Türkiye’de Göçmen Öğrencilerin Eğitimde Karşılaştıkları Sorunlar

Yıl 2023, Cilt: 11 Sayı: INCSOS VIII Özel Sayısı, 108 - 135, 21.06.2023

İlker Dere , Emine Demirci

https://doi.org/10.20304/humanitas.1239654

Cited By: 3

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türkiye’de göçmen öğrencilerin eğitimde karşılaştığı sorunları değerlendirmektir. Göçmen öğrencilerin karşılaştıkları problemleri belirlemek, problemlere doğru çözümler getirmek açısından oldukça önemlidir. Araştırmada mevcut araştırmaları sistematik bir şekilde incelemek için literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Araştırmanın verileri doküman analizi yöntemi ile toplanmıştır. Analiz için “dil kaynaklı sorunlar”, “politika kaynaklı sorunlar”, “ekonomik sorunlar”, “okul sürecindeki sorunlar” ve “psikolojik sorunlar” olmak üzere beş tema belirlenmiştir. Bu temalara göre veriler, içerik analizine tabii tutulmuştur. Araştırma sonucunda göçmen öğrencilerin eğitime entegrasyon sürecinde en çok dil yetersizlikleriyle ilgili sorunlar yaşadığı tespit edilmiştir. Bunları, geçici çözümler, eğitimde belirsizlik, bilgi eksikliği, kurum ve kuruluşların işbirliğinin yetersizliği gibi politika kaynaklı sorunlar takip etmektedir. Bunların yanı sıra çalışmalarda ekonomik, psikolojik ve okul kaynaklı birçok sorun yaşandığı raporlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Göçmen eğitimi, Öğrenci, Immigrant, Integration, Student, Problem, Sorun

Problems of Migrant Students in Education in Türkiye

Öz

The current research aims to evaluate the problems immigrant students face in education in Türkiye. For developing practical solutions to the difficulties immigrant students face, it is necessary to identify them first. The literature review method systematically identified the problems and examined the existing studies. The data research was collected by the document analysis method. The five themes generated for the analysis like "language-related problems," "policy-related problems," "school-related problems," "economic problems," and "psychological problems." The data were evaluated for content analysis by using themes. The research results have shown that immigrant students mostly have problems related to language deficiencies in the integration process into education. Second, policy-related problems include temporary solutions, uncertainty in education, lack of information, and lack of cooperation between institutions and organizations was determined. Lastly, it has been reported that there are many economic, psychological, and school-related problems in the literature.

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Göçmen eğitimi, Entegrasyon, Öğrenci, Sorun, Student, Problem, Immigrant Education, Integration

