ÇAĞDAŞ RUSÇADA YENİ DİŞİL SÖZCÜKLERİN OLUŞUMU VE KULLANIMI HAKKINDA

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 1 - 18, 16.10.2025

Renata Aktaş

https://doi.org/10.20304/humanitas.1682522

Öz

Rusçada yeni dişil sözcüklerin ortaya çıkışı, kadınların hayatın çeşitli alanlarına aktif katılımını yansıtır. ‘Авторка’ [avtorka] (kadın yazar) ya da ‘менеджерка’ [menedjerka] (kadın pazarlamacı) gibi yeni dişil sözcüklerin ortaya çıkışı toplumda aktif tartışmalara neden olmaktadır. Her ne kadar bazı dişil sözcükler dilde yer edinmiş olsa da yeni biçimler toplum tarafından genellikle tuhaf olarak algılanmaktadır. Bu makale, Rusçada dişil sözcüklerin oluşum ve kullanım sürecini incelemektedir. Makale, dişil sözcüklerin oluşumundaki ana eğilimleri, son eklerin tarihsel gelişimini ve bu son eklerin dişil cins kategorisinin oluşumundaki rolünü analiz etmektedir. Makale hem yerleşik dişil sözcük biçimlerini hem de meslekleri ve sosyal rolleri ifade eden yeni dişil cinsiyet biçimlerini ele almaktadır. Analiz, dişillerin ana oluşum yolunun son ek yolu olduğunu, evrensel bir son ekin yokluğunun bir sonucu olarak, anlam nüansları yaratan çeşitli son ekler olduğunu göstermiştir. Bu bağlamda, yeni dişillerin oluşumu dil bilimsel normlara, bağlama ve kişisel görüşlere dayanarak dikkatli bir kullanım gerektirmektedir.

Anahtar Kelimeler

dişil sözcük , feminitif , son ek , cins kategorisi , çağdaş Rusça

FEMALE PRESENCE IN THE RUSSIAN: FORMATION AND USAGE OF FEMININE WORDS

Öz

The appearing of novel feminitives, exemplified by terms such as ‘авторка’ (female author) or ‘менеджерка’ (female manager), instigates active discussions within society. While certain feminitives have become established within the linguistic system, newly coined forms are frequently perceived as unconventional or artificial. Investigated the formation and use of Russian feminitives, analyzing their emergence and societal reception. Examined word-formation tendencies, historical suffix development, and their role in the feminine gender category. Analysed established and new feminitives in professional and social contexts. Summarized key trends and regularities in modern Russian usage. Key findings revealed suffixation as the primary formation method, with diverse suffixes creating nuanced meanings due to the absence of a universal form. Emphasized the need for careful and context-aware application of new feminitives, considering linguistic norms and individual perspectives.

