Pressures on the Turks of Rhodes and the Dodecanese by Italy and Greece (1930-1955)

Year 2024, , 649 - 679, 30.11.2024

Betül Tekinsoy

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1489011

Abstract

Rhodes and the Dodecanese, conquered by the Ottoman Empire in 1522, were occupied by Italy during the Italo-Turkish War of 1911-1912. The 1912 Treaty of Ouchy temporarily ceded the administration of Rhodes and the Dodecanese to Italy. With Article 15 of the 1923 Treaty of Lausanne, Turkey renounced its rights to these territories, making Italy's control permanent until the end of World War II. During this period, Turks, Greeks, and Italians who had migrated to the islands coexisted. Italy implemented various policies to pressure Turks and Greeks to emigrate. Following the 1947 Paris Peace Treaties, which transferred control of Rhodes and the Dodecanese to Greece, the pressures on the Turkish population increased. This study examines the political, social, educational, religious, and cultural pressures on Turks during the Italian and Greek administrations, using primary sources such as correspondence between the Turkish Ministry of Foreign Affairs and the Rhodes Consulate from the Turkish Diplomatic Archives. Additionally, the contemporary Turkish press and scholarly works were also utilized as sources.

Keywords

Rhodes, Dodecanese, Italy, Greece, Turkiye

İtalya ile Yunanistan’ın Rodos ve On İki Ada Türklerine Yönelik Baskıları (1930-1955)

Abstract

1522’de Osmanlı Devleti tarafından fethedilen Rodos ve On İki Ada, 1911-1912 yılları arasında İtalya ile Osmanlı Devleti arasında gerçekleşen Trablusgarp Savaşı sırasında İtalya tarafından işgal edilmiştir. 1912 Uşi Antlaşması ile Rodos ve On İki Ada’nın geçici olarak yönetimi İtalya’ya bırakılmıştır. 1923 yılında imzalanan Lozan Barış Antlaşması’nın 15. maddesi ile Türkiye bölgedeki haklarından vazgeçmiş, İtalya’nın Rodos ve On İki Ada’daki hâkimiyeti kalıcı hale gelmiş, II Dünya Savaşı’nın sonuna kadar da devam etmiştir. Bu süreçte adalarda Türkler, Rumlar ve İtalyan hâkimiyet döneminde göç eden İtalyanlar birlikte yaşamışlardır. İtalya, adalarda uyguladığı çeşitli politikalar ile Türkler ve Rumlar üzerinde baskı kurarak göç etmeye zorlamıştır. 1947’de Paris Barış Antlaşması’yla Rodos ve On İki Ada’nın Yunanistan hâkimiyetine girmesi ile Türkler üzerindeki baskılar artarak devam etmiştir. Çalışmamızda Rodos ve On İki Adaların İtalyan ve Yunan yönetiminde kaldığı dönemlerde siyasi, sosyal, eğitim, din ve kültürel bakımdan Türklere yönelik uygulanan baskılar ele alınmış olup, Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivinde yer alan Türk Dışişleri Bakanlığı ile Rodos Konsolosluğu arasındaki yazışmalar temel kaynak olarak kullanılmıştır. Ayrıca dönemin Türk basını ve telif ve tetkik eserler de istifade edilen diğer kaynaklardır.

