ALMANYA’DAKİ ANAYASA ŞİKÂYETİ İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK TÜRKİYE’DE ANAYASA MAHKEMESİNE BİREYSEL BAŞVURU YOLU

Yıl 2013, Cilt: 1 Sayı: 1, 129 - 146, 20.03.2015

Mehmet Kahraman

Öz

Yasaların anayasaya uygunluğunun denetimi ve devletin anayasal
düzeninin korunması işlevleri yanında temel hak ve özgürlüklerin
korunması da Anayasa Mahkemelerinin görevleri arasında yer almaktadır.
Temel hak ve özgürlüklerin anayasa yargısı tarafından korunması,
Anayasamızda “bireysel başvuru” kavramı ile ifade edilmektedir. Bu
yargı yolu ile kamu gücü işlemleri tarafından temel hakları ihlal edilen
bireylere Anayasa Mahkemesine başvurarak, hukuki korunma talep etme
hakkı verilmektedir. Bireysel başvuru yolu, birçok devlet tarafından kabul
edilen ve uygulanan bir yargı yoludur. Bu başvuru yolu, insan hakları
ihlallerini giderecek önemli mekanizmalardan biridir. Bireysel başvuru ya
da anayasa şikâyeti yolunun en etkili şekilde uygulandığı ülkelerin
başında Almanya gelmektedir. Bu ülkede bireyler, Anayasa tarafından
korunan hakları yasama, yürütme ve yargı organlarına ilişkin kamu gücü
işlemleri ile ihlal edildiğinde anayasa şikâyeti yoluna
başvurabilmektedirler. Almanya’da bu mekanizmanın temel hak ve
özgürlüklerin korunmasına önemli katkılar sağladığı görülmektedir.
Türkiye’de uzun yıllardan beri tartışılan bireysel başvuru yolu, nihayet
7.5.2010 tarih ve 5982 sayılı Kanunla yapılan Anayasa değişikliği ile
kabul edilmiş, bireysel başvurunun esasları ise, 30.03.2011 tarih ve 6216
sayılı Kanun ile düzenlenmiştir. Anayasa ile oluşturulan bu yargı yolunun
büyük oranda Almanya’daki Anayasa şikâyetinden etkilendiği
görülmektedir. Çalışmamızda, bireysel başvuru yolunun özellikleri, 1982
Anayasası ve 6216 sayılı yasa hükümleri çerçevesinde olmak üzere,
Almanya’da uygulanan anayasa şikâyeti ile karşılaştırmalı olarak
incelenmiş; uygulamada ortaya çıkabilecek muhtemel sorunlar bu
bağlamda ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Anayasa Yargısı, Anayasa Mahkemesi, Anayasa Şikâyeti, Bireysel Başvuru, Temel Haklar

