Kültür Varlıklarının İadesine İlişkin Müzakerelerin Uluslararası Hukuk Işığında Değerlendirilmesi

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 1 - 20, 20.07.2023

Ayşe Füsun Arsava

Öz

Sadece Afrika’dan 100.000’i aşkın obje, bunlar arasında kültür objeleri, aletler, kap-kacak, sanat eserleri ve müzik enstrümanları, ölenlerin vücutlarının parçaları Avrupa müze ve koleksiyonlarında yer almaktadır. Kısa bir süre önce Fransız hükümetinin görevlendirmesi üzerine hazırlanan bilirkişi raporu (Savoy/Sarr – Raporu) Avrupa’ya sömürgelerden getirilen objelerin restitüsyonunu (iadesini) ele almıştır. Birçok Avrupa başkentinde bu rapor ışığında iade planları yapılmaktadır. Restitüsyon müzakereleri çerçevesinde bu objelerin o zamanki sömürgelerdeki hangi aktöre iadesi gerektiği sorunu ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamda farklı aktörler olarak menşe ülke, menşe topluluk ve münferit bireyler arasında rakip iddialar ortaya çıkabilmektedir. Makalede kültür objelerinin hangi koşullarla kimlere iade edileceği konusunda Avrupa’da ortaya çıkan gelişmeler ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

yerli halk, kültür objeleri, insanlığın ortak kültür mirası, menşe devlet, devletlerin uluslararası sorumluluğuna ilişkin anlaşma tasarısı

Kaynakça

• AKİPEK, Serap: Ulusal ve Uluslararası Hukuk Açısından Kültür Malları, Turhan Yayınevi, Ankara, 1999, s.1-382
• ANAYA, Stephen James: International Law and Indigenous,Peoples, 2003, Oxford University Press
• BERNSTORFF, Jochen von: Extraterritoriale Menschenrechtliche Staatenpflichten und Corporate Social Responsibility: Wie weit geht die menschenrechtliche Verantwortung des Staates für das Verhalteneigener Unternehmer im Ausland?, AVR Jahrgang 49 (2011), s.34 vd.
• BLAKE, Janet: International Cultural Heritage Law, 2015, Oxford University Press, s.289,291
• CERONE, John: Endorois Welfare Council vs. Kenia, Internatonal Legal Materials, Vol.49, No.3 (2010), s.858-960
• COUMANS, Fons: Die Verortung der Maastrichter Prinzipien, Zeitschrift für Menschenrechte, Vol. 6(2012), s.33 vd
• COUMANS, Fons: The Extraterritorial Scope of the ICESCR in the Work of the UN Committeeon Economic, Social and Cultural Rights, HRLR Vol 11, Iss.1 (2011), s.7vd.
• DAHM, Georg/DELBRÜCK Jost/WOLFRUM: Rüdiger Völkerrecht, Bd.2: Der Staat und andere Völkerrechtssubjekte 2012, De Gruyter Verlag, s.268 vd
• DOLZER, Rudolf: Die Deklaration des Kulturguts zum “common heritage of mankind, bknz.: Rudolf Dolzer/Erik Jayme/Reinhard Mußgnug, Rechtsfragen des internationalen Kulturgüterschutzes, C.F.Müller Juristischer Verlag, Heidelberg 1994
• [FECHNER, Frank: Prinzipien des Kulturgüterschutzes: Eine Einführung, bknz.: Frank Fechner/Thomas Oppermann/Lyndel F.Prott, Prinzipien des Kulturgüterschutzes, 1996, Tübinger Schriften zum internationalen und europâischen Recht, 11, 34 vd.
• [GENUGTEN, Willem van: Protection of Indigenous Peoples on the African Continents, AJIL Vol.104, Issue 1 (2010), s.29-65).
• KÄLİN, Walter/KÜNZLI, Jörg: Universeller Menschenrechtsschutz, 4.Aufl. Basel 2019
• KINGSBURY, Benedict: Indigenous Peoples, bknz.: MPEPIL (2006), Oxford University Press, §§ 3 vd.
• KUPRECHT, Karolina: Indigenous Peoples’ Cultural Property Claims, 2013, Springer Verlag, s. 85, 140
• MBEMBE, Achille: Restitution ist nicht genug, gazete makalesi, 9.10.2018 tarihli Frankfurter Allgemeine Zeitung, s.11
• O’KEEFE, Patrick J.: Commentary on the UNESCO 1970 Convention on Illicit Traffic, 2.Aufl. 2007, s.45
• PETERS, Anne: Völkerrecht: Allgemeiner Teil, 4.Aufl., 2016, Schulthess Verlag, Zürich, s.78,91
• PROTT, Lyndel V./O’KEEFE,Patrick J.: Law and the Cultural Heritage, Vol.3: Movement, 1989, London Butterworths, s.737 vd.
• ÖZEL, Sibel: Uluslararası Alanda Kültür Varlıklarının Korunması, Alkım Yayınları, İstanbul 1998, s.29, 105
• RUDOLF, Walter: Über den internationalen Schutz von Kulturgütern, bknz.: Kay Hailbronner/Georg Ress/Torsten Stein (Hrsg.), Staat und Völkerrechtsordnung, Festschrift für Karl Doehring, 1989, 853,865 vd.
• SAVOY, Benedicte/SARR, Felwine: The Restitution of African Cultural Heritage. Toward a New Relational Ethic, 21 November 2018, Publisher Philippe Rey/Seuil, Paris
• SCHORLEMER, Sabine von: Internationaler Kulturgüterschutz, 1992, Duncker&Humblot Berlin, s.43
• SCHUTTER,Oliver de/EIDE, Asbjorn/KHALFAN, Ashfaq/ ORELLANA,Marcos/ SALOMON, Margot/SEIDEMAN, Ian: Commentary to the Maastricht Principles on Extraterritorial Obligations of States in the Area of Economic, Social and Cultural Rights, HRQ 34 (2012), 1084,1103
• STOERK, Felix: Völkerrecht und Völkerrechtcourtoisie, bknz.: Wilhelm van Calker (Hrsg.), Staatliche Abhandlungen, Festgabe für Paul Laband zum fünfzigsten Jahrestage der Doktor-Promation, 1908, 95,129
• STREINZ, Rudolf: Handbuch des Museumsrechts 4: Internationaler Schutz von Museumsgut 1998, Springer Fachmedien Wiesbaden GmbH, s.69
• THIEMEYER,Thomas: Restitution und Kolonialismus, Zeitschrift für Volkskunde, Ausgbe 2/2019, Jahrgang 115, Waxmann:Münster-New York
• TRINDADE, Antônio Augusto Cançado: The Construction of a Humanized International Law, A Collection of Individual Opinions (1991- 2013), Leiden ; Boston : Brill Nijhoff, [2015], 1232
• VERDROSS, Alfred/SIMMA, Bruno: Universelles Völkerrecht: Theorie und Praxis, 3.Auflage 1984, s.300
• WOLFRUM, Rüdiger: Common Heritage of Mankind, bknz.. MPEPIL (2009), §§1, 10