Yükseköğretim Yönetici Görüşlerine Göre Yükseköğretimde Yeniden Yapılanma İhtiyacı

Yıl 2016, Cilt: 2 Sayı: 1, 2 - 37, 21.04.2016

Adem Yaman , SERVET Özdemir

Öz

Bu araştırmanın amacı, Türk yükseköğretim yönetim sistemindeki saydamlık

ve hesap verebilirlik olgusunun incelenmesi ve hesap verebilirlikle ilgili

uygulamalar hakkında üniversitelerde görev yapan yöneticilerin (rektör,

rektör yardımcısı, dekan ve enstitü müdürü)görüşlerinin incelenmesidir.

Araştırmada yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır.

Araştırmanın veri kaynakları, son üç dönemde kamu üniversiteleri içinden

Ortadoğu Teknik Üniversitesi tarafından akademik performans genel

sıralamasında ilk onda yer alan ve 2015 yılı bütçe büyüklüğü bakımından

ilk on üniversite içinde yer almış olan üç devlet üniversitesinde

yöneticilik yapan/yapmış olan 13 katılımcı ile yükseköğretim konusunda

çalışmaları bulunan geçmişte rektörlük, dekanlık, genel müdürlük ve

bakan danışmanlığı yapmış 6 kişi olmak üzere toplamda 19 katılımcıdan

oluşmaktadır. Araştırma sonuçlarına göre üniversite yöneticileri yönetimde

saydamlık ve hesap verebilirlik mekanizmasına ilişkin sorumluluk, yetki

kullanımı ve karar sürecinde rektörlerin yetkilerinin çok fazla olduğu,

yönetimde yetki gaspının olabildiği; üniversite yöneticilerinin finansal

kaynak kullanımlarında geniş takdirin bulunduğu, kurumsal standartların

yeterince işlevsel olmadığı yönünde çeşitli görüşler ileri sürülmüştür.

Araştırmada, üniversite yöneticilerinin uymak zorunda olduğu kurumsal

standartların ikna edici düzeyde olmadığı belirtilmiştir. Yükseköğretim

uygulamalarında, mevzuatın yorumlanmasında iyi niyetli bir yaklaşımın

gerekliliği, 2547 sayılı Kanunun sınırlayıcı yönünün olduğu ve demokratik

bir yönetim anlayışını yansıtmadığı, demokratik ve adil bir yönetimin 

kanunlara ihtiyaç duyulmadan da uygulanabileceği yönünde görüşler dile

getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Türk Yükseköğretim Sistemi, 2547 sayılı Kanun, Yükseköğretimde Saydamlık ve Hesap verebilirlik

