Girit’in Fethi Sürecinde Osmanlı’nın Venedik’i Tecrit Politikası: İspanya ile Diplomatik Temaslar (1649-1650)

Year 2025, Volume: 9 Issue: 2, 212 - 226

Ömür Yanar

https://doi.org/10.33709/ictimaiyat.1664679

Abstract

Bu çalışma, Girit’in fethi sürecinde Venedik’e desteği bağlamında Osmanlıların İspanya ile diplomatik girişimlerini, karşılıklı elçilik faaliyetlerini ve bu sürecin Katolik dünyasındaki güç dengeleri üzerindeki etkilerini incelemektedir. Osmanlıların Girit’e sefer kararı almasıyla birlikte, Venedik hükümeti; Papalık, İspanya, Avusturya ve Fransa gibi Katolik müttefiklerinden askerî ve ekonomik destek bulma arayışına girmiştir. Buna karşılık, Osmanlı hükümeti de adı geçen güçlerin Venedik’e olası desteklerini önlemek amacıyla birtakım diplomatik adımlar atmıştır. Bu amaç çerçevesinde, İspanya’ya barış ve ticaret antlaşması teklifinde bulunup böylece İspanya’nın Venedik’e desteğini önlemek üzere 1649’da Ahmed Ağa Madrid’e gönderilmiştir. Ahmed Ağa’nın Madrid’de sunduğu teklif İspanyol hükümeti nezdinde ciddi bir hareketliliğe yol açmış ve bu teklif değerlendirmeye alınmıştır; fakat bu teklif çeşitli tartışmalar ve belirsizlikleri de beraberinde getirmiştir. Bu sebeple İspanyol hükümeti Ahmed Ağa’nın elçiliğinin ve dolayısıyla sunduğu tekliflerin bağlayıcılığını öğrenmek amacıyla ertesi yıl Allegretto Allegretti’yi İstanbul’a göndermiştir. Allegretti’nin İstanbul’da yapılacak muhtemel bir barış için sunduğu şartlar Osmanlı hükümeti tarafından kabul görmemiştir. Allegretti’nin bu ziyareti aynı zamanda Osmanlıların Girit’ten vazgeçmeye niyetli olmadığını ortaya koymuş ve diplomatik görüşmeler sonuçsuz kalmıştır. Sonuç olarak, Osmanlı-İspanyol diplomatik girişimleri kısa vadeli etkiler yaratmış; ancak kalıcı bir dostluk veya ticaret anlaşmasıyla sonuçlanmamıştır. Bundan sonraki süreçte İspanya, Venedik’e ekonomik destek sağlamış, fakat Osmanlı ilerleyişini durduracak ölçüde askerî yardım sunamamıştır.

Keywords

Osmanlı , İspanya , Diplomasi , Ahmed Ağa , Allegretto Allegretti

Ethical Statement

Yazar(lar), çalışmanın hazırlanma sürecinde etik ilkelere uyduklarını beyan etmiştir.

The Ottoman Policy of Isolation of Venice during the Conquest of Crete: Diplomatic Contacts with Spain (1649-1650)

Abstract

This study analyses the diplomatic initiatives of the Ottomans with Spain in the context of their support for Venice during the conquest of Crete, their mutual embassy activities and the effects of this process on the balance of power in the Catholic world. When the Ottomans decided on the conquest of Crete, the Venetian government sought military and economic support from its Catholic allies such as the Papacy, Spain, Austria and France. In response, the Ottoman government took several diplomatic steps to prevent these powers from supporting Venice. To this end, Ahmed Agha was sent to Madrid in 1649 to propose a peace and trade treaty with Spain to prevent it from supporting Venice. The proposal made by Ahmed Aga in Madrid caused a serious mobilization within the Spanish government and was taken into consideration. However, this proposal also gave rise to various discussions and uncertainties. The following year, therefore, the Spanish government sent Allegretto Allegretti to Istanbul to ascertain the binding nature of Ahmed Aga's message and, consequently, his proposals. The terms offered by Allegretti for possible peace in Istanbul were not accepted by the Ottoman government. Allegretti's visit also revealed that the Ottomans had no intention of giving up Crete, and diplomatic negotiations were unsuccessful. As a result, Ottoman-Spanish diplomatic initiatives had short-term effects but did not lead to lasting friendship or trade agreements. In the following period, Spain supported Venice economically but was unable to provide the military aid needed to halt the Ottoman advance.

