Türkiye Cumhuriyeti’nin İkinci Yüzyılında Ziya Gökalp’i Yeniden Tartışmak

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 140 - 157

Muhterem Altın

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1627226

Abstract

Bu çalışmada Ziya Gökalp’in Batılılaşma ve toplumla ilgili fikirlerinin Cumhuriyet döneminde nasıl etkili olduğu ele alınmış ve bu fikirlerin uygulanması sonucunda Türkiye’de oluşan durum tartışılmıştır. Gökalp’in bu konularla ilgili fikirlerinin toplumun geniş bir kesimi tarafından benimsendiği ortaya konulmuştur. Batılılaşma ile ilgili fikirlerinin daha çok 1950 sonrası dönemde etkili olduğu ve özellikle merkez sağ partiler ile bu partilere yakın kesimlerce benimsendiği sonucuna varılmıştır. Bu dönemde güçlenen Türk İslam Sentezi düşüncesi Gökalp’ın fikirlerinin yeniden hayat bulmasını sağlamış ve 1982 Anayasası’yla birlikte Gökalp’in fikirleri devletin resmi siyasetinin temeli olmuştur. Gökalp’in toplumla ilgili geliştirdiği korporatist düşünce ise Cumhuriyetin ilk yüzyılında devlet tarafından kesintisiz olarak benimsenmiş ve savunulmuştur. Ancak, Ziya Gökalp’in kendi zamanının şartları içinde geliştirdiği Batılılaşma ve toplumla ilgili fikirleri süreç içerisinde siyasi ve sosyal gerçekliklerin uzağına düşmüştür. Bu nedenle fikirlerinin uygulanması, beklediği sonuçları doğurmadığı gibi, çeşitli sorunların ortaya çıkmasına da neden olmuştur. Batılılaşma ile ilgili fikirlerinin etkili olmasıyla Türkiye’nin 1923-1950 arası dönemdeki Batılılaşma siyaseti büyük ölçüde değişmiştir. Ancak, 1950 sonrası dönemde fikirleri çerçevesinde takip edilen Batılılaşma siyasetleri Osmanlı dönemine benzer ikilikler ve çelişkiler yaratmıştır. Toplumla ilgili fikirleri doğrultusunda üretilen siyasetler ise devletin toplumu tam olarak anlamamasına yol açmış, sosyal ve siyasal sorunların oluşmasına neden olmuştur. Bu durum Gökalp’in fikirlerinin yeniden tartışılmasını gerekli kılmaktadır.

Keywords

Ziya Gökalp , Batılılaşma , Korporatizm , Toplum , Siyaset

Ethical Statement

Yazar(lar), çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyduklarını beyan etmiştir.

Re-discussing Ziya Gökalp in the Second Century of the Republic of Türkiye

Abstract

In this study, how Ziya Gökalp's ideas about Westernization and society were effective in the Republican period and the situation in Turkey as a result of the implementation of these ideas are discussed. It has been revealed that Gökalp's ideas on these issues were adopted by a wide segment of the society. It has been concluded that his ideas about Westernization were more effective in the post-1950 period and were especially adopted by center-right parties and circles close to these parties. The idea of Turkish-Islamic Synthesis, which became stronger in this period, enabled Gökalp's ideas to come to life again, and with the 1982 Constitution, Gökalp's ideas became the basis of the official policy of the state. The corporatist idea developed by Gökalp regarding society was adopted and defended by the state uninterruptedly in the first century of the Republic. However, Ziya Gökalp's ideas about Westernization and society, which he developed under the conditions of his time, fell away from political and social realities in the process. For this reason, the implementation of his ideas did not produce the results he expected but also caused various problems to arise. With the influence of his ideas about Westernization, Turkey's Westernization policy in the period between 1923 and 1950 changed greatly. However, the Westernization policies pursued within the framework of his ideas in the post-1950 period created dualities and contradictions similar to the Ottoman period. Policies produced in line with ideas about society have led to the state not fully understanding society and caused social and political problems to occur. This situation necessitates re-discussion of Gökalp’s ideas.

Keywords

Ziya Gökalp , Westernization , Corporatism , Society , Politics.

Ethical Statement

The author(s) declared that they complied with ethical principles during the preparation of the study.

