THE EFFECT OF COLOR AND LIGHTING ON PATIENT ROOMS IN NEURO ARCHITECTURAL DESIGN

Year 2025, Volume: 8 Issue: 1, 211 - 229, 26.08.2025

Eda Bölükbaşı , Betül Uç

https://doi.org/10.56809/icujtas.1666620

Abstract

Neuroarchitecture is an interdisciplinary field examining the interaction between architecture and neuroscience, focusing on how physical environments affect human behavior, perception, and emotions. This study investigates the perceptual and emotional effects of color and lighting in patient rooms using neuroarchitectural design criteria. Six virtual rooms were modeled with color (orange, blue) and lighting temperature (3000K, 5000K, 6500K) variations. VR technology and PAD scale-based surveys were used with 80 participants. Results showed that 5000K lighting offered optimal psychological comfort, blue rooms promoted calmness, while orange induced energy. Findings highlight how neuroarchitectural principles can guide healing-focused healthcare design.

Keywords

Neuroarchitecture design , color psychology , lighting design , virtual reality , patient rooms

NÖROMİMARİ TASARIMDA RENK VE AYDINLATMANIN HASTA ODALARINA ETKİSİ

Abstract

Nöromimari, mimarlık ve sinirbilim alanlarının etkileşimini inceleyen disiplinler arası bir alandır. Bu disiplin, mekanik ve fiziksel çevrenin insan davranışları, duyguları ve algıları üzerindeki etkilerini araştırmaktadır. Sağlık yapılarında ise nöromimari, renk ve aydınlatma gibi çevresel faktörlerin kullanıcıların bilişsel ve duygusal deneyimlerini optimize ederek, psikolojik ve nörofizyolojik iyileşme süreçlerine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Çalışmada hasta odalarında aydınlatma ve renk tasarımının algısal ve duygusal etkileri nöromimari tasarım kriterleri uyarınca incelenmiştir. Bu bağlamda, 3ds Max programı kullanılarak altı farklı hasta odası modellenmiş ve aydınlatma tasarım kriterleri hasta ve refakatçi gereksinimlerine göre belirlenmiştir. Aydınlık düzeyi ölçümleri ise EN 12464-1 standardı referans alınarak DIALux programı aracılığıyla gerçekleştirilmiştir. Ele alınan hacimler renk (turuncu, mavi) ve aydınlatma sıcaklığı (3000K, 5000K, 6500K) kombinasyonlarıyla farklılık göstermiştir. Edinilen veriler doğrultusunda sanal gerçeklik (VR) teknolojisi aracılığıyla 80 katılımcının deneyimlediği mekânlara yönelik duyusal ve duygusal tepkileri, Likert tipi ve PAD (Pleasure-Arousal-Dominance) ölçeklerini içeren anketler aracılığıyla toplanmıştır. Elde edilen subjektif veriler, mevcut nöromimari literatür bilgisiyle değerlendirilerek analiz edilmiştir. Bulgular, renk sıcaklığı ve yüzey renklerinin mekânsal algı ve psikolojik konfor üzerinde doğrudan etkili olduğunu göstermektedir. Özellikle 5000K ışık sıcaklığının hem mavi hem de turuncu odalarda katılımcılar tarafından en sağlıklı ve dengeli hissettiren seçenek olduğu görülmüştür. Mavi odalar, psikolojik olarak daha huzurlu ve dengeli bir atmosfer sunarken, turuncu odalar daha enerjik ve canlı hisler uyandırmıştır. Bununla birlikte, 6500K ışık sıcaklığı soğuk renklerle birlikte tercih edildiğinde çevresel kontrol hissini artırdığı ancak bazı katılımcılarda gerginlik oluşturduğu saptanmıştır. Çalışma, VR tabanlı kullanıcı deneyimlerini literatür doğrultusunda analiz ederek, hasta odalarında nöromimari ilkelerin etkisine dair kuramsal çerçeve sunmakta ve gelecekteki araştırmalara temel oluşturmaktadır.

Keywords

Nöromimari tasarım , renk psikolojisi , aydınlatma tasarımı , sanal gerçeklik. , hasta odaları

