The Role of Wind Power Plants in the Reproduction of Rural Space: A Case Study in Çanakkale

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 26, 251 - 277, 16.10.2025

Betül Kızıltepe Ceylan , Fazilet Dalfidan , Nesibe Ayşe Sağlam

Öz

The intensification of the transition to renewable energy, a key part of climate change mitigation policies, has triggered spatial transformation in rural areas. This study examines how wind energy development transforms rural space and identifies its mechanisms in Çanakkale. Using a case study design, data were collected from various groups: wind power plant (WPP) companies, local stakeholders, and residents. Through purposive sampling, 56 individuals were interviewed. Findings indicate that centralized decision-making and neoliberal policies shape the institutional structure of WPPs, differentiating rural space and transforming it into wind energy space. Leasing rural land to energy companies converts wind energy into a capital accumulation tool and rural areas into subjects of redistribution. Centralized decision-making mechanisms establish a regulatory framework aligned with neoliberal policies, shaping elements such as licenses, tenders, and incentives, and employing privatization and expropriation. Consequently, the wind energy landscape develops unevenly across rural space, carrying the risk of creating green sacrifice zones marked by dispossession.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale , Uneven development , Rural space , Wind energy landscape , Wind power plants (WPP)

Proje Numarası

122K676

KIRSAL MEKÂNIN YENİDEN ÜRETİMİNDE RÜZGÂR ENERJİSİ SANTRALLERİNİN ROLÜ: ÇANAKKALE ÖRNEĞİ

Öz

İklim değişikliğini azaltma politikalarının bir parçası olan yenilenebilir enerjiye geçişin kırsal mekânda yoğunlaşması, mekânsal dönüşüme yol açmaktadır. Bu araştırmada, yenilenebilir enerji türlerinden biri olan rüzgâr enerjisi gelişiminin kırsal mekânı nasıl dönüştürdüğü ve dönüşüm mekanizmalarının neler olduğu Çanakkale örneğinde analiz edilmektedir. Araştırmada durum çalışması deseni kullanılarak rüzgâr enerjisi santrali (RES) şirketleri, yerel paydaşlar ve bölge halkı olmak üzere üç farklı katmandan veri toplanmıştır. Amaçlı örneklem aracılığıyla 56 kişiyle görüşülmüştür. Araştırmanın verileri, RES’lerin kurumsal yapılanmasını oluşturan merkeziyetçi karar mekanizmalarının ve neoliberal politikaların kırsal mekânı farklılaştırarak rüzgâr enerjisinin mekânına dönüştürmeye başladığını göstermektedir. Kırsal mekânın enerji şirketlerine kiralanmasıyla rüzgâr enerjisi yeni sermaye birikim aracına, kırsal mekân ise sermaye birikiminin yeniden dağıtım öznesine dönüşmektedir. Bu süreçte merkeziyetçi karar mekanizmalarının neoliberal politikalarla uyumlu olacak şekilde düzenleyici çerçeveyi oluşturduğu böylece lisans, ihale, teşvik gibi farklı unsurları yasal ve kurumsal düzeyde şekillendirdiği; özelleştirme ve kamulaştırma mekanizmalarını kullandığı gözlemlenmiştir. Düzenleyici çerçeve ve kurumsal mekanizmalar aracılığıyla rüzgâr enerjisi peyzajının kırsal mekânda eşitsiz geliştiği; mülksüzleş(tir)me formuyla yeşil kurban bölgelerinin oluşma riskini taşıdığı anlaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çanakkale , Eşitsiz gelişim , Kırsal mekân , Rüzgâr enerjisi peyzajı , Rüzgâr enerjisi santralleri (RES)

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanmasında bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunmaktadır.

