Cumhuriyet Senatosu’nda Elazığ: Rasim Giray Örneği

Year 2024, , 573 - 588, 30.11.2024

Abdullah Demir

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1442068

Abstract

Türkiye Cumhuriyeti’nin yönetim sisteminde 1961 Anayasasıyla yapılan değişiklikle Millet Meclisi ve Cumhuriyet Senatosu’ndan oluşan iki meclisli bir yapıya geçilmiştir. Cumhuriyet Senatosu 1980 yılına kadar faaliyet göstermiştir. Senato, yaşanan askeri müdahale sonrası ülkenin demokratik yapıya geçiş sürecinde rol alan önemli bir siyasi ve idari mekanizma görevi üstlenmiştir. Cumhuriyet Senatosu, meclisin denetlenebilirliğini artırmak, anayasaya ve temel insan haklarına aykırı yasaların çıkmasını engellemek, hükümetin yapmış olduğu faaliyetleri kontrol etmek ve toplumu ilgilendiren sorunların çözümüne katkıda bulunmak amacıyla kurulmuştur. Cumhuriyet Senatosu’nda Elâzığ ili de temsil edilmiştir. 1961-1980 yılları arasında yapılan genel seçimlerle Elâzığ ilinden toplamda beş senatör seçilmiştir. Bu senatörlerden biri olan Rasim Giray, 1961-1966 yılları arasında Senatör olarak Elazığ’ı temsil etmiştir. Bu çalışmanın amacı senatör olduğu süre boyunca eğitimci olmasının da etkisiyle ülkenin ve seçildiği bölgenin özellikle eğitim ve öğretim alanındaki sorunların çözümü için çaba sarf eden, Elazığ siyaset hayatı ve eğitim tarihi önemli bir şahsiyet olan Rasim Giray'ın hayatını ve Senatodaki faaliyetlerini ele alarak bir dönem analizi yapmaktır.

Keywords

Rasim Giray, Cumhuriyet Senatosu, Senatör, Elazığ, Siyasi Hayat

Elazığ in the Senate of the Republic: The Example of Rasim Giray

Abstract

The Republic of Turkey's administrative system was transformed into a bicameral structure consisting of the National Assembly and the Senate of the Republic with the changes made by the 1961 Constitution. The Senate of the Republic operated until 1980. The Senate assumed the role of an important political and administrative mechanism in the transition of the country to a democratic structure after the military intervention. The Senate of the Republic was established to increase the controllability of the parliament, to prevent the enactment of laws contrary to the constitution and fundamental human rights, to control the activities of the government and to contribute to the solution of problems concerning the society. Elazığ province was also represented in the Senate of the Republic. A total of five senators were elected from Elazığ province in the general elections held between 1961-1980. One of these senators, Rasim Giray, represented Elazığ as a Senator between 1961-1966. The aim of this study is to analyze the life and activities of Rasim Giray, an important figure in Elazığ political life and education history, who made efforts to solve the problems of the country and the region he was elected to, especially in the field of education and teaching, with the influence of being an educator during his time as a senator, and to make a period analysis by examining his life and activities in the Senate.

