Korumada Turizmin "Kurtarıcı" Rolü Üzerine

Year 2016, Volume: 7 Issue: 19, 550 - 586, 31.05.2016

Özlem Sağıroğlu

Abstract

'Bütünleşik – bütüncül -
koruma' tarihi doku ve çevrenin bütün öğe ve boyutları ile korunmasını içerirken,
sürdürülebilirliği sağlamak adına bölge halkının sosyal ve ekonomik yapılarını
iyileştiren, istihdam ve katma değer yaratan stratejileri kapsayan yasal ve
yönetsel önlemlerin alınmasını da gerektirmektedir. Bu önlemler disiplinler
arası çalışma ile çok boyutlu stratejileri içeren çözüm yollarının
belirlenmesini zorunlu kılmaktadır. Bu bağlamda ekonomik refah ve istihdam
olanaklarını beslemesi açısından önemli stratejilerden birini turizm
oluşturmaktadır. Fakat turizm gelişim planları ve/veya koruma imar planlaması
yapılmadan hızlı ve kontrolsüz bir biçimde gelişen turizm, koruma altında olan
veya olmayan; arkeolojik, kentsel ve doğal sit alanlarına, kültür ve tabiat
varlıklarına ve geleneksel yerleşimlerin karakterini oluşturan özgün sosyal ve
kültürel değerlere olumsuz etki etmekte, zarar vermektedir. Bu zararlar
arasında, hızlı yapılaşma ile tetiklenen betonlaşma, çevre veya yapı bazında
istenmeyen işlev değişiklikleri ve uygun olmayan müdahaleler, olumsuz sosyal ve
kültürel etki ile yerel halkın anlayış ve yaşam kültüründe değişimler yaratma,
adil olmayan ekonomik kazanç, yerel halkın üretim ve yaşam biçiminin olumsuz
etkilenmesi vs. sayılabilir. Bu çalışma kapsamında, Türkiye'nin farklı kıyı
bölgelerinde plansız bir şekilde turizme 'arz' olunmuş kentsel ve kırsal
alanlardan örnekler seçilmiş; karşılaşılan sorunlar yapı, alan, çevre ve
kullanıcı bazında incelenmiş; yapılan tespitler, alan çalışmaları, anket ve
bilimsel istatistikler ile desteklenerek tartışılmış ve sunulmuştur.

Keywords

Kentsel Koruma, Bütünleşik Koruma, Sürdürülebilir Turizm, Turizm, Antalya, Kuşadası, Bodrum

Upon the Rescuer Role of Tourism in Conservation

Abstract

'Integrated
conservation’ involves the protection of the historical fabric and environment
with its entire elements and dimensions, while, for  the purpose of maintaining the
sustainability, it also requires  the
implementation of legal and administrative measures involving strategies that
improve the public’s social and economic structures  and create employment and added value. These
measures necessitate solutions involving multi-dimensional strategies with
interdisciplinary studies. Within this context, tourism constitutes one of the
important strategies in terms of feeding economic welfare and employment
opportunities. However, tourism; when developed rapidly and in an
uncontrolled  manner without  the preparation of tourism development plans
and / or conservation plans, affect adversely 
and harm the archaeological, urban and natural conservation areas,
cultural and natural properties  as well
as  unique social  and cultural values which comprise the
character of traditional settlements, whether they are subject to conservation
or not. Concretion induced by rapid housing, unintended functional changes and
inappropriate interventions thereof, changes in public’s life culture due to
negative social and cultural impacts, unfair economic revenue, adverse impacts
over local people’s production and life style may be referred as damages in
this respect. Within the context of this study, samples were selected from
urban and rural areas from Turkey’s different coastal regions which were
introduced to tourism without any plan; and the problems encountered thereof
were examined in the basis of construction, area and the user, then the determinations
made in this respect were discussed and introduced by the support of various
area surveys, questionnaire and scientific statistics.

Keywords

Urban Conservation, Integrated Conservation, Sustainable Tourism, Tourism, Antalya, Kuşadası, Bodrum