Kaynakça

• AAUP, (1970). 1940 Statement of principles on academic free domandtenure. Akademik özgürlük ve görev süresi esasları 1940 beyanı. 17/06/2015 tarihinde http://www.aaup.org/report/1940- statement-principles-academic-freedom-and-tenure#B3 adresinden erişilmiştir. Acar, M. (2013). Eğitimde hesap verebilirlik. Özdemir, S. (Ed.). Eğitim Yönetiminde Kuram Ve Uygulama içinde. (381-410) Ankara: PegemA. Aktan, C. (2008). Akademik özerklik. 23.03.2015 tarihinde http://www. canaktan.org/egitim/universite-reform/aka-ozerklik.htm#_ edn5 adresinden erişilmiştir. Arap, K. S. (2010). Türkiye yeni üniversitelerine kavuşurken: Türkiye›de yeni üniversiteler ve kuruluş gerekçeleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 65(01), 001-029. Aydın, İ. (2006). Eğitim ve öğretimde etik. (2. Baskı). Ankara: PegemA. Aytaç, M., Aytaç, S., Fırat, Z., Bayram, N. ve Keser, A. (2001). Akademisyenlerin çalışma yaşamı ve kariyer sorunları. Bursa: Uludağ Üniversitesi. Aykaç, B., Yayman, H. ve Özer, M. A. (2003). Türkiye’de idari reform hareketlerinin eleştirel bir tahlili. Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. C.5, S.2, (158). Aypay, A. (2015). Türkiye’de Yükseköğretim Alanı, Kapsamı ve Politikası. (Edt.) Ankara: Pegem Akademi. Aypay, A., (2003). Yükseköğretimin yeniden yapılandırılması: Sosyo ekonomik ve politik çevrelerin üniversitelerde kurumsal adaptasyona etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 9(2), 194-213. Ankara: PegemA. Balyer, A. (2011). Academic freedom: Perceptions of academics in Turkey. Education & Science/Eğitim ve Bilim, 36(162). Barker, J.M. (1951). Türkiye ekonomisi kalkınma programı için tahli ve tavsiyeler (Barker Misyonu Raporu). Washington D.C.: Milletlerarası İmar ve Kalkınma Bankası. Başbakanlık. (2003). Kamu yönetiminde yeniden yapılanma, değişimin yönetimi için yönetimde değişim, 1 (2) Ankara: T.C. Başbakanlık. Batırel, Ö.F., Durman, M., Ergüder, Ü., Eriş, A., Eşme, İ., Öztürk, R., Soysal, A., Şenatalar, B. ve Uğur, A. (2014). Yükseköğretimin yeniden yapılandırılması kapsamında dikkate alınması gereken temel ilkeler ve yaklaşımlar. (19 Haziran 2014 Basın Bildirisi). İstanbul. Çalık, T. ve Süzen Z. B. (2013). Avrupa üniversiteler birliği kurumsal değerlendirme raporlarında yer alan tespitler ve öğretim üyelerinin iyileştirme önerilerine katılım düzeyleri, Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi 3(3), 355-390. Çelik, Z. ve Gür, B. S. (2014). Yükseköğretim sistemlerinin yönetimi ve üniversite özerkliği: Küresel eğilimler ve Türkiye örneği. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 4(1) 18-27. Çengel, Y. (2012). Üniversitelerde yeni bir yönetişim modeli, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011: 27-29 Mayıs 2011, İstanbul). (2),1567-1575 Ankara: YÖK. Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Sekizinci beş yıllık kalkınma planı. Yükseköğretim özel ihtisas komisyonu raporu. Ankara.20/06/2014 tarihinde .http://ekutup.dpt.gov.tr/egitim/oik550.pdf E.T adresinden erişilmiştir. Dikmen, A. A. (2003). Kamu yönetimi temel kanunu taslağı hakkında sorular ve yanıtlar. Kamu yönetimi reformu incelemeleri: Mülkiye’den perspektifler Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Özel Sayı, No.59 17/05/2015 tarihindehttp://yonetimbilimi.politics. ankara.edu.tr/files/2013/09/Ozelsayi1.pdf. adresinden erişilmiştir. Doğramacı, İ. (2000). Günümüzde Rektör Seçimi