Keywords

Ottoman , Spain , Diplomacy , Ahmed Agha , Allegretto Allegretti

Ethical Statement

The author(s) declared that they complied with ethical principles during the preparation of the study.

References

• a) Arşiv Kaynakları
• Archivo General de Simancas (AGS)
• Estado, leg. 3545: “carta del Marqués de La Fuente [Marqués de La Fuente’nin mektubu]”, 18 de noviembre de 1645 [6 Kasım 1645].
• Estado, leg. 3548: “consultas del 9 de febrero y del 20 y 30 de marzo de 1649 [9 Şubat, 20 ve 30 Mart 1649 tarihli raporlar]”.
• Estado, leg. 3545: “resolucion del rey en consulta del 22 de abril de 1646 [Kral’ın 22 Nisan 1646 tarihli raporda sunduğu çözüm]”.
• Estado, leg. 3545: “carta del Marqués de La Fuente del 7 de julio de 1646 [Marqués de La Fuente'nin 7 Temmuz 1646 tarihli mektubu]”.
• Archivo Histórico Nacional (AHN)
• Estado, leg. 2781: “papel sobre los procedimientos del embajador turco [Türk Büyükelçisinin işlemleri hakkında belge]”, Madrid, 24 julio de 1650 [24 Temmuz 1650].
• Estado, leg. 2781: “Consejo de Estado de 28 de abril de 1650 “en respuesta a una carta del Marqués de la Fuente del 2 de febrero [28 Nisan 1650 tarihli Devlet Konseyi” Marqués de la Fuente’nin 2 Şubat tarihli mektubuna cevaben]”.
• Estado, leg. 2871: “Consejo de Estado del 5 de septiembre de 1650 [5 Eylül 1650 tarihli Devlet Konseyi]”.
• Estado, leg. 2871: “Instrucciones que se dio a Allegretto Allegretti para pasar a Constantinopla, Consejo de Estado del 5 de septiembre de 1650 [Allegretto Allegretti'ye İstanbul’a gitmesi için verilen talimatlar, 5 Eylül 1650 tarihli kararı Devlet Konseyi]”.
• Estado, leg. 2781: “relación que hizo Don Alegreto de Alegretti de su viaje a Constantinopla [ Don Alegreto de Alegretti'nin İstanbul’a yaptığı seyahat hakkında]”, 31 de agosto de 1650 [31 Ağustos 1650].
• Biblioteca Nacional de España (BNE)
• Miss. 11017. “Memorial de Vincenzo Brattuti a Felipe IV, en 1649, sobre la embajada que envió el Gran Turco [Vincenzo Brattuti'nin 1649 yılında IV. Felipe’ye Büyük Türk tarafından gönderilen elçi ile ilgili raporu]”.
• b) Kaynak Eserler
• Abdurrahman Abdi Paşa. (1993). Vekâyi‘nâme. (Yayımlanmamış doktora tezi). Fahri Ç. Derin (Yay. haz.). İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Anonim, Girid fethi tarihi, Türk Tarih Kurumu Kütüphanesi, no. Y/29.
• Kâtip Çelebi (1980). Tuhfetü’l-kibâr fî esfâri’l-bihâr. Cilt I. O. Ş. Gökay (Yay. haz.). İstanbul: Tercüman Gazetesi Yayınları.
• Kâtip Çelebi, Fezleke, Atıf Efendi Kütüphanesi, no. 1914.
• Naîmâ Mustafa Efendi. (2007). Târih-i Na‘îmâ. Cilt III. M. İpşirli (Yay. haz.). Ankara: TTK Yayınları.
• Râşid Mehmed Efendi. (2013). Tarih-i Râşid. Cilt I. A. Özcan vd. (Yay. haz.). İstanbul: Klasik Yayınları, 2013).
• Silahdar Fındıklılı Mehmed Ağa. Zeyl-i-Fezleke. Bayezid Devlet Kütüphanesi, no. 2369.
• Valiero, Andrea. (1679). Historia della guerra di Candia. Venetia: Presso Paolo Baglioni.
• c) Araştırma ve İncelemeler
• Adıyeke, A. N. (2000). Osmanlı İmparatorluğu ve Girit bunalımı (1896-1908). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Bal, F. (2011). Osmanlı Devleti-İspanya iktisadi ilişkileri (16.-18. Yüzyıllar) (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Beydilli, K. (2001). İspanya. TDV İslâm Ansiklopedisi (Cilt 23, s. 162-170) içinde. İstanbul: TDV Yayınları.
