Pandemi Sürecinde Sosyal Medyanın Aileye Etkisi: Kuşaklar Arası Kullanım Farklılıkları Üzerinden Teorik Bir Değerlendirme

Year 2025, Issue: Aile Özel Sayısı, 1 - 16, 30.09.2025

Zeynep Dilekli Karatay

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1659217

Abstract

Sosyal yaşam içerisinde iletişim teknolojilerinin insan hayatı ve ilişkilerinde önemli bir yer tuttuğu yadsınamaz bir gerçekliktir. Özellikle internetin yaygınlaşmasıyla birlikte bu teknolojiler hem bireysel hem de toplumsal etkileşim biçimlerini dönüştürmüştür. Bu dönüşümün en belirgin yansımalarından biri ise sosyal medya platformlarının giderek artan kullanımı olmuştur. Pandemi süreci de bu eğilimi güçlendirerek toplumsal düzeyde daha görünür hale getirmiştir. COVID-19 pandemisi ile birlikte sosyal medya ve dijital platformlar adeta çalışanların, öğrencilerin, yöneticilerin vb. grupların neredeyse ilişkilerinin büyük bir çoğunluğunun yürütüldüğü önemli bir sanal merkez haline gelmiştir. Çünkü risk toplumu bağlamında ele alınması gereken pandemi süreci, yüz yüze ilişkileri birer risk olarak belirlediği için sosyal hayat zorunlu olarak bir süreliğine de olsa tamamen online ortama ve sosyal medya platformlarına taşınmıştır. Bu nedenle bütün kuşak bireyleri gönüllü bir şekilde kullanmanın yanı sıra zorunlu bir şekilde de sosyal medya ve dijital platformlara yönelmiştir. Yeni bir toplumsallık anlayışı doğuran bu durum ise çeşitli kuşak bireylerinden oluşan aileyi ve aile içi ilişkileri etkileyerek bazı sorunlara sebebiyet vermiştir. Bütün bunlardan hareketle literatür taraması yapılarak hazırlanan bu çalışma, pandemi sürecinde sosyal medya kullanımının aileye etkisini kuşaklar bağlamında sosyolojik bir şekilde tartışmayı amaçlamaktadır.

Keywords

COVID-19 , Sosyal Medya , Aile , Kuşak , Risk Toplumu

Ethical Statement

Yazar(lar), çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyduklarını beyan etmiştir.

The Use Of Socıal Medıa Durıng The Pandemıc And Its Effect On The Famıly: A Socıologıcal Evaluatıon In The Context Of Generatıons

Abstract

It is an undeniable fact that communication technologies hold an important place in human life and social relationships. With the widespread use of the internet, these technologies have transformed both individual and societal forms of interaction. One of the most evident manifestations of this transformation is the increasing use of social media platforms. The pandemic has made this trend even more visible. With the onset of the COVID-19 pandemic, social media and digital platforms effectively became central virtual spaces where the majority of interactions for workers, students, managers, and other groups were conducted. Since the pandemic must be understood within the framework of a risk society, face-to-face interactions were perceived as potential risks, and social life was necessarily shifted, at least temporarily, to online environments and social media platforms. Consequently, individuals across all generations engaged with social media and digital platforms both voluntarily and out of necessity. This new form of sociality has influenced families composed of members from different generations, affecting intra-family relationships and giving rise to certain challenges. Based on a literature review, this study aims to examine sociologically the impact of social media use on families during the pandemic, particularly in the context of generational differences.

Keywords

The Impact of Social Media on the Family During the Pandemic: A Theoretical Evaluation Based on Intergenerational Differences in Usage , COVID-19 , Social Media , Family , Generation , Risk Society

Ethical Statement

The author(s) declared that they complied with ethical principles during the preparation of the study.