Kaynakça

• Aydın, S. (2020). Zorunlu eğitim çağındaki mülteci öğrencilerin eğitime uyum sürecinde Türkiye ve Kanada uygulamaları. Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi, 2(2), 1-18. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijolt/issue/57393/812548
• Aydın-Güngör, T. ve Pehlivan, O. (2021). Kapsayıcı eğitimin Türk eğitim sistemindeki yeri ve önemi. Studies in Educational Research and Development, 5(1), 48-71. http://serd.artvin.edu.tr/tr/pub/issue/63058/831809
• Balcı, E. (2020, 30 Haziran). Suriyeli çocukların eğitimi. 21. Yüzyıl Türkiye Enstitüsü. https://21yyte.org/tr/merkezler/islevsel-arastirma-merkezleri/suriyeli-cocuklarin-egitimi
• Baldık, Y. (2018). Ana dili Türkçe olmayan göçmen toplulukların eğitim sistemine katılımında Türkçe öğretiminin önemi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu. (2020). Çocuk yaşta erken ve zorla evliliklerin sağlık riskleri ve sonuçlarına çok sektörlü yaklaşım. Ankara: United Nations Population Fund.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bozan, İ. ve Kaştan, Y. (2018). Göç yaşamış öğrencilerin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüşleri: Bir durum çalışması. Uluslararası Sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(10), 225-248. https://doi.org/10.20860/ijoses.447898
• Cohen, L., Manion, L. ve Morrison, K. (2021). Eğitimde araştırma yöntemleri (18. baskıdan çeviri, E. Dinç ve K. Kıroğlu Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Çetiner, S. ve Günay, E. (2021). Uluslararası göçün sosyo-kültürel etkilerinin değerlendirilmesi: Türkiye örneği. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(47), 1-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/mkusbed/issue/62012/888381 Dere, İ. ve Demirci, E. (2021). Göçmenlerin ülkeye ve eğitime entegrasyonu: Almanya ve Kanada’nın politikalarının karşılaştırılması. Milli Eğitim, 50(Özel Sayı), 1055-1080. https://doi.org/10.37669/milliegitim.960198
• Duruel, M. (2016). Suriyeli sığınmacıların eğitim sorunu. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 30(5), 1399-1414. https://openaccess.mku.edu.tr/xmlui/bitstream/handle/20.500.12483/2559/Duruel%2C%20Mehmet%202016.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Eğitim kademelerine göre okullaşma. (2020). Millî Eğitim Bakanlığı. https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_01/27110237_OCAK_2020internet_BulteniSunu.pdf
• Emin, M. N. (2019). Geleceğin inşası Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi. https://setav.org/assets/uploads/2019/07/Tr_SrEgitim.pdf
• Emin, M. N. ve Coşkun, İ. (2016). Türkiye’deki Suriyelilerin eğitiminde yol haritası fırsatlar ve zorluklar. https://file.setav.org/Files/Pdf/20160906135243_turkiyedeki-suriyelilerin-egitiminde-yol-haritasi-pdf.pdf
• Emin, M. N. ve Coşkun, İ. (2018). Türkiye’de göçmenlerin eğitimi: Mevcut durum ve çözüm önerileri (Politika Notu No. 2018/03). İstanbul: İLKE İlim Kültür Eğitim Derneği. https://ilke.org.tr/images/yayin/pdf/turkiyede_gocmenlerin_egitimi_mevcut_durum_ve_cozum_onerileri.pdf
• Eren, Z. (2019). Yönetici ve öğretmen görüşlerine göre göçmen çocukların eğitim sorunları ve çözüm önerileri. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(1), 213-234. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019.19.43815-476805
• Geçici koruma altında bulunan (Suriye) yabancı uyruklu öğrencilerin eğitim kademelerine göre okullaşma oranları. (2022). Millî Eğitim Bakanlığı. http://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2022_01/26165737_goc2022sunu.pdf
• Geçici koruma yönetmeliği. (2014, 22 Ekim). Resmi Gazete (Sayı 29153). https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/21.5.20146883.pdf
• Gencer, T. E. (2017). Göç ve eğitim ilişkisi üzerine bir değerlendirme: Suriyeli çocukların eğitim gereksinimi ve okullaşma süreçlerinde karşılaştıkları güçlükler. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(54), 838-851. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.20175434652
• Genelge. (2010). Millî Eğitim Bakanlığı. http://www.multeci.org.tr/wp-content/uploads/2016/12/MEB-Yabanci-Uyruklu-Ogrenciler-Genelgesi-2010.pdf
• Genelge. (2014). Millî Eğitim Bakanlığı. http://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/1715.pdf
• Göç İdaresi Başkanlığı. (2023). Geçici koruma. https://www.goc.gov.tr/gecici-koruma5638
• Göç İdaresi Genel Müdürlüğü. (2017). 2016 Türkiye göç raporu. Ankara: Göç İdaresi Genel Müdürlüğü Yayınları. https://www.goc.gov.tr/kurumlar/goc.gov.tr/files/2016_yiik_goc_raporu_haziran.pdf