ve Atama Krizi, Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimine Bir Bakış, Ankara: Meteksan. Doğramacı, İ. (2007). Türkiye’de ve Dünyada Yükseköğretim Yönetimi. Ankara: Meteksan. DÜS, (2003). Dünya Üniversiteler Servisi (DÜS). Lima Bildirgesi, Akademik özgürlük ve yükseköğretim kurumlarının özerkliği, 10/06/2015 tarihinde http://www.egitimbilimtoplum.com.tr/index. php/ebt/article/view/36/54. adresinden erişilmiştir. Ekinci, C. E. (2009). Türkiye’de yükseköğretimde öğrenci harcama ve maliyetleri. Eğitim ve Bilim. 34(154). Erbaş, H. (2008). Üniversitelerin dönüştürülmesi sürecinde kalite geliştirme aracı olarak yurtdışı yayın ve sonuçları, Dönüştürülen Üniversiteler ve Eğitim Sistemimiz (Editoryal) Ankara: Eğitim Sen. Erdem, A. R. (2013). Üniversite özerkliği: Mali, akademik ve yönetsel açıdan yaklaşım, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(2), 7-107. Ergüder, Ü., Şahin, M., Terzioğlu, T., ve Vardar, Ö. (2009). Neden Yeni Bir Yüksek Öğretim Vizyonu. İstanbul: İstanbul Politikalar Merkezi. 01/06/2015 tarihinde http://ipc.sabanciuniv.edu/publication/nedenyni- bir-yuksek-ogretim-vizyonu/adresinden erişilmiştir. Eryılmaz, B. (2011). Kamu Yönetimi, 4. Bas. Ankara: Okutan. Erkut, E. (2014). Türkiye’de girişimcilik ve üniversiteler, 20/06/2015. Tarihinde http://www.erhanerkut.com/ adresinden erişilmiştir. European University Association (2007). The Lisbon Declaration Europe’s Universities beyond 2010: Diversity with a Common Purpose, Bürüksel.18/06/20015 tarihinde .http://www.eua.be/fileadmin/ user_upload/files/newsletter/Lisbon_declaration.pdf. adresinden erişilmiştir. EUA, (2009). Europe’s Universities Lack ‘Genuine Autonomy’ From State Control – EUA Report. 10/06/2015 tarihinde http://www. eua.be/Libraries/Press/pressreleaseautonomy.sflb.ashxadresinden erişilmiştir. Feyzioğlu, B. N. (1981). Üniversite özerkliği. Maliye Araştırma Merkezi Konferansları, (28), 127-133. Gedikoğlu, T. (2013). Yükseköğretimde akademik özgürlük, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 3(3), 179-183. Günay, D. (2011). 1933’den Türkiye’de yükseköğretimin yeniden yapılandırılması bağlamında sorunlar, eğilimler, ilkeler ve öneriler-1. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi. 1(3), 113-121. Günay, D. ve Kılıç, M. (2012). Yükseköğretimin Küresel İnşası, Uluslar arası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK- 2011: 27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 3. (XVI), 2504-2509, Ankara: YÖK. Gürüz, K. (2008). 21. Yüzyılın Başında Türk Milli Eğitim Sistemi. Türkiye İş Bankası. Gürüz, K., Suhubi, E., Sengör, A.M.C., Türker, K. ve Yurtsever, E. (1994). Türkiye’de ve Dünyada Yüksekögretim, Bilim ve Teknoloji. İstanbul: TÜSİAD. Gür, B.S. ve Çelik, Z. (2011). YÖK’ün 30 yılı. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. (Rapor No 4). Hirsch, E. (1950). Dünya üniversiteleri ve Türkiye’de üniversitelerin gelişmesi (World universities and the development of universities in Turkey). Cilt 1, Yay. Nu: 211. 2. Baskı Tarihi: 1988. Ankara: Ankara Üniversitesi. Hughes, O. E. (2014). Kamu İşletmeciliği ve Yönetimi. Çev: Buğra Kalkan, Bahadır Akın ve Şeyma Akın, Ankara: BingBang. Jarab, J. (2006). Akademik Özgürlük ve Üniversite Özerkliği, Avrupa Konseyi Parlamento Kurulu Raporu, 20/06/2015 tarihinde http://int. kocaeli.edu.tr/dosyalar/akademikozgurlukveuniversiteozerkligi.pdf adresinden erişilmiştir. Kalkınma Bakanlığı, (2013). (6 Temmuz 2013 tarihli ve 28699 Mükerrer Sayılı Resmi Gazete) 10. Kalkınma Planı Karakütük, K. (2002). Öğretim üyesi ve bilim insanı yetiştirme (Lisansüstü öğretimin planlanması) (Geliştirilmiş 2. Baskı). Ankara: Anı. Karayalçın, Y. (1988). Lisans-Üstü Eğitim, Yükseköğretimde Değişmeler, Türk Eğitim Derneği XII. Eğitim Toplantısı (17-18 Kasım 1988), Türk Eğitim Derneği Bilim Dizisi Nu: XII, Ankara: TED. Karayalçın, Y. (1965). Meseleler ve Görüşler, Kültür-Eğitim-Üniversite- Siyaset-Hukuk. 1965/VIII. Ankara: Ajans-Türk. Karayalçın, Y. (1964). Üniversitelerin idare ve murakabesi-mukayeseli bir inceleme. Ankara: Ajans-Türk. Kavak, Y. (2010). 2050’ye doğru nüfusbilim ve yönetim: eğitim sistemine bakış. Türk Sanayici ve İşadamları Derneği ve Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu. Yayın no: TÜSİAD-T/2010/11/506, ISBN: 978-9944- 405-62-1, İstanbul. Kavak, Y. (2011). Türkiye’de yükseköğretimde büyüme: yakın geçmişe bakış ve uzun vadeli (2010-2050) büyüme projeksiyonları. Yükseköğretim Dergisi,1(2), 95-102. Kavuncu, O. (2010). 12 Eylül döneminde üniversiteler. Türk Yurdu, 277(99). Kayalıdere, G. ve Özcan, P. M. (2014). Bütçe saydamlığı ve ekonomik özgürlüğün yolsuzluk üzerindeki etkisi. Ataturk University Journal of Economics & Administrative Sciences, 28(2). Erzurum. Kılıç, M. (2012). Teorik kurgusu ve paradigmatik yönelimi açısından yükseköğretim yasa tasarısı, Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(3). Korkut, H. (1984). Türk Üniversiteleri ve üniversite araştırmaları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi. Korkut, H. (1993). Demokratik Üniversite. Amme İdaresi Dergisi. 26(2), Ankara: TODAİ. Kurt, T. (2014). Türkiye’de yükseköğretim yönetiminde değişen reform politikaları. Kamuda Sosyal Politika, 8(29), s.86-96. Ankara: Memur-Sen. Kurt, T. (2015). Yükseköğretimin Yönetiminde Yönetici Kurullar. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yay. (Baskıda). Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2010). Türkiye’de yükseköğretimde karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Küçükcan, T. ve Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Magna Charta Universitatum, (1988). Bologna, Italy. 20/06/2015. Tarihinde http://www.aic.lv/bolona/Bologna/maindoc/magna_carta_univ_. pdf. adresinden erişilmiştir. Marangoz, C. (2004). Nasıl Bir Üniversite, (Ed.) Coşkun Can Aktan Çağdaş Üniversite Üzerine Düşünceler, İstanbul: Değişim. Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Maarif Vekilliği, Ana Programa Hazırlıklar Seri: B, No:5 İstanbul: Devlet Basımevi. ODTÜ. (2013). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Senatosu’nun “Yükseköğretim Kanun Taslağı” hakkında görüşü. Eğitim Bilim Toplum, 11(42), 185-220. OECD, (2012). Organization for Economic Co-operation. Education At a Glance. 19/05/2015. http://www.oecd.org/edu/EAG%20 2012_e-book_EN_ 200912. pdf adresinden erişilmiştir. Özçelik, S. (1966). Anayasamız Muvacehesinde Üniversite Muhtariyeti (Özerkliği) Mes’elesi. İstanbul: Hukuk Fakultesi Mescmuası. 20/07/2015 tarihinde Ulakbim.gov.tr adresinden erişilmiştir. Özer, M. A., (2005). Günümüzün Yükselen Değeri Yeni Kamu Yönetimi. Sayıştay Dergisi. Sayı. 59. Ankara: Sayıştay. Öztürk, S. (2006). Üniversite özerkliği ve göstergeleri üzerine bir Değerlendirme, Bilim Eğitim ve Toplum, 4(16), 114-145. Öz-Alp, S. (1995). Türkiye’de üniversitelerin yönetiminde ve organizasyonunda karşılaşılan sorunlar. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Dergisi, 1(2), 29-46. Özmen, F., Aküzüm, C. ve Aküzüm, L. (2012). Hesap verme Yükümlülüğüne Dayalı Özerk Üniversite Yönetimi, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011: 27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 2. Cilt. Bölüm XVI, Sayfa 1619-1628, Ankara: YÖK Yay. Özer, M., Gür, B.S. ve Küçükcan, T. (2010). Yükseköğretimde Kalite Memur-Sen. Kurt, T. (2015). Yükseköğretimin Yönetiminde Yönetici Kurullar. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı Yay. (Baskıda). Küçükcan, T. ve Gür, B. S. (2010). Türkiye’de yükseköğretimde karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Küçükcan, T. ve Gür, B.S. (2009). Türkiye’de yükseköğretim karşılaştırmalı bir analiz. Ankara: Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı. Magna Charta Universitatum, (1988). Bologna, Italy. 20/06/2015. Tarihinde http://www.aic.lv/bolona/Bologna/maindoc/magna_carta_univ_. pdf. adresinden erişilmiştir. Marangoz, C. (2004). Nasıl Bir Üniversite, (Ed.) Coşkun Can Aktan Çağdaş Üniversite Üzerine Düşünceler, İstanbul: Değişim. Malche, A. (1939). İstanbul Üniversitesi Hakkında Rapor, Maarif Vekilliği, Ana Programa Hazırlıklar Seri: B, No:5 İstanbul: Devlet Basımevi. ODTÜ. (2013). Orta Doğu Teknik Üniversitesi Senatosu’nun “Yükseköğretim Kanun Taslağı” hakkında görüşü. Eğitim Bilim Toplum, 11(42), 185-220. OECD, (2012). Organization for Economic Co-operation. Education At a Glance. 19/05/2015. http://www.oecd.org/edu/EAG%20 2012_e-book_EN_ 200912. pdf adresinden erişilmiştir. Özçelik, S. (1966). Anayasamız Muvacehesinde Üniversite Muhtariyeti (Özerkliği) Mes’elesi. İstanbul: Hukuk Fakultesi Mescmuası. 20/07/2015 tarihinde Ulakbim.gov.tr adresinden erişilmiştir. Özer, M. A., (2005). Günümüzün Yükselen Değeri Yeni Kamu Yönetimi. Sayıştay Dergisi. Sayı. 59. Ankara: Sayıştay. Öztürk, S. (2006). Üniversite özerkliği ve göstergeleri üzerine bir Değerlendirme, Bilim Eğitim ve Toplum, 4(16), 114-145. Öz-Alp, S. (1995). Türkiye’de üniversitelerin yönetiminde ve organizasyonunda karşılaşılan sorunlar. Anadolu Üniversitesi Açık Öğretim Fakültesi Dergisi, 1(2), 29-46. Özmen, F., Aküzüm, C. ve Aküzüm, L. (2012). Hesap verme Yükümlülüğüne Dayalı Özerk Üniversite Yönetimi, Uluslararası Yükseköğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar (UYK-2011: 27-29 Mayıs 2011, İstanbul). 2. Cilt. Bölüm XVI, Sayfa 1619-1628, Ankara: YÖK Yay. Özer, M., Gür, B.S. ve Küçükcan, T. (2010). Yükseköğretimde Kalite Yılmaz, H. ve Kesik, A. (2010). Yükseköğretimde yönetsel yapı ve mali konular: Türkiye’de yükseköğretimde yönetsel etkinliği artırmaya yönelik bir model önerisi. Maliye Dergisi, 158(1), 124-163. Yükseköğretim Kurulu, (2007). Türkiye’nin Yükseköğretim Stratejisi. Ankara: YÖK. Yükseköğretim Kurulu (2000). 21. Yüzyılda Türk Üniversiteleri. Ankara: Başbakanlık. Yükseköğretim Kurulu, (2014). Büyüme, Kalite Ve Uluslararsılaşma: Yükseköğretim İçin Yıl Haritası: Ankara: YÖK. World Bank. (2007). Turkey: Higher education policy study, Volume1. Strategic directions for higher education in Turkey (Reportno: 39674). Washington, DC: The World Bank. 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanunu.24/12/2003 Tarih ve 25326 Sayılı Resmi Gazete. 2547 sayılı Yükseköğretim Kanunu. 06/11/1981 Tarih ve 17506 Sayılı Resmi Gazete.