References

• Ak Doğan, S. (2020). Renk armonilerinin teorisi (1. baskı). Akademisyen Kitapevi.
• Alakuş, Y. Z. (2009). Renk olgusu ve günümüz mimarisindeki yeri (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/
• Becer, E. (1999). İletişim ve grafik tasarım (10. baskı). Dost Kitapevi Yayınları.
• Birren, F. (1976). The need for color and light in future man-made space. In Color for architecture. Macmillan Publishing Co. Inc.
• Büker, M. B., & Kaynakcı Elinç, Z. (2023). Hastane iç mekânlarında yaşlılar için renk kullanımı. The Journal of Graduate School of Natural and Applied Sciences of Mehmet Akif Ersoy University, 14(1), 171–184.
• BS EN 12464-1. (2021). Light and lighting – Lighting of workplaces – Part 1: Indoor workplaces. British Standards Institution.
• CIBSE. (2002). Code for lighting. Elsevier.
• Commission: Interior Lighting Code. (2001). Interior lighting code. CIBSE, London.
• Cortes, M. (2021). Neuroarchitecture: Designing with the brain in mind.
• Çelik, K., & Ünver, F. R. (2019). Eğitim yapılarında sürdürülebilir aydınlatma tasarımı yaklaşımı. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi.
• DuBose, J., Smith, R., & Johnson, M. (2022). The impact of lighting on patient experience and care in healthcare settings. Journal of Environmental Psychology.
• Dündar, S., & Aktaş, K. O. (2023). Renk kullanımının insan psikolojisine etkisi: Başakşehir Çam ve Sakura Şehir Hastanesi örneği. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 14(2), 243–251.
• Giray Küçük, S., & Yüceer, H. (2022). Nöromimari tasarım kriterleri. https://yapidergisi.com/noromimari-tasarim-kriterleri/
• Güller, E. (2007). Sağlık yapılarında renk olgusunun özel dal hastaneleri hasta yatak odası örneklerinde araştırılması (Yayımlanmış yüksek lisans tezi).
• Harding, A., et al. (2024). Night-time artificial light and its impact on cardiometabolic outcomes in Katalonia and Madrid: An analysis using satellite data. American Journal of Epidemiology.
• Hengil, H. (2023). Renklerin dili: Arapça ve Türkçede renk deyimleri (1. baskı). Fecr Yayınları.
• Illuminating Engineering Society. (2009). Lighting handbook: Reference & application (9th ed.). Illuminating Engineering Society of North America.
• Illuminating Engineering Society. (2013). The lighting handbook: Reference & application (10th ed.). Illuminating Engineering Society of North America.
• Illuminating Engineering Society. (2016). The lighting handbook: Reference & application (11th ed.). Illuminating Engineering Society of North America.
• Illuminating Engineering Society. (2013). Recommended practice for daylighting buildings (IES Standard No. RP-5-13).
• Kempermann, G. (1998). Experience-induced neurogenesis in the senescent dentate gyrus. Journal of Neuroscience.
• Lewy, A. J., Kern, H. A., Rosenthal, N. E., & Wehr, T. A. (1982). Bright artificial light treatment of a manic-depressive patient with seasonal mood cycle. American Journal of Psychiatry.
• Mahnke, F. H. (1996). Color, environment, and human response. Van Nostrand Reinhold.
• Mahnke, F., & Mahnke, R. (1987). Color and light in man-made environments. Van Nostrand Reinhold Co.
• Memiş, Ö., & Ekren, N. (2019). İnsan odaklı aydınlatma. International Periodical of Recent Technologies in Applied Engineering, 1, 30–35.
• Meskhidze, M. (2006). Türkiye ve Kırgız Türkçelerinde renk isimleri içeren deyimler (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi.
• Nissen, A. (2022). Psychological and physiological effects of color use on eCommerce websites: A neural study using fNIRS.
• Ökmen, K., & Satıcı, B. (2021). Renk ve ışığın kullanıcı üzerindeki psikolojik etkileri üzerine örnek mekân incelemesi. İstanbul Ticaret Üniversitesi Teknoloji ve Uygulamalı Bilimler Dergisi, 4(1), 33–46.
• Özbudak, E., & Oksay Şahin, A. (2021). Hastanede yatan yaşlı bireylerin bakım bağımlılıkları, hemşirelik bakımı ile ilgili değerlendirmeleri ve bu durumlar arasındaki ilişki. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu Dergisi, 9(1), 307–322.
• Pallasmaa, J. (2005). The eyes of the skin: Architecture and the senses. Wiley.
• Ritchie, İ. (2020). Neuroarchitecture: Designing with the mind in mind. John Wiley & Sons.
• Sözer, E., & Turcan, Y. (2022). Nöromimari yaklaşımı ve hastane yapılarındaki mekânsal öğelerin kullanıcılar üzerindeki etkisi.
• Sternberg, E. M. (2009). Healing spaces: The science of place and well-being. Harvard University Press. Sungur Ergenoğlu, N., & Aytuğ, İ. (2007). Mimari tasarımda ışığın mekânsal organizasyona etkisi. Megaron, 2(3), 161–171.
• Uç, B. (2023). Significance of lighting and colour design in educational structures. In K. Günçe (Ed.), Interior architectural issues: Design, history & education (pp. 403–421). Livre de Lyon.
• University of New Mexico Health Sciences. (2023). Impact of artificial light on health outcomes for night shift workers. HSC Newsroom.
• Uzbay, İ. (2015). Beyni anlamak sadece nörobilim ile mümkün mü?
• Uzunay, B. H. (2024). Nöro-Mimari Rehberi: Beynin mekân algısının tasarıma etkisi. Yaz Yayınları.
• Yağmur, Ş. A., & Öztürk, L. D. (2015). Lamba ışığı ile aydınlatmada gölge özelliklerinin belirlenmesine ilişkin bir yaklaşım. Megaron, 10(2).
• URL-1 https://www.masialux.com/2024/10/01/renk-sicakligi-kelvin-nedir/
• URL-2 https://tr.wikipedia.org/wiki/Elektromanyetik_spektrum