SOSYOLOJİDE POZİTİVİST KURAMIN TOPLUMSAL OLAYLARA YAKLAŞIMI, FELSEFİ VE SINIFSAL TEMELLERİ

Yıl 2021, Cilt: 9 Sayı: 17, 341 - 352, 15.03.2021

Mehmet Topses

https://doi.org/10.20304/humanitas.762871

Öz

19. yüzyıldaki klasik sosyoloji teorilerinin özünü oluşturan pozitivizmin, yöntem anlayışı açısından üç temel ilkesel yaklaşımı bulunmaktadır. Birinci olarak idealizm, pozitivizmin felsefi dayanaklarını oluşturur. İkinci olarak pozitivizm, “devrim” gibi toplumsal olgulara kesinlikle karşı çıkan, içinden çıktığı “düzeni koruyan” bir işlev görmektedir. Üçüncü olarak ise pozitivist kuram, toplumsal olgular arasındaki ilişkileri nicel verilerle sınırlı görmekte, bu görüntünün arkasındaki toplumsal gerçekliğin sorgulanmasına karşı çıkmaktadır. “Olan” ve “olması gereken” arasına kesin çizgilerle ayrımlar konulması yönündeki eğilim, toplumsal olay ve olgular üzerinde sorgulama ve eleştiri yapma eğilimini en baştan köreltmiş olmaktadır. Bu makalede son olarak pozitivist teorinin sınıfsal temellerine değinilmiştir. Bu doğrultuda ulaşılan sonuçlar, pozitivist teorinin, 19. yüzyılda dünya sisteminin egemenliğini henüz ele geçirmiş olan burjuvazinin dünya görüşü ve yöntem anlayışı olduğunu göstermektedir. Pozitivizm eski feodal sınıfların yeniden siyasal ayrıcalık kazanma yönündeki çabalarına kesin bir darbe vurmakta, bununla birlikte emeğe dayalı geniş toplum kesimlerinin kapitalist dünya sistemine yönelik muhalefetini engellemektedir.

Anahtar Kelimeler

sosyolojide yöntem, pozitivizm, korporatizm, yapısal işlevselcilik, tarihsel materyalizm

PHILOSOPHICAL AND CLASS-BASED FOUNDATIONS OF POSITIVIST THEORY AND ITS APPROACH TO SOCIAL EVENTS IN SOCIOLOGY

Öz

In terms of methodology, there are three basic principal approaches of positivism that constitute the core of classical sociology theories in the 19th century. First, idealism forms the philosophical basis of positivism. Second, positivism serves as a function of “protecting order” from which it emerged and absolutely opposes the social phenomena such as “revolution”. Finally, the positivist theory sees the relationships between social phenomena limited to the quantitative data and opposes the questioning of the social reality behind this image. The definite separation of "what happened" from "what should happen” blunts the tendency to question and criticize through the social events and phenomena from the very beginning. The class-based foundations of the positivist theory are also discussed in this study. The results reached accordingly show that the positivist theory is a philosophy of life of the bourgeoisie which had just established hegemony over the world in the 19th century. Positivism inflicts a decisive blow on the efforts of the old feudal classes to regain political privilege; however, it prevents the opposition of the large segments of society based on labor against the capitalist world system.

Anahtar Kelimeler

method in sociology, positivism, structural-functionalism, corporatism, historical materialism

Kaynakça

• Arel, A. (2017). Pozitivizm ve siyaset. Amme İdaresi Dergisi, 50 (3), 1-25.
• Aydın, K. (2014). Yapısal-işlevselci teori ve toplumsal tabakalaşma. Yalova Sosyal Bilimler Dergisi, 5 (8), 213-239.
• Beşikçi, İ. (1976). Bilim yöntemi. Ankara: Komal Yayınları.
• Comte, A. (1967). Pozitif felsefe dersleri. (Ü. Meriç, Çev.) İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları. (Orjinal çalışma basım tarihi 1842)
• Durdu, Z. (2006). Frankfurt Okulu’nun sosyal bilim anlayışı. Sosyoloji Dergisi, (15), 15-32.
• Faulkner, N. (2012). Marksist dünya tarihi. (T. Öncel, Çev.) İstanbul: Yordam Yayınları.
• Gökalp, Z. (2004). Türkçülüğün esasları. İstanbul: İnkılap Yayınları. . (Orjinal çalışma basım tarihi 1923)
• Gökalp, Z. (2010). Türkleşmek, İslamlaşmak, muassırlaşmak. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Gökberk, M. (1990). Felsefe tarihi. İstanbul: Remzi Yayınları.
• Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve toplum. (V. Günyol, F. Edgü ve B. Onaran, Çev.) Ankara: Çan Yayınları. (Orjinal çalışma basım tarihi 1967)
• Hançerlioğlu, O. (1970). Felsefe sözlüğü. İstanbul: Remzi Yayınları.
• Hançerlioğlu, O. (1977). Felsefe ansiklopedisi, kavramlar ve akımlar (Cilt 3). İstanbul: Remzi Yayınları.
• Kızılçelik, S. (1994). Sosyoloji teorileri (Cilt 2). Konya: Yunus Emre Yayınları.
• Kızılçelik, S. (2000). Frankfurt okulu. Ankara: Anı Yayınları.
• Parla, T. (1993). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Politzer, G. (1996). Felsefenin başlangıç ilkeleri. (S. Belli, Çev.) Ankara: Sol Yayıncılık. (Orjinal çalışma basım tarihi 1945)
• Politzer, G. (2004). Felsefenin temel ilkeleri. (E. Esençay, Çev.) İzmir: İlya Yayınları. (Orjinal çalışma basım tarihi 1945)
• Slattery, M. (2014). Sosyolojide temel fikirler. (Ü. Tatlıcan ve G. Demiriz, Çev.) İstanbul: Sentez Yayıncılık. (Orjinal çalışma basım tarihi 1991)
• Timuçin, A. (1997). Düşünce tarihi. İstanbul: İnsancıl Yayınları.
• Topses, G. (1999). Felsefeye giriş. Ankara: Turhan Yayınları.
• Yücekök, A. (1987). Siyasetin toplumsal tabanı. Ankara: Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları.