Disleksiye Müdahale Programlarının İncelenmesine Yönelik Bir Doküman Analizi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 1, 1 - 36, 29.04.2024

Emre Çatal , Ayşe Göksal , Fatih Koca

Öz

Özgül öğrenme güçlüğü genellikle ilkokul döneminde okuma-yazmanın öğrenilmesi sırasında birtakım zorlukların ortaya çıkmasıyla fark edilmekte ve tanılanmaktadır. Bu çalışmada spesifik olarak öğrenme güçlüğünün alt boyutlarından okuma güçlüğü (disleksi) üzerinde durulmaktadır. Okumada yaşanılan güçlük neticesinde öğrencilerin akademik düzeyleri olumsuz biçimde etkilenmektedir. Birçok araştırmada disleksisi olan çocukların; dikkat, motor gelişimi, dil gelişimi, sosyal ve duygusal alanlarda birtakım sorunlar yaşandıkları görülmektedir. Disleksisi olan bireylerin toplumsal hayata uyum sağlamaları ve özel eğitim hizmetlerinden faydalanmaları bir zorunluluktur. Öğrencilerin bu hizmetlerden faydalanmalarının gerekliliği akıllara hangi program/modelle olması gerektiği sorusunu getirmiştir. Bu çalışmada disleksisi bulunan bireylere yönelik uygulanan müdahale programlarının bulunduğu çalışmaları incelemek ve bu çalışmaların etkililiğini görmek amaçlanmaktadır. Uygulanan müdahale programları birbirinden farklılık göstermektedir. Bu bağlamda hem ülkemizde hem de dünyada uygulanan 30 müdahale programı incelenmiştir. Etkililiği incelenen çağdaş müdahale programlarının disleksili öğrencilerin eğitimlerinde geleneksel eğitim öğretime göre oldukça etkili oldukları saptanmıştır. Uygulanan bu müdahale programlarının öğrencilerin öğrenme ortamlarının çeşitlendirip birden çok duyuya hitap ederek fonolojik farkındalık, anlama becerileri, akademik başarıları gibi alanlarda etkili olduğu görülmüştür. Bu çalışmalar sonucunda disleksi tanısı olan öğrenciler üzerinde uygulanan müdahale programlarının etkili olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Öğrenme güçlükleri, Okuma güçlüğü, Disleksi, Disleksiye müdahale programları

Kaynakça

• Ahmed, M. (2015). Current Trends in Procedures for İdentification of People with Learning Disabilities; Intervention Response Model. Journal of the Education Faculty in Assiut, 31(5), 2-33.
• Akyol, H. & Sever, E. (2019). Okuma Yazma Güçlüğü ve Bir Eylem Araştırması: İkinci Sınıf Örneği. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 34(3), 685-707.
• Ambrose, P. Ve Cheong, L. (2011).Effects Of the Clay Modeling Program On the Reading Behavior Of Children With Dyslexia: A Malaysian Case Study.The Asia-Pacific Education Researcher, 20(3), 456-68.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal Bozuklukların Tanımsal ve Sayımsal Elkitabı, Beşinci Baskı (DSM-5) Tanı Ölçütleri Başvuru Elkitabı, çev.Köroğlu,E. Hekimler Yayın Birliği, Ankara.
• Bıyık, M. ve Erdoğan, T. (2017). Okumayı Etkileyen Etmenler ve Hazırlık Çalışmaları. F. Susar Kırmızı ve E. Ünal (Ed.) İlk okuma yazma öğretimi içinde (2nd Edition) (s. 111-152). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Bonacina, S., Cancer, A., Lanzi,L., Lorusso, L, L ve Antonietti, A.(2015). Improving Reading Skills in Students with Dyslexia: the Efficacy of a Sublexical Training with Rhythmic Background. Frontiers in Psychology (6). doi: 10.3389/fpsyg.2015.01510
• Boulineau, T., Fore, C., Hagan-Burke, S. & Burke, M. D. (2004). Use of Story-mapping to Increase the Story-Grammar Text Comprehensıon of Elementary Students wıth Learnıng Dısabılıtıes. Learning Disability Quarterly, 27,105-121.
• Bozdağ, T. ve Şahin A. (2022). Sesbilgisel Farkındalık Becerilerini Destekleme Müdahale Programının Okuma Güçlüğü Yaşayan Öğrencilerin Sesbilgisel Farkındalık Becerilerine Etkisi. Uluslararası Bilim ve Eğitim Dergisi, 5(3), 272-826.
• Calhoon, M., Al Otaiba, S., ve Greenberg, D. (2010) Introductıonto Special İssue Spelling Knowledge: İmplications for İnstructionand İnterventıon. Learning Disability Quarterly, 33(3), 145-147.
• Campbell, L, M. Ve Mechling, L, L. (2009). Small GroupComputer-Assisted Instruction with SMART Board Technology. Remedialand Special Education, 1(30).
• Cancer, A. Sarti, D. De Salvatore, M. Granocchio, E. Chieffo, D.P.R. ve Antonietti, A. (2021). Dyslexia Telerehabilitation during the COVID- 19 Pandemic: Results of a Rhythm-Based Intervention for Reading. ChildrenJournel, 8(11), 1011. https://doi.org/10.3390/ children8111011
• Dağ, N. (2010). Okuma Güçlüğünün Giderilmesinde 3P Metodu ile Boşluk Tamamlama (Cloze) Tekniğinin Kullanımı Üzerine Bir Çalışma. Özel Eğitim Dergisi, 11(1), 63-74.
• Davis, R.D. (2000). Davis Learning Strategies Basic Teacher Workshop Manual. Davis DyslexiaAssociation International.
• Demir, B. (2005). Okulöncesi ve İlköğretim Birinci Sınıfa Devam Eden Öğrencilerde Özel Öğrenme Güçlüğünün Belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü İstanbul.
• Demirel, Ö. (2002). Kuramdan Uygulamaya Eğitimde Program Geliştirme. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• Deniz, S. & Aslan, Y. (2020). Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Bir Öğrencide Hikaye Haritası Tekniğinin Okuduğunu Anlamaya Etkisinin Değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 49(228), 241-261.
• Deshler, D. D., Schumaker, J. B., Lenz, B. K., Bulgren, J. A., Hock, M. F., Knight, J. ve Ehren, B. J. (2001). Ensuring Content‐area Learning by Secondary Students with Learning Disabilities. Learning DisabilitiesResearch ve Practice, 16(2), 96.
• Doğan, H. (2012). Özel Öğrenme Güçlüğü Riski Taşıyan 5-6 Yaş Çocukları için Uygulanan Erken Müdahale Eğitim Programının Etkisinin İncelenmesi. Doktora tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Faramarzi, S., Ghorbanchian, E., Gharaie, S.S., Poor, SR. ve Yarmohamadian, A. (2014). The Effect of Phonological Educational intervention on the Reading Performance of Students with the Develop Mental Dyslexia. ElixirPsychology, 72, 25532-25536.
• Franceschini, S., Gori, S., Ruffino, M., Viola, S., Molteni, M., ve Facoetti, A. (2013). Action Video Games Make Dyslexic Children Read Better. Current Biology, 23, 462-466. DOI: https://doi.org/10.1016/j. cub.2013.01.044
• Gagne, R. M. (1975). Essential of Learning forInstruction. Prentice-Hall. Garavand, S., Khoshbakht,T., Azizifar, A. ve Welidi, S.(2021). Effect of Cognitive Intervention Training on the Elementary School Students’ Reading Performance with Dyslexia. Journal of Language and Translation , 12(3), 207-220.
• González, F., Žarić, G., Tijms, J., Bonte, M., Blomert, L. ve van der Molen. (2015). A Randomized Controlled Trial on The Beneficial Effects of Training Letter-Speech Sound Integration on Reading Fluency in Children with Dyslexia, 10(12).
• Görgün, B. (2018). Akıcı Okuma ve Okuduğunu Anlama Destek Eğı̇tı̇m Programının (Oka2 Dep) Özel Öğrenme Güçlüğü Olan Öğrencı̇lerı̇n Okuma Becerı̇lerı̇ne Etkı̇sı̇. Doktora Tezi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• Güneş, F. (2004). Okuma Yazma Öğretimi ve Beyin Teknolojisi. Ocak Yayıncılık.
• Gür, G. (2013). Disleksili Bireylerde Erken Tanı Konmasının Önemi ve Disleksi Eğitimlerinde Yurt İçi ve Yurt Dışı Uygulamaların İncelenmesi ve Karşılaştırılması. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Harwell, J.M., ve Jackson, R.W. (2001). The Complete Learning Disabilities Handbook.(3rd Ed.). San Francisco: Jossey- Bassed.
• Ho, C. S.-H., Lam, E. Y.-C., &Au, A. (2001). The Effectiveness of Multisensory Training in İmproving Reading and Writing Skills of Chinese Dyslexic Children. Psychologia: An International Journal of Psychology in the Orient, 44(4), 269–280.
• Hwee, N. C. K., ve Houghton, S. (2011). The Effectiveness of Orton-Gillingham- Based İnstruction with Singaporean Children with Specific Reading Disability (dyslexia). British Journal of Special Education, 38(3), 143–149.
• Jeyasekaran, J.M.(2015).Effectiveness of Visual Auditory Kinesthetic Tactile Technique on Reading Level Among Dyslexic Children at Helikx Open School and Learning Center. Salem International Journal of Medical Science and Public Health, 4(3), 315-318.https://dx.doi. org/10.5455/ijmsph.2015.0511201467
• Joseph, L.M. (2002). “Helping Children Link Sound Top Rint: Phonics Proceduesfor Small-Groupor Whole- Class Settings”. InterventionIn School and Clinix, 31.
• Joshi, M., Dahlgren, M., ve Gooden, R. B. (2002). Teaching Reading İn An İnner City School Through a Multisensory Teaching Approach. Annals of Dyslexsia, 52, 229–242.
• Juel, C. (1988). Learning To Read And Write: A LongitudinalStudy Of ChildrenFrom First Through FourthGrades. Journal Of Educational Psychology, 80, 437–447.
• Karakaya, B. ve Altuntaş, O. (2017). Disleksisi Olan Çocuklarda Görsel Algı Becerilerinin. Okuma Becerileri Üzerine Etkisinin İncelenmesi. Ergoterapi ve Rehabilitasyon Dergisi, 5(3), 161-168.
• Kirk, S.A. (1977). Special issue: Exceptional Children and Youth. Journal of Clinical Child Psychology, 6(3).
• Kılınçaslan, A. (2018). Özgül Öğrenme Bozukluğu. N. M. Mukaddes & E. S. Ercan (Ed.).
• Korkmaz, Ş. Ç., & Karatepe, Ç. (2018). The Impact of Multi-Sensory Language Teaching on Young English Learners’ Achievement in Reading skills. Novitas-ROYAL (Research on Youthand Language), 12(2), 80-95. https://eric.ed.gov/?id=EJ1195281
• Labbo , L. D. , Sprague , L. , Montero , M. K. , ve Font , G.(2000). Connecting a Computer Centertothemes, Literature and Kindergarteners’ Literacy Needs. Reading Online, 4 (1), 1-16.
• Lee, L, W. (2010). The Davis Model of Dyslexia Intervention: Lessons from One Child. Pertanika J. Soc. Sci. & Hum, 18 (1), 133 – 139.
• Lerkkanen, M. K. Puttonen, H. R. Aunola, K. ve et al. (2004). Developmental Dyslexia of Phonemic Awareness and Reading Performance Duringthe First of Primary School. Journal of Early Childhood Research, 2, 139-156.
• Lerner, J.W. (1989). Öğrenme güçlüklerinde eğitimsel müdahaleler. J. Am. Acad. Çocuk. Ergen Psikiyatri, 28, 326–331.
• Luo,Y.,Wang, J., Wu, H., Zhu,D.ve Zhang Y. (2013). Working Memory Training İmproves Develop Mental Dyslexia in Chinese. Neural- RegenerationResearch, 8(5), 452–60.
• Margari, L., Buttiglione, M., Craig, F., Cristella, A., Giambattista, C., Matera, E., Operto, F. ve Simone, M. (2013). Neuropsychopathological Comorbidities in Learning Disorders. BMC Neurol, 13, 198.
• McGee, R., Williams, S., Paylaş, D.L., Anderson, J. ve Silva, P. (1986). The Relationship Between Specific Reading Retardation, General Reading Back Wardness and Behavioural Problems in a Large Sample of Dunedinboys: a Longitudinal Study From Five to ElevenYears. J Child Psychol Psychiatry, 27(5), 597-610.
• O'Shea, L. J., Sindelar, P. T. ve O'Shea, D. J. (1985). The Effects of Repeated Readings and Attentional Cueson Reading Fluency and Comprehension. Journal of Reading Behavior, 17, 129-142.
• Oktay, A. (2009). Eğitim Bilimine Giriş (3. Baskı). Ankara: Pegem akademi Yayınları.
• Rababah, A.A. (2020). The Effectiveness of an Intensive Reading Program According to the Response to Intervention and Evidence-Based Practices in Treating Dyslexia. International Journal of Innovation, 14(11).
• Rasinski, T. V., Padak, N., Linek, W., ve Sturtevant, E. (1994). Effects of Fluency Development on Urban Second-Gradereaders. The Journal of Educational Research, 87(3), 158-165. Rodrigues, A. P., Rebola, J., Jorge, H., Ribeiro, M. J., Pereira, M., vanAsselen,
• M., ve Branco, M.C. (2017). Visual Perceptionand Reading: New Cluesto Patterns of Dysfunction Across Multiple Visual Channels in Developmental Dyslexia Visual Channels in Dyslexia. Investigative Ophthalmology ve Visual Science, 58(1), 309-317.
• Pollard, L., ve Hess, N. (1997). Zero prep: Ready-to-go activities for the language classroom. Burlingame, CA: Alta Book Center Publishers.
• Polloway, E.A., Serna, L., Patton, J.R. ve Bailey, J.W. (2013). Strategies for teaching learners with special needs (10th Edition). Pearson Education.
• Schulte-Korne G. (2010). The Prevention, Diagnosis and Treatment of Dyslexia. Dtsch ArzteblInt, 107(41), 718-26.
• Siegel, M.A.L. (2007). Nolo’sıepguide Learning Disabilities. (3 rd ed.). USA: Delta Printing.
• Skiada, R., Soroniati, E., Gardeli, A., ve Zissis, D. (2014). EasyLexia 2.0: Redesigning our Mobile Application for Children with Learning Difficulties. Themes in Science and Technology Education, 7(2), 119-135.
• Stein, J. (2001). The Magnocellular Theory of Developmental Dyslexia. Dyslexia, 7, 12–36.
• Subramaniam,V., Mallan, V.K., Che Mat NH. (2013). Multi-senses Explication Activities Module for Dyslexic Children in Malaysia. Asian Social Science, 9(7), 241–67.
• Şahin, F. ve Çakır, R. (2018). Çoklu Ortam Materyallerinin Okuma-Yazma Güçlüğü Çeken Öğrencilerin Okuma-Yazma Becerileri Üzerinde Etkisi. Journal of Instructional Technologies ve Teacher Education, 7(2), 75-90.
• Tam, I.O.L ve Leung, C. (2019). Evaluation of the Effectiveness of a Literacy İntervention Programme on enhancing Learning out Comes for Secondary Students with Dyslexia in Hong Kong. Dyslexia.
• Taşlıbeyaz, H.F. (2021). Öğrenme Güçlüğü Açisindan Rı̇sk Grubunda Olan öğrencı̇lerı̇n Belı̇rlenmesı̇ne Yönelı̇k Ölçme Araci Gelı̇ştı̇rme Çalışması. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Taufan, J.(2018). The Effect of Mingle Model to Improve Reading Skills for Students with Dyslexia in Primary School. Journal of ICSAR. 2(2) .
• Ulu, M., ve Başaran, M. (2013). Video Öz Değerlendirme Tekniğinin Akıcı Okuma Becerisinin Gelişimine Etkisi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38).
• VanRijthoven, R., Kleemans, T.,Segers, E. ve Verhoeven, L. (2020). Response to Phonics Through Spelling Intervention in Children With Dyslexia. Reading &Writing Quarterly, 71(3), 527-546.
• Wright,T.Y.(2009).“TheSavvyTeacher’sGuide:ReadingInterventionsThatWork”. www.interventioncentral.org
• Yamaç, A. (2015). İlkokul Dördüncü Sınıf Düzeyinde Bir Öğrencinin Sesli Okuma Akıcılığını Artırmaya Yönelik Bir Uygulama. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(2), 631-644.
• Yazıcı, M, ve Beşenek, M,. (2022). Özgül Öğrenme Bozukluğu için Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Komorbiditesi Her Zaman Olumsuz Bir Durum Olmayabilir mi?.Anadolu Kliniği Tıp Bilimleri Dergisi, 27(2).
• Yılmaz, M. (2006). İlköğretim 3. Sınıf Öğrencilerinin Sesli Okuma Hatalarını Düzeltmede ve Okuduğunu Anlama Becerilerini Geliştirmede Tekrarlı Okuma Yönteminin Etkisi. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Yüksel, A. (2010). Okuma Güçlüğü Çeken Bir Öğrencinin Okuma Becerisinin Geliştirilmesine Yönelik Bir Çalışma. Kuramsal Eğitim Bilim, 3 (1), 124-134.
• Ziadat, H. A. (2021). The Impact of Using VAKT Strategy on Oral Reading and Reading Comprehension Skills of Elementary Students with Dyslexia. International Journal of Learning, Teaching and Educational Research, 20(2), 121-136.
• Zutell, J. ve Rasinski, T. V. (1991). Training Teachersto Attendto Their Students’ Oral Reading Fluency. Theory Into Practice, 30, 211-217.