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

122K676

Teşekkür

Bu çalışma, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) tarafından 122K676 Numaralı proje ile desteklenmiştir. Projeye verdiği destekten ötürü TÜBİTAK’a teşekkürlerimizi sunarız. Projeye danışmanlık yapan Doç. Dr. Savaş Evran’a ve saha çalışmasında emeği geçen bursiyer öğrencilerimiz Gözdenur Yılmaz’a ve Ayça Soykan'a katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Achiba, G. A. (2019). Navigating contested winds: Development visions and anti-politics of wind energy in Northern Kenya. Land, 8(7), 1-29. https://doi.org/10.3390/land8010007
• Agterbosch, S., Glasbergen, P., & Vermeulen, W. J. V. (2007). Social barriers in wind power implementation in the Netherlands: Perceptions of wind power entrepreneurs and local civil servants of institutional and social conditions in realizing wind power projects. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 11(6), 1025-1055. https://doi.org/10.1016/j.rser.2005.10.004
• Akgül, M. E. (2021). Kamu hukuku açısından mülkiyet hakkının kamu yararı ile imtihanı- kamulaştırma ve acele kamulaştırma kararları çerçevesinde tespitler. Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2, 1391-1446.
• Altıparmak, C. (2021). İklim değişikliği ile mücadelede bir uyumsuzluk deneyimi: Karaburun yarımadası rüzgâr enerji santralleri. Haklar ve Araştırmalar Derneği. https://altiparmakhukuk.org/blog/iklim-degisikligi-ile-mucadelede-bir-uyumsuzluk-deneyimi-karaburun-yarimada-31
• Arıcı, E. (2017, Eylül 28-30). Rüzgar enerji santrali yatırımlarında idari izin süreçleri, risk analizleri, eşgüdümlü yürütülebilecek işlemler [Sözlü Bildiri]. 4. Rüzgar Enerjisi Sempozyumu, İzmir.
• Avila, S. (2018). Environmental justice and the expanding geography of wind power conflicts. Sustainability Science, 13, 599–616. https://doi.org/10.1007/s11625-018-0547-4
• Avila-Calero, S. (2017). Contesting energy transitions: Wind power and conflicts in the Isthmus of Tehuantepec. Journal of Political Ecology, 24, 992-1012. https://doi.org/10.2458/v24i1.20979
• Aydın, C. İ. (2019). Identifying ecological distribution conflicts around the inter-regional flow of energy in Turkey: A mapping exercise. Frontiers Energy Research, 7, 1-19. https://doi.org/10.3389/fenrg.2019.00033
• Boztoprak T., Demir O., & Çoruhlu Y. E. (2016). Arazi yönetimi uygulamalarında kamulaştırma düzenlemesi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 8(1), 40-50. https://doi.org/10.15659/hartek.16.03.105
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2021). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem Akademi.
• Cassegård, C. (2017). Eco-Marxism and the critical theory of nature: Two perspectives on ecology and dialectics. Distinktion: Journal of Social Theory, 18(3), 314-332. https://doi.org/10.1080/1600910X.2017.1324502
• Creswell, J. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (2nd ed.). SAGE.
• Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (ÇED). (2013). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 28784). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/10/20131003-3.htm
• Çevresel Etki Değerlendirmesi Yönetmeliği (ÇED). (2022). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 31907). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/07/20220729-2.htm
• Çoban, A., Özlüer, F., & Erensü, S. (2015). Türkiye’de doğanın neoliberalleştirilmesi ve bu sürece karşı mücadeleler. A. Çoban (Ed.), Yerel yönetim, kent ve ekoloji içinde (s. 399-456). İmge Kitabevi.
• Dinçer, İ. (2019). TÜBA-Rüzgâr enerjisi teknolojileri raporu. Türkiye Bilimler Akademisi.
• Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu Tarafından Yürütülen Taşınmaz Temini İşlemleri Hakkında Yönetmelik (2021). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 31647). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/11/20211102-1.htm Fairhead, J., Leach, M., & Scoones, I. (2012). Green grabbing: A new appropriation of nature? Journal of Peasant Studies, 39(2), 237-261. https://doi.org/10.1080/03066150.2012.671770
• Franquesa, J. (2022). Wind struggles: Grabbing value and cultivating dignity in Southern Catalonia. Capitalism Nature Socialism, 33(4): 18–36. https://doi.org/10.1080/10455752.2022.2165259