References

• Acar, Ö. ve Koçak, H. (2023). Etkileşimlerin ve görünürlüklerin arttığı sosyal medyanın aile işleyişine etkisi. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 9(67), 2723-2732. http://dx.doi.org/10.29228/sm ryj.67052
• Acar, R. ve Acar Şentürk, Z. (2022). COVID-19 pandemi sürecinin sosyal medya kullanımına etkileri: Uşak üniversitesi örneği. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, (9), 519-539.
• Arı, Y. (2023). Aile kurumunun işlevleri nelerdir ve neden önemlidir? sosyolojik bir araştırma. K. Ertaş (Ed.), İlahiyat Alanında Uluslararası Araştırma ve Değerlendirmeler içinde (127-139). Ankara: Serüven Yayınevi.
• Arıkboğa F.Ş., Doğan E., Akdöl, B. ve İrengün, O. (2020). Küresel salgın döneminde evden çalışma araştırma raporu. İstanbul: Istanbul University.
• Azem, L., Al Alwani, R., Lucas, A., Alsaadi, B., Njihia, G., Bibi, B., Alzubaidi, M., Househ, M. (2023). Social media use and depression in adolescents: a scoping review. Behavioural Sciences, 13, 475. https://doi.org/10.3390/bs13060475
• Barış, İ. ve Taylan, H. H. (2020). Küresel salgın sürecinde Türkiye’de aile içi sorunlar. NOSYON: Uluslararası Toplum ve Kültür Çalışmaları Dergisi, 5 (Gürsoy Akça Özel Sayısı), 13-32. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1340067
• Bayhan, V. (2019). Kuşaklar sosyolojisi ve Türkiye için yeni bir kuşak analizi. Sosyoloji Divanı, 7(13), 29-45.
• Beck, U. (2011). Risk toplumu: Başka bir modernliğe doğru. (K. Özdoğan ve B. Doğan, Çev.). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Binark, M., Arun, Ö., Özsoy, D., Kandemir, B., & Şahinkaya, G. (2020). Covid-19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi proje raporu (Proje no. 120k613). TÜBİTAK. (35) 120K613 covid 19 sürecinde yaşlıların enformasyon arayışı ve enformasyon değerlendirmesi
• Bozkurt, V. ve Gülerce, H. (2024). Krizde aile içi çatışma ve dayanışma (saha çalışması). K. Özer ve G. Çetin Aydın (Ed.), Güncel Gelişmeler Işığında Sağlık Sosyolojisi içinde (217-235). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Budak, F. ve Korkmaz, Ş. (2020). COVID-19 pandemi sürecine yönelik genel bir değerlendirme: Türkiye örneği. Sosyal Araştırmalar ve Yönetim Dergisi, (1), 62-79.
• Craig, L., & Churchill, B. (2020). Working and caring at home: gender differences in the effects of covıd 19 on paid and unpaid labor in Australia. Feminist Economics, 27(1 2), 310 326.
• Cıngı, Y. ve Cıngı, M. (2022). 65 yaş ve üzeri bireylerin korona virüs sürecinde sosyal medya kullanım alışkanlıklarına yönelik nitel bir araştırma. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(4), 574-595.
• Çakmak, D. (2021). COVID 19 pandemisi döneminde aile içi iletişim ve yalnızlık. Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 1736–1753. https://doi.org/10.15659/3.sektor-sosyal-ekonomi.21.08.1622
• Çalışır, G. (2015). Kişiler arası iletişimde kullanılan bir araç olarak sosyal medya: Gümüşhane üniversitesi iletişim fakültesi öğrencilerine yönelik bir araştırma. NWSA- Humanities, 10 (3), 115-144.
• Çalışkan, M. ve Mencik, Y. (2015). Değişen dünyanın yeni yüzü: sosyal medya. Akademik Bakış Dergisi, (50), 254-277
• Çetin Aydın, G., ve Başol, O. (2014). X ve y kuşağı: çalışmanın anlamında bir değişme var mı?. Ejovoc (Electronic Journal of Vocational Colleges), 4(4), 1-15. https://doi.org/10.17339/ejovoc.41369