Anahtar Kelimeler

feminine words , feminitive , suffix , genus category , Russian

Kaynakça

• Alksnit, N. (2020). Sistema slovoobrazovaniya feminitivov v sovremennom russkom yazıke sbornik statey mejdunarodnoy nauçnoy konferentsii, posvyaschennoy 90-letnemu jubileju akademika V. G. Kostomarova. Gorizontı Sovremennoy Rusistiki, 30-31 Ocak, 49-56. Moskva: Gosudarstvennıy institut russkogo yazıka im. A. Puşkina.
• Bakasova, Е., Gajarský, L.& Grominová, A. (2024). Problemı osvoyeniya kategorii roda pri obuçenii russkomu yazıku slovatskih studentov. İzvestiya Yujnogo Federalnogo Universiteta. Filologiçeskiye Nauki, 28(№ 1), 174-181.
• Bakhayeva, L. (2006). Gendernaya problematika v yazıkoznanii. Lingua - Universum, 4, 72-77.
• Brandner, А. (2020). K voprosu o naimenovaniyah jenskih lits v russkom yazıke. Novaya Rusistika. 13(2), 5-15.
• Butorina, Е. (2023). Feminitivı v uzuse novıh media. Filologiçeskiye Nauki Voprosı Teorii i Praktiki. Philology. Theory & Practice, 16(8), 2600-2605.
• Coates, D. (2005). Jenşinı, mujsçinı i yazık. (Ed. A. Kirilina) Gender i yazyk (pp. 33-224). Moskva: Yazıki Slavyanskoj Kulturı.
• Efremova, T. (2000, March 15). Novyj slovar russkogo yazıka. tolkovo-slovoobrazovatel'nyj (21.12.2024 tarihinde https://www.efremova.info/dan alınmıştır).
• Fufayeva, İ. (2020). Kak nazıvayutsya jenşinı. feminitivı: istoriya, ustroystvo, konkurentsiya. İzdatelstvo AST.
• Godizova, Z., & Landzya, Ts. (2022). Feminitivı v sovremennom russkom yazıke: sistemno-funktsıonalnıy aspekt. Verhnevoljskiy Filologiçeskiy Vestnik, 4(31), 44-52.
• Goroşko, Е. Gendernaya problematika v yazıkoznanii, articles/goroshko.htm (13.01.2025 tarihinde www.owl.ru’dan alınmıştır).
• Gritsenko, Е. (2005). Yazık. Gender. Diskurs. Nijniy Novgorod: Nijegorodskiy Gosudarstvennıy Universitet im. N. İ. Lobaçevskogo.
• Guzaerova, R. (2019). Bloger ili blogerşa: russkiye feminitivı s formantom -ш(а) v sovremennom mediaprostranstve. Uçyonıye Zapiski Kazanskogo Universiteta. Seriya Gumanitarnıye Nauki, 161(5-6), 105-116.
• İlyasova, S., & Pugaçeva, E. (2022). Feminativnost': ot leksicheskoj k slovoobrazovatelnoj. Philological Class, 27(4), 54-76.
• Jorj, Т. (2018). Feminitiv: lingvistiçeskiy aspekt i problema perevoda. Fundamentalnaya Nauka Vuzam, 356-363.
• Khaleeva, İ. (2001). Gender v teorii i praktike obucheniya mejyazykovoj kommunikatsii. (Ed. İ. Khaleeva), Gender: yazyk, kultura, kommunikatsiya: Doklady mejdunarodnoj konferentsii, 7-11.
• Kirilina, A. (2004). Gendernye issledovaniya v lingvistike i teorii kommunikatsii: uchebnoe posobie dlya studentov vysshikh uchebnykh zavedenij [gender studies in linguistics and communication theory: a textbook for university students]. Moskva: Rossijskaya politicheskaya entsiklopediya.
• Kirilina, A. (2005). Gender i yazyk. Moskva: Yazyki slavyanskoj kulturyı.
• Krongauz, M. (2005). Semantika (2-e izdanie). Moskva: Akademiya.
• Kuznetsov, S. (2008). Noveyşiy bolşoy tolkovıy slovar russkogo yazıka. Sankt-Peterburg: Norint.
• Latıpova, Z. A. (2022). Feminativy v russkom i frantsuzskom yazıkah na materiale sotsialnoy seti twitter. Dokladı Başkirskogo Universiteta, Tom 7 (№3), 180-185.
• Lomonosov, M. (1755). Rossijskaya grammatika. Sankt-Peterburg: Imperatorskaya Akademiya Nauk. http://www.library.fa.ru/files/Lomonosov-grammatika.pdf
• Marinova, E. (2008). İnoyazıçnıye slova v russkoy reçi kontsa XX – naçala XXI v.: problemı osvoeniya i funktsionirovaniya. Moskva: OOO "İzdatelstvo ELPIS".
• Norman, B. (2021). K probleme feminativov: obyektivnaya realnost, yazykovaya kartina mira i metayazykovaya otsenka. Zbornik Matitse Srpske za Slavistiku, 100), 231-246.
• Radbil, T., Ratsiburskaya, L., Bakich, N., Zhdanova, E., Toropkina, V., & Shchenikova, E. (2018). Sotsiokulturnıe, lingvokognitivnıe i lingvopragmatiçeskiye aspektı sovremennıh slovoobrazovatelnıh protsessov. Vestnik Moskovskogo Universiteta, Seriya 9. Filologiya, 2, 127-152.
• Şakar, R. (2019). Rus dilinde kadınlık ifade eden isimlerin kelime yapım açısından incelenmesi ve Türk dili ile karşılaştırmalı bir değerlendirmesi (son ekli örneklerde). Atatürk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, Aralık (63), 215-235.
• Şakar, R. (2019). Rus dilinde meslek isimlerinin kelime yapım açısından incelenmesi (son ekli örneklerde). Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(37), 995-1026.
• Şanski, N. (1959). İz russkogo slovoobrazovaniya. o slovoobrazovatelnıh svyazyah i proiskhojdenii suffiksa -şa. Russkiy Yazık v Natsionalnoj Şkole, 4, 65–67.
• Şanski, N. (1988). Sovremennyj russkij literaturnyj yazyk. Uchebnoe Posobie dlya Pedagogicheskikh İnstitutov. Leningrad: Prosveşeniye.
• Şvedova, N. (1980). Russkaya Grammatika. Moskva: Nauka.
• Tomskaya, M. M. (2005). Gendernye issledovaniya v otechestvennoj lingvistike. (Ed. Tomskaya, M.) Russkij yazık v sovremennom obşestve: funktsionalnye i statusnye karakteristiki (102-130) (https://cyberleninka.ru/article/n/gendernye-issledovaniya-v-otechestvennoy-lingvistike, 12.01.2025 tarihinde alınmıştır).
• Vinogradov, V. (1986). Russkiy yazık (grammatiçeskoye uçeniye o slove). Moskva: Vısşaya Şkola.