• Göç yolunda geçen çocukluk. (Temmuz-Ağustos-Eylül, 2016). Hayata Destek Derneği. https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2021/09/e-bulten-2016-3.pdf
• Gül, M. (2022). Göç sürecinde erken yaşta evlilikleri Türkiye’de yaşayan Suriyeli çocuklar özelinde düşünmek. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 49, 573-588. https://doi.org/10.30794/pausbed.893915
• Gülcegül, S. (2020). Sınıfında mülteci öğrenci olan sınıf öğretmenlerinin yaşadığı problemlerin incelenmesi (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Kırıkkale Üniversitesi, Kırıkkale.
• Güler, H. (2020). Göç ve entegrasyon: Türkiye’de “uyum” ama nasıl?. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11(Ek. 1), 245-268. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1057271
• Güngör, F. ve Şenel, E. A. (2018). Yabancı uyruklu ilkokul öğrencilerinin eğitim-öğretiminde yaşanan sorunlara ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 8(2), 124-173. https://dergipark.org.tr/tr/pub/ajesi/issue/38903/454575
• Hayat boyu öğrenme genel müdürlüğü. (2019). Millî Eğitim Bakanlığı. https://hbogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_11/06141131_11Ekim2019internetBulteni.pdf
• Kandemir, M. (2018). Türkiye ve Kanada mülteci politikalarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kaya, A. ve Kıraç, A. (2016). İstanbul’daki Suriyeli mültecilere ilişkin zarar görebilirlik değerlendirme raporu. https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2019/06/istanbuldaki-suriyeli-multeciler-zarar-gorebilirlik-raporu.pdf
• Kılıç, G. ve Özkor, D. (2019). Suriyeli çocukların eğitim araştırmaları raporu. https://www.mavikalem.org/wp-content/uploads/2019/03/Suriyeli-%C3%87ocuklar%C4%B1n-E%C4%9Fitimi-Ara%C5%9Ft%C4%B1rma-Raporu.pdf
• Koşar, S. ve Aslan, F. (2020). İlkokul ve ortaokula devam eden göçmen çocukların eğitim sorunlarına yönelik okul yöneticilerinin görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 9(4), 1799-1831. https://dergipark.org.tr/tr/pub/teke/issue/59561/857066
• Lordoğlu, K. ve Aslan, M. (2018). Görünmeyen göçmen çocukların işçiliği: Türkiye’deki Suriyeli çocuklar. Çalışma ve Toplum, 57(2), 715-732. https://dergipark.org.tr/en/pub/ct/issue/71818/1155393
• Mercan-Uzun ve Bütün, E. (2016). Okul öncesi eğitim kurumlarındaki Suriyeli sığınmacı çocukların karşılaştıkları sorunlar hakkında öğretmen görüşleri. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 1(1), 72-83. http://ijeces.hku.edu.tr/tr/pub/issue/22947/175325
• Milli Eğitim Bakanlığı Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği. (2013). Millî Eğitim Bakanlığı. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/09/20130907-4.htm
• Özcan, A. S. (2018). Çokkültürlülük bağlamında Türkiye’nin Suriyeli öğrencilere yönelik eğitim politikası. PESA Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(1), 17-29. https://dergipark.org.tr/tr/pub/pesausad/issue/36449/412788
• Özer, M., Gençoğlu, C. ve Suna, H. E. (2020). Türkiye’de eğitimde eşitsizlikleri azaltmak için uygulanan politikalar. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 39(2), 294-312. https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuefd/issue/58553/828176
• Özer, Y. Y., Komsuoğlu, A. ve Özde-Ateşok, Z. (2016). Türkiye’deki Suriyeli çocukların eğitimi: Sorunlar ve çözüm önerileri. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 4(37), 76-110. http://dx.doi.org/10.16992/ASOS.11696
• Pehlivan-Yılmaz, A. (2019). Sosyal bilgiler dersinde kültüre duyarlı eğitim uygulamaları: Mülteci öğrencilerle etkileşim (Yayınlanmamış doktora tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Penninx, R. (2003). Integration: The role of communities, institutions, and the state. https://www.migrationpolicy.org/article/integration-role-communities-institutions-and-state
• Perruchoud, R. ve Cross, J. R. (2011). Glossary on migration. Geneva: International Organization for Migration.
• Sağıroğlu, A. Z. (2017). Geçici koruma statüsündeki bireyler. N. Karasu, E. Göv ve T. Bağrıaçık (Ed.), Geçici koruma statüsündeki bireylere yönelik özel eğitim hizmetleri kılavuz kitabı içinde (s. 38-55). Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim ve Rehberlik Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Saklan, E. ve Karakütük, K. (2022). Türkiye’deki Suriyeli eğitim çağı çocuklarının eğitim süreçleri üzerine bir çözümleme. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 51-76. https://doi.org/10.17860/mersinefd.975386
• Sarıer, Y. (2020). Türkiye’de mülteci öğrencilerin eğitimi üzerine bir meta-sentez çalışması: Sorunlar ve çözüm önerileri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 3(1), 80-111. https://dergipark.org.tr/tr/pub/eyyad/issue/56239/718723
