Türkiye Kömür Madenciliğinde Çalışma Rejiminin Evrimi ve Özyönetim Seçeneği

Yıl 2015, Cilt: 6 Sayı: 16, 210 - 257, 31.05.2015

Çağatay Edgücan Şahin , Sebiha Kablay

Öz

Bu çalışmada Türkiye’de kömür madenciliğindeki çalışma
rejiminin gelişiminden hareketle, özellikle 1980 sonrası özelleştirme
politikalarının yarattığı problemlere dikkat çekilecek ve madencilikte kar
yerine çalışma koşullarının iyileştirilmesine öncelik veren ve bunu yaparken de
verimlilik açısından problem yaşamayan işçi özyönetimi deneyimlerinin, mevcut
sorunların aşılmasında sunabileceği olanak ve sınırlılıklar tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Maden sektörü, çalışma koşulları, özelleştirme, işçi özyönetimi

The Evolution of Working Regime in Turkish Coal Mining Industry and The Option of the Workers’ Self-Management

Öz

In this paper, we firstly start from the evolution of
Turkey’s working regime in coal mining industry with special focuse on the
problems which created with privatization process after 1980. Then, we will
discuss the possibilities and limitations of workers’ self-management practices
in coal mining industry, which are worker oriented rather than profit oriented
and profitable at the same time.

