MATHEMATICAL DIMENSION OF SUBJECT AND PREDICATE RELATIONSHIP IN LINGUISTICS

Yıl 2024, Cilt: 12 Sayı: 24, 189 - 200, 15.10.2024

Özge Sinem İmrağ

https://doi.org/10.20304/humanitas.1493753

Öz

Language is the fundamental means of communication between people and the building block that people use to express and make sense of events, thoughts and feelings in their daily lives. Subject and predicate, which are among the elements of language, form the basic components of sentences and complete the meaning. The concept of function in mathematics provides a model for understanding the logical relationship between subject and predicate that occurs in language. In mathematical logic, a statement is expressed as P(x). If this statement is adapted to the linguistic level, in the idiom “P(x)” “P” represents the predicate while “x” symbolizes the subject, and these are considered as variables. The values assigned to the variable “x” cause the predicate to change. Therefore, the way the predicate is expressed varies depending on the subject. This situation is similar to the concept of function in mathematics. Functions can be viewed as transformative tools that convert inputs into a specific output. In the relevant context, if a connection is made between the variable’s "x" and "y", then the variable "y" changes when the variable "x" changes and "y" is called a function of the variable "x". Predicates can be characterized as functions of subjects because when the subject in a proposition - or more generally in a sentence - changes, the predicate changes.
For example, in German, the predicate of a sentence whose subject is ich should be expressed as komme, while the predicate of a sentence whose subject is wir should be expressed as kommen. Another example of this is the concept of grammatical negation. In sentences whose subjects contain logical quantifiers, the predicate always represents an affirmative judgment in German and English, while it represents a negative judgment in Turkish and French. All of these situations are similar with different types of functions in mathematics, such as: constant function, identity function, surjective function or injective function. The aim of this study is to examine the similarities and differences between Turkish, German, English and French in the context of number or negation with contrastive method by associating them with functions.

Anahtar Kelimeler

Subject, Predicate, Function, Mathematical linguistics

DİLBİLİMDE ÖZNE VE YÜKLEM İLİŞKİSİNİN MATEMATİKSEL BOYUTU

Öz

Dil, insanlar arasındaki iletişimin temel aracıdır ve insanların günlük yaşamlarında olayları, düşünceleri ve duyguları ifade etmek ve anlamlandırmak için başvurdukları temel yapı taşıdır. Dilin yapısal ögelerinden biri olan özne ve yüklem, cümlelerin temel bileşenlerini oluşturur ve birlikte anlamı tamamlarlar. Matematikteki fonksiyon kavramı, dilde ortaya çıkan özne ve yüklemin mantık ilişkisini anlamak için bir model sunar. Matematiksel mantıkta bir önerme P(x) şeklinde ifade edilir. Bu önerme dilbilim düzlemine uyarlandığında P(x) formülündeki "P" yüklemi, "x" ise özneyi temsil eder ve bunlar değişkenler olarak kabul edilir."x" değişkenine atanan değerler, "P" yükleminin değişmesine neden olur. Dolayısıyla, yüklemin ifade ediliş biçimi özneye bağlı olarak değişiklik gösterir. Bu durum, matematikteki fonksiyon kavramıyla benzerlik taşır. Fonksiyonlar, girdileri belirli bir çıktıya dönüştüren dönüştürücü araçlar olarak düşünülebilir İlgili bağlamda, "x" ve "y" değişkenleri arasında bağlantı kurulduğunda, "x" değişkeni değiştikçe "y" değişkeni de değişir ve "y", "x" değişkeninin bir fonksiyonu olarak adlandırılır. Bir önermede - ya da daha geniş bir çerçevede bir tümcede - özne değiştikçe yüklem de değişeceği için yüklemler, öznelerin bir fonksiyonu olarak nitelendirilebilir. Örneğin Almancada öznesi ich olan bir tümcenin yüklemi komme şeklinde ifade edilirken, öznesi wir olan bir tümcenin yüklemi kommen şeklinde ifade edilmelidir. Bu duruma başka bir örnek olarak ise dil bilgisel olumsuzluk kavramı gösterilebilir. Öznesinde “hiç kimse” veya “hiçbir” gibi mantıksal niceleyicilerin bulunduğu tümcelerde Almanca ve İngilizcede yüklem olumlu yargı taşıyacak şekilde oluşturulurken, Türkçe ve Fransızcada yüklem olumsuz yargı taşıyacak şekilde oluşturulmaktadır. Bütün bu durumlar matematikteki sabit fonksiyon, birim fonksiyon, örten fonksiyon, içine fonksiyon gibi çeşitli fonksiyon türleri ile bağdaşmaktadır. Bu çalışmada özne ve yüklemin tekillik-çoğulluk veya olumluluk-olumsuzluk durumları bağlamında Türkçe, Almanca, İngilizce ve Fransızca arasındaki benzerlik ve farklılıklar fonksiyonlarla ilişkilendirilerek karşılaştırma yöntemiyle incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Özne, Yüklem, Fonksiyon, Matematiksel Dilbilim

Kaynakça

• Athen, H. & Bruhn, J. (1980). Rechnen und Mathematik. Mosaik Verlag.
• Bayazit, İ. & Aksoy, Y. (2013). Fonksiyon Kavramı: Epistemolojisi, Algı Türleri ve Zihinsel Gelişimi. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 29 (1), 1-9.
• Boyer, C. B. (1968). History of Mathematics. John Wiley & Sons, Inc.
• Çakmak, Z. & Emeloğlu, S. (2008). Sosyal Bilimlerde Matematik. Ekin Yayınevi.
• Chomsky, N. (2010). Doğa ve Dil Üzerine. Sözcükler Yayınları.
• Frank S. B. (1988). Applied Mathematics for Business, Economics and the Social Sciences. McGraw-Hill International Editions.
• Gladkij, A. V. (1983). Elements of Mathematical Linguistics. Walter de Gruyter & Co.
• Glück, H. (Ed.) (2010). Metzler Lexikon Sprache (4. Auflage). Verlag J. B. Metzler.
• Güvenç, B. (1979). İnsan ve Kültür. Remzi Kitabevi.
• Karaağaç, G. (2013a). Dil Bilimi Terimleri Sözlüğü (1. Baskı). Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Karaağaç, G. (2013b). Türkçenin Dil Bilgisi (2. Baskı). Akçağ Yayınları.
• Keskin, R. (2011). Türkçe Dil Bilgisi ve Kompozisyon Bilgileri (4. Baskı). Çizgi Kitabevi.
• Kornai, A. (2008). Mathematical Linguistics. Springer Verlag.
• Marinell, G. (1985). Mathematik für Sozial- und Wirtschaftswissenschaftler (2. Auflage). R. Oldenbourg Verlag.
• Özgen, M. (2021). Dilin Bilimi ve Matematik. R. İnan (Ed.) Filoloji Çalışmaları içinde (s. 83-106). Livre de Lyon.
• Ponte, J. P. (1992). The History of the Concept of Function and Some Educational Implications. The Mathematics Educator, 3(2), 3-8.
• Russell, B. (2014). Felsefe Yapma Sanatı. (Çev. Halil Kayıkçı). İtalik Yayınevi.
• Üstünova, K. (2020). Yüklem İşletimi. Sentez Yayıncılık.
• Yeşilyurt, C. (2020). Sosyal Bilimlerde Matematik: Amacı, Yöntemi ve İçeriği. Atatürk Üniversitesi Sosyal Biimler Enstitüsü Dergisi, 24 (1), 385–395.