• Genus, A., & Iskandarova, M. (2020). Transforming the energy system? Technology and organisational legitimacy and the institutionalisation of community renewable energy. Renewable and Sustainable Energy Reviews, 125. https://doi.org/10.1016/j.rser.2020.109795
• Grashof, K. (2019). Are auctions likely to deter community wind projects? And would this be problematic? Energy Policy, 125, 20-32. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2018.10.010
• Güney Marmara Kalkınma Ajansı. (2013). Güney Marmara bölgesi bölge planı: 2014-2023. https://www.gmka.gov.tr/bolge-planlari
• Harlan, S. L., Pellow, D. N., Roberts, J. T., Bell, S. E., Holt, W. G., & Nagel, J. (2015). Climate justice and inequality. In R. E. Dunlap & R. J. Brulle (Eds.), Climate change and society: Sociological perspectives (s. 127-163). Oxford University.
• Harvey, D. (2021). Neoliberalizmin kısa tarihi (Çev. A. Onacak, 3. baskı). Sel. (Orijinal çalışma 2015 yılında yayımlandı.)
• Healy, N., & Barry, J. (2017). Politicizing energy justice and energy system transitions: Fossil fuel divestment and a “just transition”. Energy Policy, 108, 451-459. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2017.06.014
• Heffron, H.J., & McCauley, D. (2017). The concept of energy justice across the disciplines energy policy. Energy Policy, 105, 658-667. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2017.03.018
• Hornborg, A. (1998). Towards an ecological theory of unequal exchange: Articulating world system theory and ecological economics. Ecological Economics, 25, 127-136. https://doi.org/10.1016/S0921-8009(97)00100-6
• Howe, C., & Boyer, D. (2016). Aeolian extractivism and community wind in Southern Mexico. Public Culture, 28(2), 215–235. https://doi.org/10.1215/08992363-3427427
• Howe, C. (2015). Latin America in the anthropocene: Energy transitions and climate change mitigations. The Journal of Latin American and Caribbean Anthropology, 20(2), 231-241. https://doi.org/10.1111/jlca.12146
• Invest In Çanakkale. (2020). https://www.investincanakkale.com/sektorler/yenilenebilir-enerji
• İndibi, M. N. (2019). Toprak etiği ve eleştirel sosyal teori [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp.
• Kapluhan, E. (2017). Rüzgar enerjisi uygulamalarına bir örnek: Sincik (Adıyaman) rüzgar enerji santrali. Journal of International Social Research, 10(50), 305-322. https://doi.org/10.17719/jisr.2017.1663
• Karam, A., & Shokrgozar, S. (2023). We have been invaded: Wind energy sacrifice zones in Åfjord Municipality and their implications for Norway. Norwegian Journal of Geography, 77(3), 183-196. https://doi.org/10.1080/00291951.2023.2225068
• Keskin, M. T. (2019). Enerji politikalarının iklim değişikliği ile mücadeledeki yeri. İklim Değişikliği Eğitim Modülleri Serisi 6, Ankara. chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.iklimin.org/moduller/enerjimodulu.pdf
• Keyder, Ç., & Yenal, Z. (2013). Bildiğimiz tarımın sonu: Küresel iktidar ve köylülük (1. baskı). İletişim.
• Kılıç, Ç., Yılmaz, M., & Sarı, R. (2017). Rüzgâr enerji sistemlerinin sosyal kabul dinamiklerini anlamak. Coğrafi Bilimler Dergisi, 15(2), 135-156. https://doi.org/org/10.1501/Cogbil_0000000185
• Lassila, M. M. (2025). Reindeer herders in the green sacrifice zone: The cumulative impacts of past extractivist dispossessions and recent mining expansion in Sodankylä, Finland. Journal of Political Ecology, 32(1), 1-19. https://doi.org/10.2458/jpe.5696
• Macdonald, C., Glass, J, & Creamer, E. (2017) What is the benefit of community benefits? Exploring local perceptions of the provision of community benefits from a commercial wind energy project. Scottish Geographical Journal, 133(3-4), 172-191. https://doi.org/10.1080/14702541.2017.1406132
• Martínez-Alier J., & O’Connor, M. (1996). Ecological and economic distribution conflicts. In R. Costanza, O. Segura & J. Martínez-Alier (Eds.), Getting down to earth: practical applications of ecological economics (s. 153–183). Island.
• Martínez-Alier, J. (2004). Ecological distribution conflicts and indicators of sustainability. International Journal of Political Economy, 34(1), 13-30.
