İŞ-YAŞAM DENGESİ TEORİLERİNE DİSTOPİK BİR BAKIŞ: SEVERANCE VE YENİ BİR ÇİP TEORİSİ

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 201 - 228, 26.05.2025

Sibel Taşkın

Öz

Bu çalışmanın önemi modern çağın en büyük sorunlarından olarak kabul edilen iş-yaşam dengesine ilişkin şimdiye dek ortaya konan teorileri incelemek ve distopik bir dizi filmi konuyla birlikte ele alarak “Severance” dizi filminin içerik analizini ortaya koymaktır. Bu dizinin seçilme nedeni, gelecekte tasarlanan çip teknolojisinin distopik bir unsur olarak insan beynini ayrıştırmasıyla karamsar bir gelecek tasviri sunmasıdır.
İş yaşam dengesi geçtiğimiz on yıldan bu yana modern yaşamda giderek daha fazla tartışılan bir kavramdır. Bu çalışmada bahsedilen teoriler dışında bugün bireyler için sadece iş-yaşam dengesi kurabilme değil aynı zamanda iş ve özel yaşamlarımızdaki benlik sunumu tartışmasını da beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada Severance dizisinde tasvir edilen dünyanın günümüz dünyası ile benzerliği ve günümüz teknolojileri ile benlik sunumumuza olan etkisine dair bir analiz amaçlanmaktadır. İş-yaşam dengesi teorileri, distopya kavramının tanımlanması, teknoloji ve benliğimiz, gözetim kapitalizmi çalışmanın kapsamını içermektedir.

Anahtar Kelimeler

distopya , iş-yaşam dengesi , severance dizi film

Kaynakça

• Ağkaya, O. (2023). Bir dispozitif formu olarak borçlandırma: Dövüş Kulübü, Mr. Robot ve Squid Game’i distopya olarak okumak. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 78(1), 29–48.
• Akkoyun, T. (2016). Ütopya/Distopya. Kurgu Kültür Merkezi Yayınları.
• Akköprü, B., & Alanka, Ö. (2021). Medyada ütopik ve distopik imge kullanımı: Örnek reklam analizleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 53, 55–90.
• Arslan, T., & Köseoğlu, A. (2023). Sinemada bir tür olarak bilimkurgu sineması: Distopya ve tasarlanmış insanın tasavvuru üzerine bir analiz. Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 34, 95–116.
• Atasoy, E. (2020). Distopik kurgu ve ümitvar distopya bağlamında ütopyacılık geleneği. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(3), 1135–1147.
• Bailey, M. J. (2005). Work and life balance: A study of community college occupational deans [Doctoral dissertation, Michigan State University].
• Baritci, F., & Fidan, Z. (2018). Sosyal ağlarda benlik sunumuna dair bir distopya: Black Mirror dizisi örneği. İstanbul University Journal of Communication Sciences, 54, 37–63.
• Baş, E., & Kültür, A. (2017). Distopyalarda ideoloji: Biz, Cesur Yeni Dünya, 1984, Zamanın İzleri. In İlkeler, İdeolojiler ve İsyanlar (pp. xx–xx). Karadeniz Teknik Üniversitesi Yayınları.
• BBC News Türkçe. (2024, Mart 25). Beyin sinyallerini kaydederek kablosuz şekilde ileten çip geliştirildi. https://www.bbc.com/turkce/articles/ cp49dxl2lg1o
• Clark, S. C. (2000). Employees’ sense of community, sense of control, and work/family conflict in Native American organizations. Journal of Vocational Behavior, 61(1), 92–108.
• Çelik, E. (2015). Distopik romanlarda toplumsal kurgu. JSR Sosyoloji Araştırmaları Dergisi, 18(1), 57–79.
• Demir, A. (2018). Ölümsüzlük ve yapay zekâ bağlamında trans-hümanizm. Online Academic Journal of Information Technology, 9(30), 93–104.
• Edwards, R., & Jeffrey-Rothbard, N. P. (2000). Mechanisms linking work and family: Clarifying the relationship between work and family constructs. The Academy of Management Review, 25(1), 178–199.
• Elizur, D. (1991). Work and nonwork relations: The conical structure of work and home life relationship. Journal of Organizational Behavior, 12, 313–322.
• Favaro, A. (2017). Distopik filmlerde teknolojik evrenler. Doğu Batı Dergisi, 199–222.
• Foucault, M. (2015). Disiplin ve ceza: Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Kitabevi. (Orijinal eser 1975)
• Guest, D. E. (2002). Perspectives on the study of work-life balance. Social Science Information, 41(2), 255–279.
• Güzel, S. (2007). İş yaşamı ile iş-dışı yaşam ilişkisi açısından gündelik yaşam. İş, Güç: Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 9(3), 99–120.
• Karabağ, M. (2021). Dijital televizyon platformlarında yayınlanan bilim kurgu dizilerinde yapay zekâ olgusu: Netflix örneği [Doktora tezi, İstanbul Üniversitesi].
• Krippendorff, K. (2004). Content analysis: An introduction to its methodology. Sage Publications.
• Kumar, K. (2005). Ütopyacılık. İmge Kitabevi Yayınları.
• Lyon, D. (2014). Surveillance, Snowden, and big data: Capacities, consequences, critique. Big Data & Society, 1(2), 1–13.
• Mayring, P. (2000). Qualitative content analysis. Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research, 1(2), Article 20.
• Sarı, M. İ., & Tekşan, M. (2023). 5 yazar 5 distopya romanı Yüksek Doz Çürüyüş üzerine bir inceleme. Turkish Studies - Language, 18(2), 1247– 1265.
• Savcı, İ. (1999). Çalışma yaşamı ile çalışma dışı yaşam alanlarının ilişkisi üzerine kuramsal yaklaşımlar. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Fakültesi Dergisi, 54(4), 146–166.
• Tamer, Y. H. (2022). Dijitopya: Teknoloji, yönetim ve emek bağlamında ütopyalar ve distopyalar üzerine bir inceleme. Kaytek Dergisi, 4(1), 13–37.
• Tong, B. (2004). Distopik bilim-kurgu filmlerinde mekân çözümlemeleri (1980–2000) [Yüksek lisans tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi].
• Türkoğlu, H. S. (2018). Sosyal medya üzerinden mahremiyet farkındalığı ve değişimin ölçümlenmesine yönelik bir araştırma. Istanbul University Journal of Communication Sciences, 54, 163–189.
• Ünver, B. (2020). Distopik bilim kurgu sinemasında gelecek mekânları ve mimari öngörüler. Sanat, Tasarım ve Bilim Dergisi, 24, 95–111.
• Yegen, C., & Dönmez, S. C. (2023). Tarih ve kolektif bellek aktarımında sanal gerçeklik: “War Remains” örneği. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(1), 412–430.
• Zedeck, S. (1987). Work, family, and organizations: An untapped research triangle. University of California, Berkeley, 1–24.
• Zuboff, S. (2019). The age of surveillance capitalism: The fight for a human future at the new frontier of power (1st ed.). PublicAffairs.