Anahtar Kelimeler

Mining industry, working conditions, privatization

Kaynakça

• Aksoğan, P. v.d. (2014). “Soma Kömür Faciası Bilgilendirme Dokümanı”. GreenPea-ce. http://www.greenpeace.org/turkey/Global/turkey/report/2014/05/Greenpeace%20Soa%20Bilgilendirme.pdf [Erişim Tarihi 15/12/2014].
• Aktaş, M. (2014). “Türkiye’de Kömür Madenciliği ve Enerjideki Rolü”. TKİ Bildiri Metni. http://www.tki.gov.tr/Dosyalar/Dosya/YAZILI%20B%C4%B0LD%C4%B0R%C4%B0%20METN%C4%B0.pdf [Erişim Tarihi 1/12/2014].
• Alper, Y. (2014). Türk Sosyal Güvenlik Sistemi Sosyal Sigortalar Hukuku, Bursa: Dora Basım Yayın Dağıtım.
• Buğra, A. ( 2013). Kapitalizm, Yoksulluk ve Türkiye’de Sosyal Politika. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Çelik, A. (2014a). “Organize Bir Katliam Soma”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 49-50, ss. 4-9
• Çelik, A. (2014b). http://t24.com.tr/yazarlar/aziz-celik/yok-oyle-literatur-turkiye-madenci-olumunde-lider,9279 [Erişim Tarihi 1/12/2014].
• Çelik, A. (2010). “Muhafazakar Sosyal Politika Yönelimi: Hak Yerine Yardım, Yükümlülük Yerine Hayırseverlik”. İ.U. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi. No: 42. ss. 63-81.
• Enerji Enstitüsü. (2014). “Soma Holding, TKİ’nin 130-140 dolar mal ettiği kömürün maliyetini 23 dolara düşürmüştü”. http://enerjienstitusu.com/2014/ 05/14/soma-holding-tkinin-130-140-dolar-mal-ettigi-komuru-23-dolara-dusurmustu [Erişim Tari-hi 1/11/2014].
• ETKB. (2009). Enerji Piyasası ve Arz Güvenliği Strateji Belgesi. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı. http://www.enerji.gov.tr [Erişim Tarihi 1/11/2014].
• ETKB. (2013). Büyüyen Ekonomi, Sürdürülebilir Enerji. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı 2013 Faaliyet Raporu. http://www.enerji.gov.tr [Erişim Tarihi 1/12/2014].
• Faria, M. S. & Novaes, H. T. (2011) “Brazilian Recovered Factories: The Constraints of Workers’ Control”, Ours to Master and to Own içinde, Chicago: Haymarket Books, ss. 400-417.
• Fişek, G. (2014). “İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası Sonrası Dönemin Değerlendirilmesi”, 15. Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Kongresi, Ankara, ss. 381-387.
• Fişek, G. (2009). “‘Sivil (!) İtaatkarlar (ya da AKP’nin Sosyal Politikasının Çıkmazları)”. Alpaslan Işıklı’ya Armağan içinde. Ankara: Mülkiyeliler Birliği Vakfı Yay. ss. 257- 276.
• Genç, F. (2014). “Tarım Bitti, Tek Yol Maden”. http://www.milliyet.com.tr/tarim-bitti-tek-yol-maden/ekonomi/detay/1883731/default.htm [Erişim Tarihi 1/11/2014].
• GMİS. (2011). Genel Maden İşçileri Sendikası Türkiye Taşkömürü Kurumu Raporu. Zonguldak.
• Güler Müftüoğlu, B. & Taniş, B. (2010). “21. Yüzyılda Zonguldak Maden İşletmelerin-de Çalışma Hayatı: Bir Kesit-Tek Gerçek”, Çalışma ve Toplum, Sayı 25, ss.185-216.
• Güneş, T. (2014). “Madencilikte Taşeron ve Güvencesiz Üretim: İşçi Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları”, Mesleki Sağlık ve Güvenlik Dergisi, 49-50, ss. 10-13.
• Güzel, A. v.d. (2012). Sosyal Güvenlik Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Hablemitoğlu, Ş. (2009). “Medyatik Hayırseverlik ve Muhafazakar Popülizm Kıskacında “Sosyal Haklar”. I. Sosyal Haklar Uluslararası Sempozyumuna Sunulmuş Bildiri. http://www.sosyalhaklar.net/2009/bildiri/hablemitoglu.pdf [Erişim Tarihi 1/11/2014].
• Kalaycıoğlu, S. & Çelik, S. (2013). “Tunçbilek Kömür İşletmelerinde Özelleştirmenin Madencilik, İşçilik ve Tunçbilek Üzerine Etkileri”. İşgüç, Ekim, Cilt: 16, Sayı: 01 ss. 01-19, DOI: 10.4026/1303-2860.2014.0243.x
• Konuk, A. v.d. (2006). “Kömür Madeni İşletmelerinde Verimlilik Artışı için Alınacak Kararlarda İşçilerin Tercihleri”. Madencilik, Cilt 45, Sayı 3, ss. 3-8.
• Kartalkanat, A. (1991). “Cumhuriyet Döneminde Madenciliğimizin Gelişimi ve Türkiye Madencilik Politikası”, Jeoloji Mühendisliği, 38, ss. 51-67
• Kılkış, İ. (2014). İş Sağlığı ve Güvenliği, Bursa: Dora Basım Yayım Dağıtım.
• Koç, Y. (2010). Türkiye İşçi Sınıfı Tarihi Osmanlı'dan 2010’a, Ankara: Epos Yayınları.
• Koray, M. (2005). Sosyal Politika. Ankara: İmge Yayınları.
• Makal, A. (2007). Ameleden İşçiye Erken Cumhuriyet Dönemi Emek Tarihi Çalışmaları, İstanbul: İletişim Yayınları
• Narin, Ö. (2014). “Türkiye İşçi Sınıfı Tarihinde İşçi Özyönetim Deneyimleri ve Kriz Dönemlerinde Özyönetimin Olanakları”. Disk-Ar. Sayı: 3. ss. 48-61.