• Braudel, F. (1989–1990). II. Felipe dönemi'nde Akdeniz ve Akdeniz dünyası (Cilt 1-2). (M. A. Kılıçbay, Çev.). İstanbul: Eren Yayıncılık.
• Chudoba, B. (1952). Spain and the empire 1519-1643. Chicago: University of Chicago Press.
• Conde Pazos, M. (2011). La embajada turca en Madrid y el envio de Alegreto de Allegreti a Constantinopla (1649-1650). Libros de la Corte, 3, 10-17. https://doi.org/10.30827/cn.v0i44.3935
• Conde-Pazos, M. (2012). La elección real de 1648 y la monarquía de Felipe IV. Diplomacia en Polonia en un periodo de crisis. A. J. Estrella (Ed.), Actas de la XI Reunión Científica de la Fundación Española de Historia Moderna (Cilt I, s. 71-74) içinde. Granada: Universidad de Granada.
• Conde-Pazos, M. (2021). Allegretto Allegretti: un diplomático de Ragusa al servicio de los Habsburgo. Hispania, LXXXI (269), 621-650. https://doi.org/10.3989/hispania.2021.015.
• De Bunes Ibarra, M. A., ve Türkçelik, E. (2010). 16. yüzyıldan 17. yüzyıla geçerken Osmanlı İmparatorluğu ile İspanya Krallığı Arasında Akdeniz’de çatışma. Dejanirah Couto (Ed.), Harp ve Sulh, Avrupa ve Osmanlılar (s. 185-201) içinde. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Díaz Esteban, F. (2006). Embajada turca a Felipe IV. Boletín de la Real Academia de la Historia, 203 (1), 65-87.
• Díaz-Plaja, F. (1957). La historia de España en sus documentos: El siglo XVII. Madrid: Instituto de Estudios Políticos.
• Domínguez Ortiz, A. (1960). Política y hacienda de Felipe IV. Madrid: Editorial de Derecho Financiero.
• Emecen, F. (2001). Kıbrıs’ta İlk Osmanlı idari yapılanması. A. Ahmetbeyoğlu ve E. Afyoncu (Ed), Dünden Bugüne Kıbrıs Meselesi (s. 47-58) içinde. İstanbul: Tarih ve Tabiat Vakfı.
• Fernández-Santos, J., ve Tabakoğlu, H. S. (2020). The unexpected Ottoman guest: Ahmed Ağa in Madrid (1649–50). J. Fernández-Santos ve J. L. Colomer (Ed), Ambassadors in golden-age Madrid: The court of Philip IV through foreign eyes (s. 461-506) içinde. Madrid: Centro de Estudios Europa Hispánica.
• Hammer-Purgstall, J. F.(1983). Büyük Osmanlı tarihi: Cilt X. (M. Çevik ve E. Kılıç, Çev.). İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Grimaldo, C. (1913). Le trattative per una pacificazione fra la Spagna e i Turchi in relazione con gli interessi veneziani durante i primi anni della Guerra di Candia (1645-1651): Contributo alla storia delle relazioni ispano-venete durante la guerra di Candia. Venedik: Deputazione.
• Grimaldo, C. (1914). Negociaciones para la paz entre la España y Turquía, en relación con los intereses venecianos, durante la Guerra de Creta. Estudio, 5, 310-312.
• Gülsoy, E. (2004). Girit'in fethi ve Osmanlı idaresinin kurulması (1645-1670). İstanbul: Tatav-Tarih ve Tabiat Vakfı Yayınları.
• Hess, A. (1978). The forgotten frontier: A history of the sixteenth-century Ibero-African frontier. Chicago: The University of Chicago Press.
• Isom-Verhaaren, C. (2011). Allies with the ınfidel: The Ottoman and French alliance in the sixteenth century. London-New York: I.B. Tauris.
• Israel, J. (1998). The Dutch Republic: Its rise, greatness, and fall 1477-1806. New York: Oxford University Press.
• İnalcık, H. (2008). İspanyol-Türk ilişkilerine kuşbakışı (1300-1584). Ö. Kumrular (Ed.). Türk korkusu (s. 241-245) içinde. İstanbul: Doğan Kitap.