• Massicard, E. (2023). Mahalleyi yönetmek: Muhtarlar üzerinden Türkiye’de devlet-toplum ilişkileri (Çev. O. Kunay, 1. baskı). İletişim. (Orijinal çalışma 2019 yılında yayımlandı.)
• McCarthy, J. (2005). Commons as counter-hegemonic projects. Capitalism Nature Socialism 16(1), 9–24. https://doi.org/10.1080/1045575052000335348
• Mirzania, P., Ford, A., Andrews, D., Ofori, G., & Maidment, G. (2019). The impact of policy changes: The opportunities of community renewable energy projects in the UK and the barriers they face. Energy Policy, 129, 1282–1296. https://doi.org/10.1016/j.enpol.2019.02.066
• Mitchell, T. (2011). Carbon democracy: Political power in the age of oil (1st ed.). Verso.
• Mol, A. P. J., & Janicke, M. (2009). Origins and theoretical foundations of ecological modernisation theory. In A.P.J. Mol, D.A. Sonnenfeld & G. Spaargaren (Eds.), The Ecological Modernisation Reader: Environmental Reform in Theory and Practice (s. 17-27). Routledge.
• Monaco, S. (2021). Energy transition and its societal challenges. Themes, Gaps and Possible Developments in Sociology. Fuori Luogo Rivista di Sociologia del Territorio, Turismo, Tecnologia, 10(2), 137-147. https://doi.org/10.6093/2723-9608/8321
• Nadaï, A., & van der Horst, D. (2010). Introduction: Landscapes of Energies, Landscape Research, 35(2), 143-155. https://doi.org/10.1080/01426390903557543
• Össbo, Å. (2023). Back to Square One. Green Sacrifice Zones in Sápmi and Swedish Policy Responses to Energy Emergencies. Arctic Review on Law and Politics, 14, 112–134. https://doi.org/10.23865/arctic.v14.5082
• Özçam, Z. (2018). Rüzgar enerjisi çatışması: Kırsal alanlar ve rüzgar enerjisi-Karaburun deneyimi. Planlama Dergisi, 28(1), 15-24. https://doi.org/10.14744/planlama.2018.21043.
• Öztürk, D.M., & Aydın, C.İ. (2024). Türkiye’deki jeotermal santrallerinin politik ekolojisi: Büyük Menderes ve Gediz grabenleri örneği. 2. Yeşil Ekonomi: Araştırmacılar Konferansı Tam Bildiri Metinleri Kitapçığı. İstanbul.
• Pérez-Rincón, M., Vargas-Morales, J., & Martinez-Alier, J. (2019). Mapping and analyzing ecological distribution conflicts in Andean countries. Ecological Economics, 157, 80–91. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2018.11.004
• Ramirez, J., & Böhm, S. (2021). Transactional colonialism in wind energy investments: Energy injustices against vulnerable people in the Isthmus of Tehuantepec. Energy Research & Social Science, 78, 1-22. https://doi.org/10.1016/j.erss.2021.102135
• Reinert, H. (2018). Notes from a projected sacrifice zone. ACME, 17(2), 597–617. https://doi.org/10.14288/acme.v17i2.1592
• Rüzgâr Kaynağına Dayalı Elektrik Üretimi Başvurularının Teknik Değerlendirmesi Hakkında Yönetmelik. (2015). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 29508). https://resmigazete.gov.tr/eskiler/2015/10/20151020-2.htm
• Spaargaren G. (1997). The Ecological modernization of production and consumption: Essays in environmental sociology. Wageningen.
• Scott, D. N., & Smith, A. A. (2017). Sacrifice zones in the green energy economy: Toward an environmental justice framework. McGill Law Journal / Revue de droit de McGill, 62(3), 861–898. https://doi.org/10.7202/1042776ar
• Serna, L. A. (2020). Harvestıng the wind: The political ecology of wind energy in the Isthmus of Tehuantepec, Oaxaca [Doktora tezi, The University of Manchester]. https://research.manchester.ac.uk/en/studentTheses/harvesting-the-wind-the-political-ecology-of-wind-energy-in-the-i
• Sezgin, İ. (2024). Çevre mücadelesinde bir yıldırma aracı: 2009/7 Genelgesi. C. Yartan (Ed.), Çevre Adaletini Hukuk Yoluyla Aramak içinde (s. 79-91). İstanbul: Mekânda Adalet Derneği.
• Smith, N. (2017). Eşitsiz gelişim (Çev. E. Soğancılar, 1. baskı). Sel. (Orijinal çalışma 1984 yılında yayımlandı.)
• Strauss, A. L., & Corbin, J. M. (1998). Basics of qualitative research: Techniques and procedures for developing grounded theory (2nd ed.). SAGE.
• T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurulu (EPDK). (2021). 2021 yılı elektrik piyasası gelişim raporu. https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-0-0-102/yillik-rapor-elektrik-piyasasi-gelisim-raporlari