• Çetin, D. ve Aral, N. (2022). Türkiye’de COVID-19 pandemi sürecinin aile içi iletişime etkisi. KTO Karatay Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 3 (2), 80-90.
• Demir Erbil, D. ve Hazer, O. (2021). Kuşaklararası dayanışma açısından yaşlıların dijital okuryazarlık deneyimleri üzerine nitel bir çalışma. Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 271-297. https://doi.org/10.11616/basbed.vi.897599
• Demir, Ü. (2016). Sosyal medya kullanımı ve aile iletişimi: Çanakkale’de lise öğrencileri üzerine bir araştırma. Selçuk İletişim, 9 (2), 27-50.
• Dilekli, Z. (2022). Sosyal medya ve eğitim. O. Metin (Ed.), Sosyal Medya ve Sosyal Kurumlar içinde (79-100). Ankara: Tezkire Yayıncılık.
• Dilekli Karatay, Z. ve Koyuncu, A.A. (2024a). Kuşakların siyasi parti politikaları üzerindeki etkisi. İstanbul Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2(12), 523-538.
• Dilekli Karatay, Z. ve Koyuncu, A. A. (2024b). Z kuşağının Türkiye’nin dış politikalarına yönelik yaklaşımı üzerine bir alan araştırması. İçtimaiyat, 8(2), 498-518. https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1394790.
• Dilekli Karatay, Z. (2024). Z kuşağı ve Dış Politika. Konya: Necmettin Erbakan Üniversitesi Yayınları (NEU PRESS).
• Dinçsoy, B. (2021). Sosyal medya bağımlılığının romantik ilişkilerdeki güven duygusu ve ilişki doyumu açısından incelenmesi. (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). İstanbul Kent Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, B.Ö. (2019). Aile içi iletişim, daha önce olmadığı kadar zarar görüyor. 09.04.2024. https://www.aa.com.tr/tr/toplumun-temel-diregi-aile/aile-ici-iletisim-daha-once-olmadigi-kadar-zarar-goruyor/1463841
• Duman, M.Z. (2021). Üniversitede okuyan z kuşağının değişen aile algısı ve aile içi ilişkilerde yaşadığı sorunlar, Sosyolojik Bağlam Dergisi, 2(1), 20-36.
• Duman, M.Z. ve Akosman, B.G. (2022). Gençlerde Din ve Dindarlık, Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Eren, V. ve Aydın, A. (2014). Sosyal medyanın kamuoyu oluşturmadaki rolü ve muhtemel riskler. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16, Özel Sayı 1, 197-205.
• Fromm, J. & Read A. (2018). Marketing to Gen Z: The rules for reaching this vast and very different-generation of ınfluencers. USA: Amacom.
• Furedi, F. (2017). Korku kültürü-risk almamanın riskleri. (B. Yıldırım, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Giddens, A. (2012). Sosyoloji. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Giddens, A. (2017). Sağ ve solun ötesinde. (M. Sözen ve S. Yücesoy, Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.
• Gross, T.S. (2017). Milenyum kuşağının kuralları. (M. Tokyay, Çev.). İstanbul: İstanbul Kültür Üniversitesi Yayınları.
• Güleç, V. (2018). Aile ilişkilerinin sosyal medyayla birlikte çöküşü. Yeni Medya Elektronik Dergi, 2 (2), 105-120.
• Güngör, O. (2022). Sosyolojik bağlamda kuşaklar kavramına giriş. Ö. Güngör (Ed.). Z Kuşağı- Sosyolojik Bağlamda Kuşaklar. İçinde (5-38). Ankara: Anadolu Ay Yayınları.
• Güzel, M. (2019). Dijital dünyada doğan z kuşağının sosyal medya ve yüz yüze iletişim becerileri: İstanbul üniversitesi teknik bilimler meslek yüksek okulu öğrencilerine yönelik bir ön çalışma. C. Kandemir (Ed.), Dijital Çağda Televizyon ve Medya içinde (235-260). İstanbul: Der Yayınları.
