Karanlığın Eşiğinde Aile Kalesi: Risk ve Korku Sarmalındaki Ebeveynlerin Uyuşturucu Madde Kullanımına Karşı Geliştirdikleri Güvenlik Pratikleri

Year 2025, Issue: Aile Özel Sayısı, 222 - 237, 30.09.2025

Recep Bozkurt

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1716323

Abstract

Aile, bireyin sosyalleşme sürecinde ilk ve en etkili ortam olarak, uyuşturucu madde kullanımına karşı hem risk hem de koruyucu faktörlerin merkezi konumundadır. Bu çalışma, uyuşturucu madde kullanımının yüksek olduğu semtlerde yaşayan ve çocukları madde kullanmayan ebeveynlerin, risk ve korku sarmalına karşı geliştirdikleri güvenlik pratiklerini incelemeyi amaçlamaktadır. Çalışma, nitel araştırma yöntemiyle ve fenomenoloji araştırma deseni ile yürütülmüştür. Adana’nın Seyhan ve Yüreğir ilçelerinde, ikamet eden 10 ebeveyn (5 kadın, 5 erkek) ile yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Veriler, MAXQDA 20 programı kullanılarak içerik ve betimsel analizle değerlendirilmiştir. Bulgular, iki ana tema etrafında toplanmıştır: Sosyal iklimin risk ve korku sarmalı, aile içi dinamikler ve güvenlik pratikleri. Ebeveynler, çocuklarını korumak için sıkı iletişim, arkadaş seçimine müdahale, gözetleme, zaman kontrolü ve aile içi dayanışma gibi pratikler geliştirmiştir. Sosyal çevredeki riskli mekânlar ve korkular bu pratiklerin temel motivasyon kaynaklarıdır. Çalışma, aile temelli müdahalelerin yaygınlaştırılması ve ebeveyn eğitim programlarının desteklenmesi gerektiğini vurgulamaktadır. Özellikle riskli bölgelerde yaşayan aileler için koruyucu mekanizmaların güçlendirilmesi önerilmektedir.

Keywords

Aile , Madde Bağımlılığı , Risk ve Korku Sarmalı , Güvenlik Pratikleri , Ebeveyn Tutumları

Ethical Statement

"Karanlığın Eşiğinde Aile Kalesi: Risk ve Korku Sarmalındaki Ebeveynlerin Madde Kullanımına Karşı Güvenlik Pratikleri" başlıklı makale çalışması kapsamında yapılan başvuruda yer alan veri toplama araçlarının, etik açıdan sakıncalı olmadığına, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından 03 Sayı ve 19.03.2025 tarihinde oy birliği ile karar verildi

The Family Fortress on the Edge of Darkness: Safety Practices Developed by Parents in a Spiral of Risk and Fear to Combat Drug Use

Abstract

The family, as the primary and most influential environment in an individual's socialization process, serves as the central locus of both risk and protective factors against substance abuse. This study aims to examine the safety practices developed by parents living in neighborhoods with high rates of drug use, whose children do not use drugs, in response to the spiral of risk and fear. The study was conducted using qualitative research methods and a phenomenological research design. Semi-structured interviews were conducted with 10 parents (5 female, 5 male) residing in the Seyhan and Yüreğir districts of Adana. The data were analyzed using content and descriptive analysis with the MAXQDA 20 program. The findings are organized around two main themes: the spiral of risk and fear in the social climate, and family dynamics and safety practices. Parents developed protective measures such as strict communication, intervention in peer selection, monitoring, time control, and family solidarity. Risky environments and fears were key motivators for these practices. The study emphasizes the need to expand family-based interventions and support parental education programs, particularly by strengthening protective mechanisms for families in high-risk.

Keywords

Family , Substance Abuse , Spiral Of Risk And Fear , Safety Practices , Parental Attitudes

Ethical Statement

The data collection tools included in the application for the article titled "Family Fortress on the Edge of Darkness: Parents' Safety Practices Against Substance Use in a Spiral of Risk and Fear" were unanimously determined by the Afyon Kocatepe University Social and Human Sciences Scientific Research and Publication Ethics Board, in issue No. 03, on March 19, 2025.