• OKP. (2013). Onuncu Kalkınma Planı. http://www.kalkinma.gov.tr/Lists/Yaynlar/ Attachments/518/Onuncu%20Kalk%C4%B1nma%20Plan%C4%B1.pdf [Erişim Tarihi 1 Haziran 2014].
• Orhan, S. (2014). “İş Sağlığı ve Güvenliğinde Denetim Modeli”, Sosyal Güvenlik Dün-yası, Yıl 17, Sayı 89, ss. 21-27.
• Petrol-İş. (2014). “Ya Ölüm Ya İşsizlik”. http://www.petrol-is.org.tr/haber/ya-olum-ya- issizlik-8243 [Erişim Tarihi 15 Aralık 2014]. Quatert, D. (2009). Osmanlı İmparatorluğu'nda Madenciler ve Devlet Zonguldak Kömür Havzası 1822-1920, İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi
• Sabah, E. v.d. (2002). “1970-2000 Yılları Arası Türkiye’nin Birincil Enerji Tüketiminde Kömürün Yeri”. Madencilik, Cilt 41, Sayı 2, ss. 31-42. SGK. (2012). SGK İstatistik Yıllıkları, http://www.sgk.gov.tr/wps/portal/tr/ kurum-sal/istatistikler/sgk_istatistik_yilliklari, [Erişim Tarihi 20/12/2014].
• Smith, R. v.d. (2012). “Going Underground: Tower Colliery” Maurizio Atzeni (der.) Alternative Work Organizations içinde. Palgrave Publishing. ss. 49-75
• Smith, R. v.d. (2011). “A Narrative of Power: Tower Colliery as an Example of Worker Control Through Cooperative Work Organization”, Working USA The Journal of Labor and Society, Vol. 14, ss. 285-303.
• Sözer, A. N. (2013). Türk Sosyal Sigortalar Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Sendika.org (2014). “ILO’nun 167 ve 176 sayılı sözleşmeleri mecliste onaylandı” http://www.sendika.org/2014/12/ilonun-167-ve-176-sayili-sozlesmeleri-mecliste- onaylandi/ [Erişim Tarihi 8/12/2014].
• Şahin, Ç. E. & Gökten, K. (2013). “Latin Amerikan Özyönetim Pratiklerinden İnsan Odaklı Bir Esnekleşme Beklenebilir mi?”. Çalışma ve Toplum. Sayı: 37, 2013/2, ss. 119-145.
• Şakar, M. (2011). Sosyal Sigortalar Uygulaması, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Tamzok, N. (2008). “Osmanlı İmparatorluğu'nun Son Döneminden Çok Partili Döneme Madencilik Politikaları, 1861-1948”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 63:4, ss. 179- 204.
• Talas, C. (1997). Toplumsal Ekonomi-Çalışma Ekonomisi. Ankara: İmge Yayınları.
• Talas, C. (1992). Türkiye'nin Açıklamalı Sosyal Politika Tarihi, İstanbul: Bilgi Yayınevi.
• Tokol, A. (2005). Türk Endüstri İlişkileri Sistemi, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Topaloğlu, M. (2001). “Rödovans Sözleşmesi: Hukuksal Durum, Sorunlar ve Çözüm Önerileri”, Türkiye 17. Uluslararası Madencilik Kongresi ve Sergisi, TUMAKS, 395-416.
• Torun, M. (2014). “Soma Katliamı”. ESM Dergi (Enerji Sanayi ve Maden Kamu Emekçileri Sendikası) Haziran Sayısı, ss. 3-6.
• TKİ. (2014). Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Kömür Sektör Raporu (Linyit) 2013. Ankara.
• TKİ. (2013). Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Kömür Sektör Raporu (Linyit) 2012. Ankara.
• TKİ. (2012). Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Kömür Sektör Raporu (Linyit). 2011. Ankara.
• TKİ. (2011). Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu Linyit Sektör Raporu 2010. Ankara.
• TSA (1998). Türkiye Sendikacılık Ansiklopedisi Cilt 3. “Yeniçeltek Maden İşletmesi Grevi ve Eylemi, 1980” maddesi. ss. 498-499.
• TTK. (2014). Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü. Taşkömürü Sektör Raporu.
• TTK. (2013a). Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü. Taşkömürü Sektör Raporu.
• TTK. (2013b). Tarihçe, http://www.taskomuru.gov.tr/, [Erişim Tarihi: 20/12/2014].
• TTK. (2012). Türkiye Taşkömürü Kurumu Genel Müdürlüğü. Taşkömürü Sektör Raporu.
• Tuncay, C. & Ekmekçi, Ö. (2013). Sosyal Güvenlik Hukuku Dersleri, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Tuncer, K. (1998). Tarihten Günümüze Zonguldak'ta İşçi Sınıfının Durumu “Kumpanyalar Dönemine Geri Dönüş”, İstanbul: Göçebe Yayınları.
• TZOB. (2014). “Felakette Ölen İşçilerin Çoğu Tarımdan Ayrılan Çiftçilerimiz”, Türkiye Ziraat Odaları Birliği. http://www.tzob.org.tr/ [Erişim Tarihi 1/9/2014].
• WWF-Türkiye. (2014). Türkiye’nin Yenilenebilir Gücü Raporu. İstanbul: Bloomberg New Energy Finance.
• Yorgun, S. (2014). “ILO'nun 176 Sayılı Sözleşmesi Onaylanmalı-dır”,http://www.haber7.com/ yazarlar/doc-dr-sayim-yorgun/1161826-ilonun-176-sayili-sozlesmesi-onaylanmalidir, [Erişim Tarihi 20/12/2014].