• Koçak, H., & Memiş, K. (2021). Risk ve tehlike kavramlarının sosyolojik analizi: Risk toplumu kuramı ve Covid-19 bağlamında yaşamsal güvensizliğin sürekliliği. International Social Mentality and Researcher Thinkers Journal, 7(52), 3012–3020.
• Igel, C., & Urquhart, V. (2012). Generation Z, meet cooperative learning. Middle School Journal, 43(4), 16-21.
• Islam, Md. A., Cheong, T.W., Yusuf D.H.M. and Desa H. (2011). A study on generation y behaviours at workplace in Penang. Australian Journal of Basic and Applied Sciences. 5(11), 1802– 1812.
• Kaplan, M. (2019). Üniversite öğrencilerinin sosyal medya bağımlılık düzeyleri, sosyal medya kullanım amaçları ve bağlanma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmış Yüksek Lisans Tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Gaziantep.
• Karahasan, F. (2018). Açılın Gençler Geliyor. İstanbul: Doğan Egmont Yayınları.
• Karakaş, M. (2020). Covid-19 salgınının çok boyutlu sosyolojisi ve yeni normal meselesi. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40, 541–573. https://doi.org/10.26650/SJ.2020.40.1.0048
• Karakaş, M., Sala, B., Aykut, G., Bozkurt, R., vd. (2022). Covid-19 salgını sürecinde evin kullanımına ilişkin sosyolojik bir analiz. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24(2), 724-742. https://doi.org/10.32709/akusosbil.1078871
• Kartal, N. ve Erigüç, G. (2018). Sağlık iletişiminde bir unsur olarak sosyal medya: Bir sosyal içerik platformundaki sağlık haberlerinin incelenmesi. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 6 (1), 569-587.
• Kavak, A. B. ve Şener, İ. (2021). İşte Z Kuşağı. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık Eğitim Danışmanlık.
• Koç, R. (2021). Life practices on social media of minority’s generation z in Turkey during the COVID-19 period. OPUS International Journal of Society Researches, 18(43), 7005-7027. https://doi.org/10.26466/opus.928991
• Konakay, G. (2018). Y kuşağı değerlerinin kariyer tercihleri açısından incelenmesi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 13 (1): 79-92.
• Levickaitė, R. (2010), Generations X Y Z: How social networks form the concept of the world without borders the case of Lithuania. LIMES, 3(2), 170-183.
• Mannheim, K. (1952). The sociological problem of generation. P. Kecskemeti, (Ed.). Essays on the Sociology of Knowledge içinde (276-322). London: Routledge & Kegan Paul.
• McCrindle, M. (2021). Generation Alpha: the new kids on the block with Mark McCrindle Ashley Fell | The Future Report. 17.10.2024. https://www.youtube.com/watch?v=MNL2y5AIfgw
• Melchior, C. (2023). Elderly people and the barriers to digital education. Italian Journal of Sociology of Education, 15(2), 37–53. https://doi.org/10.14658/PUPJ-IJSE-2023-2-3
• Metin, O. (2022). Sosyal medya ve kitle iletişimi. O. Metin, (Ed.), Sosyal Medya ve Sosyal Kurumlar içinde (11-26). Ankara: Tezkire Yayıncılık.
• Müftüler, H. G. (2019). Parsons sistem teorisi açısından kuşaklar arası ilişkilerde çatışma ve dayanışma. Türkiye Sosyal Hizmet Araştırmaları Dergisi, 3(2), 100-135.
• Nowland, R., McNally, L. & Gregory, P. (2024). Parents’ use of digital technology for social connection during the COVID-19 pandemic: A mixed-methods study. Scandinavian Journal of Psychology, 65, 533–548.
• Ozan, M. S. (2025). Ailede kuşaklar arası iletişimin dönüşümü: Türkiye örneğinde kamu politikalarının uluslararası modellerle karşılaştırmalı bir analizi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 2025 (Aile Özel Sayısı Cilt-1), 289-329. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1649128
