www.pinterest.dk/pin/215961744611413748/
• Hacattepe Üniv. logosu [Şekil 8] https://seeklogo.com/vector-logo/64611/hacettepeuniversitesi
• Kün-Ay tamgaları. [Şekil 13] https://lepapillonduchaos.blogspot.com/2015/04/132.html
• Kün-Ay tamgası [Şekil 6] https://lepapillonduchaos.blogspot.com/2015/04/132.html
• Kün-Ay tamgası ile benzerlik gösteren A.R. Penck çalışmaları-1 [Şekil 14]http://www.artnet.com/artists/ar-penck/?type=prints-and-multiples
• Kün-Ay tamgası ile benzerlik gösteren A.R. Penck çalışmaları-2 [Şekil 15]:http://www.artnet.com/artists/ar-penck/?type=prints-and-multiples
• Kün-Ay tengrisi ve toy sahnesi. [Şekil 1]: https://okonuz.blogspot.com/2017/01/saymali-taspetrogliflerindeki-toy.html
• Nogay türkpen (türkmen) tamga [Şekil 23] S.Somuncuoğlu- Taştaki Türkler s:252
• Oğuz Boyu tamgaları [Şekil 3] https://turuz.com/en/book/title/Asurca+Yazilarda+Oghuz+Damqalari
• Penck imzalı araç üzeri illüstrasyon çalışması [Şekil 12] https://www.bmwartcarcollection.com /2011/05/11-a-r-penck-bmw-art-car/
• Penck, A.R. (1939). Free Tibet [Şekil 29]. http://www.artvalue.com/auctionresult--a-r-penckwinkler-ralf-ralph-m-free-tibet-4579597.htm
• Penck, A.R. (1982) [Şekil 27]. https://www.ratinger-restauratoren.de/modern-art-care/a-rpenk-dis/
• Penck, A.R. (1983) TXT [Şekil 28]. http://www.galerie-lelong.com/en/artiste-a-rpenck/oeuvre-4981-txt-acrylic-on-canvas.html
• Penck, A.R. (1992). The situation now [Şekil 9] https://www.artspace.com/ar_penck/thesituation-now-black-and-white
• Penck, A.R. (1994) Night and day II [Şekil 10] https://galerie-kellermann.de/wpcontent/uploads/2018/11/AR_Penck_Night-and DayII_1994_46x40_web.jpg
• Penck, A.R. (1961). Weltbild [Şekil 17] https://www.flickr.com/photos /artimageslibrary/6341570830
• Penck, A.R. (2007) New system paintings [Şekil 19] http://www.contemporaryartdaily.com/2009/09/a-r-penck-at-michael-werner-2/
• Şaman davulu [Şekil 5] https://mantrakadabra.wordpress.com/tag/chamanismo/
• Şaman petroglifi. [Şekil 26]. https://tarihvearkeoloji.blogspot.com/search?q=r1a
• Türk tengri petroglifi ve simgeleri. [Şekil 20] htps://www.kokturkler.com/tag/tengri/
• Türk tengri simgesi görülen Penck eseri -2 [Şekil 22] https://tr.pinterest.com/wdwlls1/arpenck- by-widewalls/ Türk tengri simgesi görülen Penck eserleri - 1 [Şekil 21]. http://www.contemporaryartdaily.com/2009/09/a-r-penck-at-michael-werner-2/
• Türkpen (türkmen) tamgası ile eşleşen Penck illüstrasyonları -1 [Şekil 24] http://www.artnet.com/artists/ar-penck/?type=prints-and-multiples
• Türkpen (türkmen) tamgası ile eşleşen Penck illüstrasyonları -2 [Şekil 25] https://tr.pinterest.com/wdwlls1/ar-penck-by-widewalls/
• Yitiken arabası [Şekil 2] Esin, E. (2001). Türk Kozmolojisine Giriş Kabalcı Yayınevi, İstanbul s:42