References

• Ağaoğlu, A. (2020). Ziya Gökalp Türk düşünce tarihindeki yeri. Lotus Yayınevi.
• Başgil, A. F. (2009). Din ve laiklik. (9. Baskı). Yağmur Yayınevi.
• Berkin, M. S. (2022). Fikir hayatımızda Ziya Gökalp Ziya Gökalp’in felsefesi (1.baskı). Darlion Yayınları C.H.F Programı. 1931. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/a894467f-16f4-42cc-b9ae-c0b728bc2568/content (Erişim Tarihi: 06.01.2024)
• C.H.P Programı. 1935. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/43058644-c352-432b-af8f-564476440f37/content (Erişim Tarihi:06.01.2024)
• Demokrat Parti Programı. 1946. https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/d8014161-27bd-49b0-9a09-bd023ab20deb/content (Erişim Tarihi: 06.01.2024)
• Demokrat Parti Tüzük ve Programı. 1951 . https://acikerisim.tbmm.gov.tr/server/api/core/bitstreams/05097e1c-7160-48a1-b3ee-a48ee12b2098/content(Erişim Tarihi: 06.01.2024)
• Ergin, M. (1988). Türkiye’nin bu günkü meseleleri. Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları.
• Erişirgil, M. E. (2017). Bir fikir adamının romanı Ziya Gökalp (4.baskı). Atlas Kitap.
• Gökalp, Z. (2012). Hars ve medeniyet. Toker Yayınları.
• Gökalp, Z. (2020). Türkçülüğün esasları (1.basım). Kapra Yayıncılık.
• Gökalp, Z. (2021a). Türkleşmek, İslâmlaşmak muasırlaşmak (2.basım). Bilge Kültür Sanat.
• Gökalp, Z. (2021b). Türk medeniyeti tarihi (1.basım). Kapra Yayıncılık.
• Güngör, E. (1980). Türk Kültürü ve Milliyetçilik. (4.baskı). Ötüken Neşriyat.
• Güngör, E. (1986). İslâmın Bu Günkü Meseleleri. (4.basım). Ötüken Neşriyat.
• Haşşab, S. M. (2010). İslâm Sosyolojisi (A. Coşkun, N. Özmen, Çev.). Çamlıca Yayınları.
• Heyd, U. (2023). Türk milliyetçiliğinin temelleri Ziya Gökalp’in hayatı ve eserleri (1.baskı) (C. Meriç, Çev.). İletişim Yayınları.
• İnalcık, H. (2014). Rönesans Avrupası ve Türkiye’nin Batı medeniyetiyle özdeşleşme süreci (5.basım). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Kaçmazoğlu, H. B. (2011). Türk sosyoloji tarihi -II- II. Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e. Kitapevi.
• Kafesoğlu, İ. (2017). Türk İslam sentezi (6.basım). Ötüken Neşriyat.
• Kahraman, H. B. (2008). Türk siyasetinin yapısal analizi ı-kavramlar, kuramlar, kurumlar (1.basım). Agora Kitaplığı.
• Kahraman, H. B. (2010). Türk siyasetinin yapısal analizi-II 1920-1960 (1.basım). Agora Kitaplığı.
• Karpat, K. H. (2014). Türk siyasi tarihi (5.baskı) (C. Elitez, Çev.). Timaş Yayınları.
• Köker, L. (2000). Modernleşme, Kemalizm ve demokrasi. İletişim Yayınları.
• Mardin, Ş. (2004). Türk modernleşmesi makaleler 4. (Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, Der.). (14.Baskı). İletişim Yayınları.
• Örfi, S. (2014). Ziya Gökalp ve mefkûre arasındaki münasebet vesilesiyle bir tedkik tecrübesi (2.baskı). Doğu Kitabevi.
• Parla, T. (2021). Ziya Gökalp, Kemalizm ve Türkiye’de korporatizm. (2.basım). Metis Yayınları.
• Turhan, M. (2016), Garplılaşmanın neresindeyiz? (2.baskı). Altınordu Yayınları.
• Ülken, H. Z. (2013). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi (1.basım). Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Zürcher, E. J. (2014). Modernleşen Türkiye’nin tarihi (29.baskı) (Y. Saner, Çev.). İletişim Yayınla