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (2022). Türkiye ulusal enerji planı. https://enerji.gov.tr/duyuru-detay?id=20317
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (2023). Lisanslı elektrik üretimi. https://enerji.gov.tr/eigm-yenilebilir-enerji-uretim-faaliyetleri-lisansli-elektrik-uretimi
• T.C. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı (ETKB). (2024). 5. Bölge teşvikleri. https://enerji.gov.tr/evced-enerji-verimliligi-destekleri-5-bolge-destekleri
• The Swedish Environmental Protection Agency. (2013). The effects of wind power on human interests: A synthesis (Report 6545). chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://www.naturvardsverket.se/4ac36d/globalassets/media/publikationer-pdf/ovriga-pub/vindval/978-91-620-6545-4.pdf
• Tolunay, D. (2021). Türkiye’de ekosistem tahribat faktörü olarak habitat ve arazi kullanım değişiklikleri. Memleket Siyaset Yönetim, 16(36), 279-304.
• Traldi, M. (2021). Accumulation by dispossession and green grabbing: Wind farms, lease agreements, land appropriation in the Brazilian semiarid. Ambiente & Sociedade, 24. https://doi.org/10.1590/1809-4422asoc20200052r2vu2021l4td
• Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ). (2019). Arazi edinimi politika çerçevesi. https://www.teias.gov.tr/cevre-ve-kamulastirma/kamulastirma-dokumanlari.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2021). İllere Göre Elektrik Tüketimi. https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/degiskenlerUzerindenSorgula.do
• Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği (TÜREB). (2021). Türkiye rüzgâr enerjisi istatistik raporu. https://www.tureb.com.tr//yayin/turkiye-ruzgar-enerjisi-istatistik-raporu-ocak-2021/139
• Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği (TÜREB). (2023). Türkiye rüzgâr enerjisi istatistik raporu. https://www.tureb.com.tr//yayinlar/turkiye-ruzgar-enerjisi-istatistik-raporlari/5
• Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği (TÜREB). (2025). Türkiye rüzgâr enerjisi istatistik raporu. https://www.tureb.com.tr//yayin/turkiye-ruzgar-enerjisi-istatistik-raporu-ocak-2025--ozet-/1167
• Türkiye Rüzgâr Enerjisi Birliği (TÜREB). Türkiye rüzgâr enerjisi istatistik raporları: 2018-2023. https://www.tureb.com.tr//yayinlar/turkiye-ruzgar-enerjisi-istatistik-raporlari/5
• van Bommel, N., & Hoffken, J. (2021). Energy justice within, between and beyond European community energy initiatives: A review. Energy Research & Social Science, 79. https://doi.org/10.1016/j.erss.2021.102157
• van Wagner, E. (2016). Law’s rurality: Land use law and the shaping of people-place relations in rural Ontario. Journal of Rural Studies, 47, 311-325. https://doi.org/10.1016/j.jrurstud.2016.01.006.
• Wade, R., & Ellis, G. (2022). Reclaiming the windy commons: Landownership, wind rights, and the assetization of renewable resources. Energies, 15(10). https://doi.org/10.3390/en15103744
• Wierling, A., Schwanitz, V.J., Zeiß, J.P., Bout, C., Candelise, C., Gilcrease, W., & Gregg, J. S. (2018). Statistical evidence on the role of energy cooperatives for the energy transition in European countries, Sustainability, 10(9). https://doi.org/10.3390/su10093339
• Yenilenebilir Enerji Kaynak Alanları (YEKA) Yönetmeliği. (2016). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 29852). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2016/10/20161009-1.htm
• Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Belgelendirilmesi ve Desteklenmesine İlişkin Yönetmelik (YEKDEM). (2025). T.C. Resmî Gazete (Sayı: 32789). https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-6736/yenilenebilir-enerji-kaynaklarinin-belgelendirilm
• Yin, R. (2018). Case study research and applications: Design and methods (6th ed.). SAGE.
• Zárate-Toledo, E., Patino, R., & Fraga, J. (2019). Justice, social inclusion and indigenous opposition: A case study of wind energy development on the Isthmus of Tehuantepec, Mexico. Energy Research & Social Science, 54, 1–11. https://doi.org/10.1016/j.erss.2019.03.004
• Zografos, C., & Robbins, P. (2020). Green sacrifice zones, or why a green new deal cannot ignore the cost shifts of just transitions. One Earth, 3(5), 543–546. https://doi.org/10.1016/j.oneear.2020.10.012