• Sarvan, S. ve Efe, E. (2019). Suriyeli çocuk mülteciler ve sorunları. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi, 9(1), 55-62. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/1100174
• Selçuk, O., Güzel, G. ve Buz, S. (2021). Türkiye'de sığınmacı çocukların eğitimine ilişkin engellerin fenomenolojik yaklaşımla değerlendirilmesi, Milli Eğitim, 50(Özel Sayı), 359-383. https://doi.org/10.37669/milliegitim.960459 Seydi, A. R. (2014). Türkiye’nin Suriyeli sığınmacıların eğitim sorununun çözümüne yönelik izlediği politikalar. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 31, 267-305. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sufesosbil/issue/11406/136183
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorulama (E. Dinç, Çev.). Ankara: Pegem Akademi.
• Snyder, H. (2019). Literature review as a research methodology: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 104, 333-339. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2019.07.039
• Süleymanov, A. (2016). Suriyeli mülteci çocuklarla el ele projesi: Sultanbeyli ilçesindeki Suriyelilerin yaşam deneyimleri. https://uuyayinlari.com/uploads/content/files/sultanbeyli-ilcesindeki-suriyelilerin-yasam-deneyimleri-45.pdf
• Şimşek, D. (2017). Turkey as a “safe third country”? The impacts of the EU-Turkey statement on Syrian refugees in Turkey. Perceptions: Journal of International Affairs, 22(3), 161-182. https://dergipark.org.tr/en/pub/perception/issue/48951/624487
• Şimşek, D. (2018). Mülteci entegrasyonu, göç politikaları ve sosyal sınıf: Türkiye’deki Suriyeli mülteciler örneği. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2(40), 367-392. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.446153
• Şimşek, D. (2019). Transnational activities of Syrian refugees in Turkey: Hindering or supporting integration. International Migration, 57(2), 268-282. https://doi.org/10.1111/imig.12489
• Şimşek, H. ve Kula, S. S. (2018). Türkiye’nin göçmen politikasında ihmal edilen boyut: Eğitsel uyum programı. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(2), 5-21. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aeuiibfd/issue/41906/505306
• Tanrıkulu, F. (2017). Türkiye’de yaşayan Suriyeli çocukların eğitim sorunu ve çözüm önerileri. Liberal Düşünce Dergisi, 22(86), 127-144. https://dergipark.org.tr/tr/pub/liberal/issue/48149/609148
• Tanrıkulu, F. (2018). Suriye krizi sonrası Türkiye’deki sığınmacıların ve göçmenlerin eğitimi: Geçmiş, bugün ve gelecek perspektifleri. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(3), 2585-1604. https://doi.org/10.17218/hititsosbil.450208
• Telsaç, Ö. Y. ve Telsaç, C. (2022). Göç nedeniyle oluşan temel eğitim sorunları. Uluslararası Akademik Birikim Dergisi, 5(3), 113-122. https://doi.org/10.53001/uluabd.2022.34
• Toker-Poyraz, D. (2022). Göçmen öğrencilerin eğitim sürecinde yaşanan sorunlara ilişkin veli görüşleri (Yayınlanmamış tezsiz yüksek lisans projesi). Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Tranfield, D., Denyer, D. ve Smart, P. (2003). Towards a methodology for developing evidence informed management knowledge by means of systematic review. British Journal of Management, 14, 207-222. https://doi.org/10.1111/1467-8551.00375
• Türkiye Büyük Millet Meclisi insan haklarını inceleme komisyonu mülteci hakları alt komisyonu. (2018). TBMM Göç ve Uyum Raporu. https://asylumineurope.org/wp-content/uploads/2018/04/resources_goc_ve_uyum_raporu.pdf
• Uğurlu, Z. (2018). Suriyeli sığınmacı öğrencilerin okula uyum sorunlarının çözülmesi ve desteklenmesinde öğretmen etkisi. V. Özpolat (Ed.), Zorunlu göçler ve doğurduğu sosyal travmalar içinde (s. 178-242). Ankara: HEGEM Yayınları.
• Usta, M. E., Arıkan, İ., Şahin, Y. ve Çetin, M. S. (2018). Suriyeli eğitimcilerin gözünden geçici eğitim merkezlerinde karşılaşılan sorunların incelenmesi. Mukaddime, 9(1), 173-188. https://doi.org/10.19059/mukaddime.341921 Yalçın S. (2016). Hatay ve Urfa’da yasayan Suriyeli çocukların eğitim ve çalışma durumları. Türkiye’de çocuk isçiliği sorunu: Suriye’den gelen mülteciler sonrası mevcut durum ve çözüm önerileri Konferans Raporu içinde (s. 31-34). Hayata Destek Derneği ve Bilgi Üniversitesi Göç Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi. https://www.hayatadestek.org/wp-content/uploads/2019/06/turkiyede-cocuk-isciligi-sorunu.pdf
• Yurdakul, A. ve Tok, T. N. (2018). Öğretmen gözüyle mülteci/göçmen öğrenci. Adnan Menderes Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 9(2), 46-58. https://dergipark.org.tr/tr/pub/aduefebder/issue/41071/428033