References

• Acar, S., ve Şaşman Kaylı, D. (2021). Türkiye’de bağımlılık alanında yapılmış nitel ve karma çalışmaların analizi. Kıbrıs Türk Psikiyatri ve Psikoloji Dergisi, 3(1), 37-47. https://doi.org/10.35365/ctjpp.21.1.01https://www.yedam.org.tr/aileler-icin-yazilar/ailelerin-yasadigi-duygularin-bagimlilik-surecine-etkisi-ve-ailelerin-yapabilecekleri
• Adıgüzel, R. (2024). Ailelerin yaşadığı duyguların bağımlılık sürecine etkisi ve ailelerin yapabilecekleri.
• Alikaşifoğlu, M. (2005). Madde kullanımı risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Adolesan Sağlığı Sempozyum Dizisi, 43, 73-83.
• Altuner, D., Engin, N., Gürer, C., Akyay, İ., & Akgül, A., (2009). Madde kullanımı ve suç ilişkisi: Kesitsel bir araştırma. Tıp Araştırmaları Dergisi. 7(2). 87-94.
• Botvin, G. J., & Griffin, K. W. (2004). Life skills training: Empirical findings and future directions. The Journal of Primary Prevention, 25(2), 211-232.
• Bozkurt, R. (2024). Madde bağımlılığının sosyolojik olgularla incelenmesi. Konya: Çizgi Kitabevi.
• Creswell, J. W. (2021). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches (5th ed.). SAGE Publications.
• DiClemente, C. C. (2016). Addiction and change: How addictions develop and addicted people recover. New York: Guilford Press.
• Duyan, V., & Gövebakan, R. (2021). Madde bağımlılığı ve aile. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• EGM (Emniyet Genel Müdürlüğü). (2024). Narkotik suçlarla mücadele raporu. Ankara: EGM Yayınları.
• Foxcroft, D. R., & Tsertsvadze, A. (2012). Universal family-based prevention programs for alcohol misuse in young people. Cochrane Database of Systematic Reviews, 2012(9).
• Gruber, K. J., & Taylor, M. F. (2006). A family perspective for substance abuse: Implications from the literature. Journal of Social Work Practice in the Addictions, 6(1-2), 1-29.
• Gürel, M. vd. (2024). Yaşam döngüsü ve günlük rutinler: Madde kullanımının öncesi ve sonrasında bireysel yaşam pratikleri üzerine bir inceleme. Mevzu: Sosyal Bilimler Dergisi, 12: 305-344. https://doi.org/10.56720/mevzu.1481342
• Koçanlı, M. (2020). Uyuşturucu madde bağımlılığında ailenin etkisi ve bağımlı sayısının azaltılmasında jandarmanın etkinliği: İstanbul’da bir uygulama. USBAD Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 2(4), 576-619.
• Koyuncu, A. A. (2014). Aile araştırmaları metodolojisi: Yaklaşımlar ve yöntemler. M. Aydın (Ed.) içinde, Sistematik aile sosyolojisi (41-64). Konya: Çizgi Kitabevi.
• Kumpfer, K. L., & Alvarado, R. (2003). Family-strengthening approaches for the prevention of youth problem behaviors. American Psychologist, 58(6-7), 457-465.
• Kuş, E. (2012). Nitel ve nicel araştırma teknikleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Kümbetoğlu, B. (2008). Sosyolojide ve antropolojide niteliksel yöntem ve araştırma (2. Baskı). İstanbul: Bağlam Yayıncılık.
• Kvale, S., & Brinkmann, S. (2015). Interviews: Learning the craft of qualitative research interviewing (3rd ed.). SAGE Publications.
• Layder, D. (2014). Sosyal Teoriye Giriş (Çev: Ü.Tatlıcan). (4. Baskı). İstanbul: Küre Yayınları.
• Mayring, P. (2011). Nitel Sosyal Araştırmaya Giriş (Çev: A.Gümüş ve M.S.Durgun). Ankara: BilgeSu Yayıncılık.
• Merleau-Ponty, M. (2020). Algının Fenomenolojisi (Çev: E.Sarıkartal ve E.Hacımuratoğlu). (2. Baskı). İstanbul: İthaki Yayınları.
• Merriam, S. B. (2014). Qualitative research: A guide to design and implementation. Jossey-Bass.
• Ögel, K. (2001). Bağımlılığı önleme: Anne babalar ve öğretmenler için klavuz. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ögel, K. (2003). Türkiye’de madde bağımlılığı. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Ögel, K. (2015). Bağımlı aileleri için rehber kitap. İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Patton, M. Q. (2015). Qualitative research & evaluation methods (4th ed.). SAGE Publications.
• Pedersen, W. & Skardhamar, T. (2010). Family influences on substance use. Journal of Drug Issues, 40(1), 105-120.
• Saldana, J. (2019). Nitel araştırmacılar için kodlama el kitabı (Çev: A.T. Akcan ve S. N. Şad). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Taylan, H. H., & Genç, Y. (2017). Liselerde sigara, alkol ve uyuşturucu/uçucu/uyarıcı madde kullanım eğilimleri: Kocaeli örneği. Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 47, 180-199.
• Weber, R. P. (1990). Basic content analysis. London: SAGE Publications.
• Yaman, Ö. M. (2014). Uyuşturucu madde bağımlısı gençlerin aile içi ilişkilere yönelik görüşleri: Esenler-Bağcılar örneği. Addicta: The Turkish Journal on Addictions, 1(1), 99-132. https://doi.org/10.15805/addicta.2014.1.1.013