Keywords

Rodos, On İki Ada, İtalya, Yunanistan, Türkiye

References

• T. C. Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı Cumhuriyet Arşivi (BCA)
• BCA., 30-10-0-0/237-601-32.
• BCA., 30-10-0-0/101-656-10.
• BCA., 30-10-0-0/101-656-10.
• BCA., 30-10-0-0/237-604-23.
• BCA., 30-10-0-0/237-602-2.
• BCA., 30-10-0-0/191-308-7.
• BCA., 30-10-0-0/191-308-7.
• BCA., 30-10-0-0/124-882-16.
• BCA., 30-10-0-0/256-725-23.
• BCA., 30-10-0-0/239-613-25.
• BCA., 30-10-0-0/124-882-12.
• BCA., 30-10-0-0/238-605-12.
• BCA., 30-18-1-2/94-31-10.
• BCA., 30-10-0-0/178-234-21.
• BCA., 30-10-0-0/256-725-22.
• BCA., 30-10-0-0/239-613-23.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Türk Diplomatik Arşivi (TDA) TDA., 541-44242-210167-71.
• TDA., 541-44242-210167-70.
• TDA., 541-44155-209439-8.
• TDA., 541-44155-209439-7.
• TDA., 541-44155-209439-3.
• TDA., 541-44155-209428-1.
• TDA., 541-44181-209626-19.
• TDA., 541-44181-209626-16.
• TDA., 541-44181-209626-15.
• TDA., 541-44181-209626-14.
• TDA., 541-44168-207472-53.
• TDA., 541-44168-207472-28.
• TDA., 541-44155-209446-2.
• TDA., 541-44168-207472-45.
• TDA., 541-44122-209173-15.
• TDA., 541-44189-209381-8.
• TDA., 541-44189-209381-10.
• TDA., 541-44189-209381-13.
• TDA., 541-43950-210040-29.
• TDA., 541-44122-209173-43.
• TDA., 541-44189-209380-2.
• TDA., 541-44226-210241-42.
• TDA., 541-44201-209904-19.
• TDA., 541-44151-209273-42.
• TDA., 541-44151-209273-27.
• TDA., 541-44151-209273-23.
• TDA., 541-44151-209273-41.
• TDA., 541-44192-209543-62.
• TDA., 541-44153- 209335-9.
• TDA., 541-44167-207482-5.
• TDA., 541-44168-207472-72.
• TDA., 541-44168-207472-71.
• TDA., 541-44189-209383-13.
• TDA., 541-44226-210245-13.
• TDA., 541-44226-210245-12.
• TDA., 541-44189 – 209379-3.
• TDA., 541-44189- 209383-19.
• TDA., 541-44106-209127-4.
• TDA., 541-44155-209424-3.
• TDA., 541-44155-209425-3.
• TDA., 541-43950-294425-2.
• TDA., 541-43950-209360-14.
• TDA., 541-44155-209360-10.
• TDA., 541-44155-209412-3.
• TDA., 541-44155-209416-1.
• TDA., 541-34212-133928-2.
• TDA., 541-34413-135386-54.
• TDA., 541-43950-210041-30.
• TDA., 541-43950-210041-29.
• TDA., 541-43950-210041-33.
• TDA., 541-43950-210041-32.
• TDA., 541-44189-209383-11.
• TDA., 541-44167-207580-3.
• TDA., 541-44189-209378-2.
• TDA., 541-44189-209378-1.
• TDA., 541-44146-207556-310.
• TDA., 501-34413-135386-19.
• TDA., 541-34390-134723-2.
• TDA., 541-34384-135148-6.
• TDA., 541-34153-133217-4.
• TDA., 541-34390-135007-2.
• TDA., 541-34246-134871-1.
• TDA., 501-33995-133616-1.
• TDA., 501-33995-133662-1.
• TDA., 501-33995-133665-1.
• TDA., 501-34222-134674-2.
• TDA., 501-33995-133611-1.
• TDA., 501-34390-134716-2.
• TDA., 501-33995-133612-1.
• TDA., 501-34222-134692-1.
• TDA., 501-34390-135006-5.
• TDA., 501-34390-134730-1.
• TDA., 501-33995-133627-1.
• TDA., 541-34390-135006-2.
• TDA., 541-34390-135006-1.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1935, 19 Ağustos). Yunan gazetelerine göre On İki Adalarda İtalyan tazyiki artıyormuş.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1936, 18 Mayıs). Bir Yunan gazetesine göre On İki Adadaki İtalyanlar taşkınlıklara başladılar.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1937, 16 Mayıs). İtalya On İki Adayı İtalyanlaştırıyor.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1943, 18 Eylül). Müttefikler Ege denizinde Sisam, Leros ve İstanköy adalarını işgal etmişler.
• Cumhuriyet Gazetesi. (1943, 23 Eylül). On İki Adanın işgali
• Tasviri Efkâr Gazetesi. (1940, 23 Aralık). On İki Adada açlık.
• Belenli, T. (2019). Türkiye-İtalya-Yunanistan üçgeninde Rodos ve Oniki Ada (1911-1930). Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, (64), 69-102.
• Bulut, P. (2007). 1923-1933 yılları arasında Türk-İtalyan ilişkileri (Yüksek Lisans Tezi) İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Cumhuriyet Tarihi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Çelebi, M. (2015). Atatürk dönemi ve sonrasında Türkiye-İtalya ilişkilerini etkileyen faktörler. Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, 31(91), 69-92.
• Doğan, C. (2013). Fethinden kaybına Rodos (1522-1912). SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (30), 67-88.
• Kargın, Ş. (2010). Ege Adaları’nın hukuksal statüsü Ege sorunları (Yüksek Lisan Tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Siyaset Bilimi ve Uluslararası İlşkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Kaymakçı, M. & Özgün, C. (2015). Rodos ve İstanköy Türklerinin yakın tarihi ‘Ege Denizi’nde yükselen çığlık. İzmir: Simurg Kitabevi
• Kiel, M. (2008). Rodos. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 35: 155-158.
• Küçük, C. ( 2007). Oniki Ada. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, 33: 353-355.
• Mengeş, Y. (2017). İkinci Dünya Savaşı’nda Menteşe (Rodos, 12 Ada ve Meis) Adaları. Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, 17(3), 279-318.
• Muhacir, A. (2011). Oniki Ada’da Türklerin durumu (1923–1947) (Yüksek Lisan Tezi) Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Ana Bilim Dalı, Isparta.
• Özman, M. A. (1998). Lozan Antlaşmalarında Ege Adalarının hukuki statüsü. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 43(3), 197-206.
• Papuççular, H. (2017). İki savaş arası dönem Türk dış ve güvenlik politikasında Oniki ada, 1923-1939. History Studies, 9(5), 143-154. doi: 10.9737/hist.2017.564
• Papuççular, H. (2024). Türkiye ve On İki Ada 1912-1947. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Şahin, G. (2020). Trablusgarp Savaşı’ndan Millî Mücadele’ye Türk-İtalyan ilişkileri. Türk - İtalyan Müşterek Harp Tarihi Sempozyumu içinde (s. 341-355). İstanbul: Milli Savunma Üniversitesi Yayınları.
• Turan, Ş. (1965). Rodos ve 12 adanın Türk hâkimiyetinden çıkışı. Belleten, XXIX(113), 77-119.
• Uzman, N. (2018). Türkiye’nin mülteci ve muhacir politikaları (1923-1947). Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.