• Ökten, B. (2025). X, Y ve Z kuşaklarının sosyal medya kullanım süreleri: Türkiye örneklemi. IUYD, 16(1), 38–56.
• Öztürk Eyimaya, A. ve Yalçın Irmak, A. (2021). Relationship between parenting practices and children’s screen time during the COVID 19 pandemic in Turkey. Journal of Pediatric Nursing, 56, 24–29. https://doi.org/10.1016/j.pedn.2020.10.002
• Özyürek, A. ve Çetinkaya, A. (2021). COVID-19 pandemi döneminde aile ve ebeveyn-çocuk ilişkilerinin incelenmesi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(1), 96-106.
• Prensky, M. (2001). Digital natives, digital immigrants. On The Horizon, 9(5), 1–6.
• Sarı, Ö. (2014). Aile Kurumu ve Ailenin Tanımı. M. Aydın (Ed.). Sistematik Aile Sosyolojisi içinde (17-35). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Serçemeli, M., Kurnaz, E. ve Özcan, M. (2015). Y kuşağı öğrencilerinin muhasebe eğitimine bakışı: Atatürk üniversitesi İİBF’de bir araştırma, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(1). 261-276.
• Sy, A.G. (2022). Semblance of life: how different generations use social media. Sortlist Data Hub. 01.08.2025. Retrieved from https://www.sortlist.com/datahub/reports/how-different-generations-use-social-media/
• Sullivan, S.E., Forret, M.L., Carraher, S.M., Maiminero, L.A. (2009), Using the Kaleidescope Career Model to Examine Generational Differences in Work Attitudes, Fairfield University Digital Commons, 14 (3), 284-302.
• Türe, Ş., ve Velipaşaoğlu, S. (2022). Determining screen time of children between 3–9 years during covıd-19 pandemic and ınvestigation of factors related to screen time. Turkish Journal of Pediatric Disease, 16(5), 432–439. https://doi.org/10.12956/tchd.1117209
• Ünal, B. ve Gülseren, L. (2020). COVID-19 pandemisinin görünmeyen yüzü: Aile içi kadına yönelik şiddet. Klinik Psikiyatri Dergisi, 23(1), 89-94.
• Ünal, M. (2017). Y ve Z Kuşaklarının Yönetimi, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Vural, Z. B. A. ve Bat, M. (2010). Yeni bir iletişim ortamı olarak sosyal medya: Ege üniversitesi iletişim fakültesine yönelik bir araştırma. Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 20(5), 3348-3382. https://doi.org/10.19168/jyu.65130
• Yalçın, M. ve Yalçın, M. (2018). Sosyal medya kullanımı ve aile içi iletişim ilişkisi: Üniversite öğrencileri üzerine bir araştırma. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (57), 738-743.
• Yıldırım, E. (2008). Risk toplumunda (depremle) yaşamak. Akademik İncelemeler, 3 (1), 75-85.
• Yıldırım, E. (22.03.2020). Epidemik toplum: Kapatma, risk, sosyal izolasyon, sanal sosyal alan. 10.09.2024 https://www.yenisafak.com/yazarlar/ergunyildirim/pandemik-toplum-i-kapatma risk-sosyal-izolasyon-sanal-sosyal-alan-2054621
• Yıldırım, O. ve İpek, İ. (2020). Yeni koronavirüs salgını dolayısıyla gündeme gelen sosyal izolasyon ve gönüllü karantina döneminde internet ve sosyal medya kullanımı. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (52), 69-94.
• Zemke, R., Raines, C., & Filipczak, B. (2013). Generations at Work: Managing the Clash of Veterans, Boomers, Xers, and Nexters in Your Workplace. USA: Amacom.
• Zhang, D., Zhou, L., & Lim, J. (2020). From Networking to Mitigation: The Role of Social Media and Analytics in Combating the COVID-19 Pandemic. Information Systems Management, 37(4), 318-326.