Keywords

Rasim Giray, Senate of the Republic, Senator, Elazığ, Political Life

References

• B.C.A. 30.18.1.2.361.179.14.
• B.C.A. 30.18.1.2.382.279.2.
• B.C.A. 030.11.1.263.6.8.2.
• B.C.A. 030.11.1.267.31.2.
• Yeni Harput, Ulu Ova
• Resmî Gazete ve Meclis Tutanakları
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 1. Dönem 2. Cilt, 32. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 1. Dönem 4. Cilt, 78. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 1. Dönem, 1. Cilt, 10. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 2. Dönem 7. Cilt, 18. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 2. Dönem 9. Cilt, 38. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 3. Dönem 17. Cilt, 30. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 3. Dönem 18. Cilt, 38. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 3. Dönem 18. Cilt, 49. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 3. Dönem 19. Cilt, 48. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 4. Dönem 26. Cilt, 62. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 4. Dönem 27. Cilt, 79. Birleşim.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanak Dergisi 5. Dönem 34. Cilt, 47. Birleşim.
• Resmî Gazete, Yayınlanma Tarihi: 17 Kânunuevvel 1937, Sayı: 3785.
• Resmî Gazete, Yayımlanma Tarihi: 31 Mayıs 1961, Sayı: 10818.
• Resmî Gazete, Yayınlanma Tarihi: 20 Temmuz 1961, Sayı: 10859.
• Resmî Gazete, Yayımlanma Tarihi: 1 Haziran 1967, Sayı: 12610.
• Ahmad, F. (2002). Modern Türkiye’nin doğuşu. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• Altunkaya, N. (2006). Gazi Eğitim Enstitüsü: Gazi Orta Öğretmen Okulu ve Eğitim Enstitüsü (1926-1980). Ankara: Gazi Üniversitesi Yayınları.
• Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. (2019a). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-I. Ankara.
• Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları. (2019b). Türkiye Cumhuriyeti Tarihi-II. Ankara.
• Atatürk, K. (2005). Nutuk: 1919-1927. Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Berkes, N. (1978). Türkiye’de çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu-Batı Yayınları.
• Çakırbaş, A. (2020). Cumhuriyet Senatosu’nda Nevşehir’in temsili. History Studies, 12(4), 1525-1541.
• Çoker, F. (1998a). Türk parlamento tarihi Cumhuriyet Senatosu üyelerinin özgeçmişleri I. Cilt (1961-1964). Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Çoker, F. (1998b). Türk parlamento tarihi I. Dönem milletvekillerinin özgeçmişleri (1919-1923). Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Çoker, F. (1999). Türk parlamento tarihi, Cumhuriyet Senatosu üyelerinin özgeçmişleri (1966-1980). II. Cilt (1966-1980). Ankara: TBMM Vakfı Yayınları.
• Dolakay Özdemir, C. (2005). Elâzığ’lıları yetiştirenlerden: Rasim Giray. Elâzığ Kültür ve Tanıtma Vakfı Dergisi, 18, 26.
• Ekinci, N. (1997). II. Dünya Savaşı sonrası Türkiye’de çok partili düzene geçişte dış etkenler. İstanbul: Zafer Matbaası.
• Elâzığ Milli Eğitim Müdürlüğü Yayınları. (2010). Elâzığ eğitim tarihi. Elâzığ.
• Ezherli, İ. (1992). Türkiye Büyük Millet Meclisi (1920-1992) ve Osmanlı Meclisi Mebusanı (1877-1920). Ankara: TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları No:54.
• Güngör Kısaparmak, N. (1967). Millî eğitim cephesiyle Elâzığ. Elâzığ: Turan Matbaası.
• Halaçoğlu, A. (1994). Elâzığ. TDV İslâm ansiklopedisi Cilt: 10, İstanbul.
• Haykır, H. (2018). TBMM’de Palulu milletvekilleri (I. ve XXIII. Dönem). Uluslararası Palu Sempozyumu, Cilt: 1, ss. 373-386.
• Haykır, Y.; Haykır, H. (2015). Elâzığ basın tarihi. Tarihten Günümüze Elâzığ Kongresi, Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi, Cilt: 2 ss. 1165-1193.
• Karpat, K. H. (1967). Türk demokrasi tarihi. İstanbul: İstanbul Matbaası.
• Özacun, O. (2013). Siyaset tarihimizde Milli Kalkınma Partisi. Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, (2), 205-233. Özbudun, E. (2000). Türk anayasa hukuku, Ankara: Yetkin Yayınları.
• Özgişi, T. (2011a). Türk parlamento tarihinde çift meclis: Cumhuriyet Senatosu örneği (1960-1980) (Yayımlanmamış Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü, İstanbul.
• Özgişi, T. (2011b) Türk parlamento tarihinde Cumhuriyet Senatosunun yeri. Journal of Turkology, 21(2), 291-323.
• Öztürk, K. (1973). Türkiye Büyük Millet Meclisi albümü (23 Nisan 1920-14 Ekim 1973). Ankara: Önder Matbaa.
• Pancar, E.; Öğrendik A. (2013). Demokrat Parti döneminde Elâzığ’da siyasi hayat. Fırat Üniversitesi Harput Uygulama ve Araştırma Merkezi Geçmişten Geleceğe Harput Sempozyumu, ss.475-494.
• Sertel, S. (2006). Sağlık eski bakanlarından Celal Ertuğ'un siyasi hayatı (1961-1991). Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 26, 1-23.
• TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları. (2010). TBMM albümü (1920-2010), Cilt: 1. Ankara.
• TBMM Basın ve Halkla İlişkiler Müdürlüğü Yayınları. (2010). TBMM albümü (1920-2010), Cilt: 4. Ankara.
• Tunaya, T. Z. (2004). Hürriyetin ilanı İkinci Meşrutiyet’in siyasi hayatına bakışlar. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Tuncay, M. (1989). T.C.’inde Tek Parti Yönetimi’nin kurulması. İstanbul: Cem Yayınevi. Uzun, H.(2019). Birinci Dünya Savaşı sırasında Osmanlı hükümetleri ve programlarının analizi. Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Atatürk Yolu Dergisi, 65, 415-447.
• Yahşi, F. (2023). Türkiye’de vesayetçi demokrasinin kurumsallaşmasında 1961 anayasasının rolü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Sakarya.
• Zürcher, E.Z. (2015). Modernleşen Türkiye’nin tarihi. İletişim Yayınları: İstanbul. İnternet Kaynakları:
• https://www.tbmm.gov.tr/files/anayasa/docs/1961/1961-ilkhali/1961-ilkhali.pdf (Erişim Tarihi: 20.01.2023.)
• 2- https://tr.wikipedia.org/wiki/Elaz%C4%B1%C4%9F%27da_1961_T%C3%BCrkiye_senato_se%C3%A7imleri (Erişim Tarihi: 08.08.2024.)
• Sözlü Tarih Çalışması:
• Mehmet Emin Giray ile 01.2023 tarihinde yapılan sözlü görüşmeler.