Kaynakça

• Atasoy, H. (2012). “Türk Hukukunda Bireysel Başvuru Yolu”. Türkiye Adalet
• Akademisi Dergisi, 3 (9), 71-98. Aydın, Ö. D. (2011). “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa
• Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV, 121-170. Benda, E. ve Klein, E. (2001). Verfassungsprozessrecht, Heidelberg.
• Çoban, A. R. (2010). “Bireysel Başvuru: Türk Anayasa Mahkemesi İçin Ağır İş yükü Sorunu”. AİHM ve Türkiye II, Anayasa Şikâyeti ve AİHM Uluslararası
• Sempozyumu, Ankara: Türkiye Adalet Akademisi. Deynekli, A (2011). “Yargıtay’ın Anayasa Şikâyetine Bakışı, Anayasa
• Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti)”, HUKAB Sempozyum Serisi 1, Ankara: HUKAB. Ekinci, H. ve Sağlam, M. (2012). 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Erişim: 24.09.12, http://www.anayasa.gov.tr/files/bireysel_basvuru/66_Soru.pdf.
• Gören, Z. (2008). Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Göztepe, E. (1998). Anayasa Şikâyeti. (Doktora Tezi). Ankara: AÜHF yayınları.
• Gülsoy, M. T. (2007). Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Hansel, B. (2003). Effektiver Rechtsschutz in Grundrechtsfragen durch
• Vorlagepflicht Oberster Bundesgerichte oder Europaeische Verfassungsbeschwerde. Berlin: Humboldt Universitaet. Hıllgruber, C. ve Goos, C. (2006). Verfassungsprozessrecht. Heidelberg.
• Karakaş, I. (2010). “Süregiden Sorunlara Yeni Cevaplar-Konuşma”, AİHM ve Türkiye II Anayasa Şikâyeti ve AİHM, Uluslararası Sempozyumu, (34-43).
• Ankara: Türkiye Adalet Akademisi. Kılınç, B. (2008). “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru
• Akademisi Dergisi, 3 (9), 71-98. Aydın, Ö. D. (2011). “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa
• Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, XV, 121-170. Benda, E. ve Klein, E. (2001). Verfassungsprozessrecht, Heidelberg.
• Çoban, A. R. (2010). “Bireysel Başvuru: Türk Anayasa Mahkemesi İçin Ağır İş yükü Sorunu”. AİHM ve Türkiye II, Anayasa Şikâyeti ve AİHM Uluslararası
• Sempozyumu, Ankara: Türkiye Adalet Akademisi. Deynekli, A (2011). “Yargıtay’ın Anayasa Şikâyetine Bakışı, Anayasa
• Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti)”, HUKAB Sempozyum Serisi 1, Ankara: HUKAB. Ekinci, H. ve Sağlam, M. (2012). 66 Soruda Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru, Erişim: 24.09.12, http://www.anayasa.gov.tr/files/bireysel_basvuru/66_Soru.pdf.
• Gören, Z. (2008). Anayasa Hukuku. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Göztepe, E. (1998). Anayasa Şikâyeti. (Doktora Tezi). Ankara: AÜHF yayınları.
• Gülsoy, M. T. (2007). Özgürlüklerin Korunmasında Anayasa Yargısının Yeri ve Meşruluğu. Ankara: Yetkin Yayınları.
• Hansel, B. (2003). Effektiver Rechtsschutz in Grundrechtsfragen durch
• Vorlagepflicht Oberster Bundesgerichte oder Europaeische Verfassungsbeschwerde. Berlin: Humboldt Universitaet. Hıllgruber, C. ve Goos, C. (2006). Verfassungsprozessrecht. Heidelberg.
• Karakaş, I. (2010). “Süregiden Sorunlara Yeni Cevaplar-Konuşma”, AİHM ve Türkiye II Anayasa Şikâyeti ve AİHM, Uluslararası Sempozyumu, (34-43).
• Ankara: Türkiye Adalet Akademisi. Kılınç, B. (2008). “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru
• (Anayasa Şikâyeti) Kurumu ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”, Anayasa Yargısı, 25, 19-59. Kunig, P. (2011). “Türkiye İçin Bir Örnek: Federal Almanya’da Bireysel
• Başvuru, Anayasa Şikayeti”, HUKAB Sempozyum Serisi-I. Ankara: HUKAB. Kurnaz, A. H. (2006). “Üye Seçimi ve Bireysel Başvuru ile Bazı Yetki ve Görevleri Açısından Anayasa Mahkemesi”, Yasama, 92-122.
• Paczolay, P. (2004). “Venedik Komisyonu Raporu”, Anayasa Yargısı, 21,70-80.
• Sabuncu, M. Y. ve Arnwine, S. E. (2004). “Türkiye İçin Anayasa Şikâyeti
• Modeli Türkiye’de Bireysel Başvuru Yolu”, Anayasa Yargısı, 21. Sağlam, M. (2005). “Bireylerin Anayasa Mahkemesine Başvurusu (Bir Reform
• Önerisi)”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 60, 139-168. Yazıcı, S. (2010), “Yeni Bir Uygulama Olarak Anayasa Şikayeti: Umutlar,
• Beklentiler ve Gerçekler”, AİHM ve TÜRKİYE–II: Anayasa Şikâyeti ve AİHM Uluslararası Sempozyumu, (ss. 168-174). Ankara: Türkiye Adalet Akademisi. Zevkliler, A. (1989). Medeni Hukuk. Ankara: Savaş Yayınları.
• Zuck, R. (2006). Das Recht der Verfassungsbeschwerde. München: C.H. Beck.