• İnalcık, H. (2014). Devlet-i ‘Aliyye. Cilt II. İstanbul: İş Bankası Yayınları.
• Jorga, N. (2005). Osmanlı İmparatorluğu tarihi: Cilt IV. (N. Epçeli, Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.
• Kumrular, Ö. (2005). El Duelo Entre Carlos V y Soliman el Magnifico (1520-1535). İstanbul: Editorial ISIS.
• Kunt, M. (1974). Ethnic-regional (cins) solidarity in the seventeenth-century Ottoman establishment. International Journal of Middle East Studies, 5, 233-239. https://doi.org/10.1017/S0020743800034917
• Marquès, J. M. (1981-1982). La Santa Sede y la España de Carlos II. Roma: Iglesia Nacional Española.
• Naki, E. (2015). İki Savaş Arası Osmanlı-İspanya İlişkileri (1571-1588) (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Parrott, D. (1987). The causes of the Franco-Spanish war of 1635-59. J. Black (Ed.), The Origins of War in Early Modern Europe (s. 72-111) içinde. Edinburgh: John Donald.
• Parrott, D. (2006). France’s war against the Habsburgs, 1624-1659: The politics of military failure. E. G. Hernán ve D. Maffi (Ed), Guerra y Sociedad en La Monarquía Hispánica: Politica, Estrategia y Cultura en la Europa Moderna (1500-1700) (Cilt I, s. 31-48) içinde. España: Editorial CSIC - CSIC Press.
• Pastor, L. (1953). Historia de los Papas desde la edad moderna. Cilt XXX. Barcelona: Editorial Gustavo Gili.
• Polišenský, J. V. (1971). The thirty years war. Berkeley and Los Angeles: University of California Press.
• Quiles Albero, D. (2018). Las relaciones hispano-venecianas en el contexto de la guerra de Candia (1645-1669). Chronica Nova, 44, 381-406. https://doi.org/10.30827/cn.v0i44.3935
• Quiles Albero, D. (2021). La fallida Liga Santa contra el Imperio Otomano en el contexto de las guerras en Candía, Hungría y Transilvania (1661-1662). Investigaciones Históricas. Época Moderna y Contemporánea, 41, 495-521. https://doi.org/10.24197/ihemc.41.2021.495-524
• Ródenas Vilar, R. (1967). La política europea de España durante la guerra de treinta años (1624-1630). Madrid: Consejo Superior de Investigaciones Científicas, Escuela de Historia Moderna.
• Roe. T. (1740). The negotiations of Sir Thomas Roe, in his embassy to the Ottoman porte, from the year 1621 to 1628, inclusive. London: Printed by Samuel Richardson.
• Schumacher, I. M. (2015). Felipe IV, su reputacion y la politica de la Monarquia Hispanica. Pedralbes, 35, 119-156.
• Setton, K. M. (1991). Venice, Austria and the Turks in the seventeenth century. Philadelphia: The American Philosophical Society.
• Stradling, R. A. (2002). Philip IV and the government of Spain, 1621-1665. Cambridge: Cambridge University Press.
• Tabakoğlu, H. S. (2020). Akdeniz’de savaş Osmanlı-İspanya mücadelesi. İstanbul: Kronik Kitap.
• Tukin, C. (1979). Girit. İslam Ansiklopedisi (Cilt 4, s. 791-894) içinde. İstanbul: MEB Basımevi.
• Turhan, N. S. (2014). İmparatorluk ve diplomasi osmanlı diplomasisinin izinde. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Unat, F. R. (1968). Osmanlı sefirleri ve sefaretnâmeleri. Ankara: TTK Basımevi.
• Uzunçarşılı, İ. H. (2011). Osmanlı tarihi. Cilt III/II. Ankara: TTK Basımevi.
• Zinkeisen, J. W. (2011). Osmanlı İmparatorluğu tarihi: Cilt IV. (N. Epçeli, Çev.). İstanbul: Yeditepe Yayınları.