References

• Ahunbay, Z.(2007). Tarihi çevre koruma ve restorasyon. İstanbul: Yem Yayın.
• Alp, B.(2012). Kente karşı suç kavramına kıyı alanlarındaki imar uygulamaları çerçevesinden bir bakış: Kuşadası örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bahçeşehir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Alpan,A. (2013). Urban restructuring process of Antalya Walled-town and the roles of Stakeholders. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alparslan,Ö. ve Ortaçeşme, V.(2009). Side-Manavgat kıyı kesimi alan kullanımlarının kıyı planlaması ve yönetimine yönelik değerlendirilmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2), 169–178.
• Arkeoloji haber. (2015, Haziran 17). Bodrum’da kaya mezarları temizlenerek koruma altına alındı. 1.04.2016 tarihinde http://arkeolojihaber.net/2015/06/17/ bodrumda-kaya-mezarlari-temizlenerek-koruma-altina-alindi/ adresinden erişildi.
• Arkeoloji Haber. (2015, Aralık 31). İznik’te 2200 yıllık Berberkaya lahdine sprey boya ile isimler yazıldı. 1.04.2016 tarihinde, http://arkeolojihaber.net/2015 /12/31/iznikte-2-bin-200-yillik-berberkaya-lahdine-sprey-boya-ile-isimler-yazildi/adresinden erişildi.
• Argın, G. (2012). Changing sense of place in historic city centers: the case of Antalya Kaleiçi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Arntzen, S. (2001). Cultural landscape and approaches to nature, ecophilosophical perspectives, in Place and Location vol 2. Sarapik,V. Tüür,K. ve Laanemets, M. (Der.), Proceedings Of TheEstonian Academy Of Arts içinde (s.27-49). Estonia.
• ATSO.(2014). Antalya sürdürülebilir kırsal turizmin geliştirilmesi strateji rehberi.Antalya:ATSO.
• Ayazlar,G. ve Işık,T. (2016).Yabancı turistlere yönelik işlenen suçların incelenmesi: Marmaris örneği. International Journal Of Human Sciences. 13(1),1815-1831.
• Aydın, R. (2016). Eski Side fotoğrafı. 01.04.2016 tarihinde http://ridvanaydin. net/adresinden erişildi.
• Aygün, H.M.(2011). Kültürel mirası korumada katılımcılık. Vakıflar Dergisi. 35, 191-213.
• Bal, H. (1995).Turizmin kırsal toplumda aile içi ilişkilere etkisi.İstanbul: Diyalektik Yayınevi.
• Başaklıgil, H.(2007). Turizm bölgelerindeki suç profili: Antalya ili Kaş ilçesi örneği. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Kara Harp Okulu, Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Beğburs, C. ve Kebapçıoğlu, T. (2006). Antalya ili balıkçılığının turizm ile etkileşimi. Ege Üniversitesi Su Ürünleri Dergisi.23,355-357.
• Bektaş, C. (2005a). Halk yapı sanatından bir örnek Antalya. İstanbul: Bileşim Yayınevi.
• Bektaş C. (2005b). Halk yapı sanatından bir örnek Kuşadası. İstanbul: Bileşim Yayınevi.
• Can, A. (2014). Yerel yönetimler ve kültür politikaları bağlamında İstanbul’da kentsel koruma sorunsalına sürdürülebilir çözüm önerileri. Marmara Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(2),55-81.
• Cengiz, M.A. (2014). Gözlem - boğaz çardakları. Side Life Dergisi internet sitesi. 16.12.2014 tarihinde http:// sidelifedergi.com/gozlem-bogaz-cardaklari adresinden erişildi.
• Civelek, A. (2010). Turizmin sosyal yapıya ve sosyal değişmeye etkileri. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Meslek Yüksekokulu Dergisi. 13 (1-2),331-350.
• Çakmakcı, E. (2015). Turizm ve suç arasındaki ilişki ve suçun önlenmesine yönelik teoriler. Turizm Akademik Dergisi, 2 (1),49-59.
• Çalışkan, U. ve Tütüncü, Ö.(2008). Turizmin yerel halk üzerindeki etkileri ve kuşadası ilçesi uygulaması. 4.Lisansüstü Turizm Öğrencileri Araştırma Kongresi, Antalya.
• Çimrin, H. (2012). Bir zamanlar Antalya. Antalya: ATSO Kültür Yayınları.
• Dağıstan Özdemir, M. Z.(2005). Türkiye’de kültürel mirasın korunmasına kısa bir bakış. Planlama Dergisi.1, 20-25.
• Dal, N. ve Baysan, S. (2007). Kuşadası’nda kıyı kullanımı ve turizmin mekânsal etkileri konusunda yerel halkın tutumları. AegeanGeographicalJournal. 16, 69-85.
• Doğan, H. Z.(2004). Turizmin sosyo-kültürel temelleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Ecemiş Kılıç, S. ve Türkoğlu, G. (2015). Geleneksel yapılarda konaklama amaçlı fonksiyon değişiklikleri:Safranbolu eski çarşı örneği.Ege Coğrafya Dergisi. 24(1), 39-56.
• Eralp, Z. (1974). Turizmin toplumsal değişimi ve sosyo-ekonomik etkisi. Ankara: A.Ü.Siyasal Bil. Fak. Yayınları.
• Gugulethu, S. N. (2010). The İmpact of crime on tou¬rism in the city of UmhlathuzeKwazulu-Natal. South Asian Journal Of Tourism AndHeritage. 3(2), 76-81.
• Günay, B. (2009). Conservation of urban space as an ontological problem. METU Journal of Faculty of Architecture. (26:1), 123-156.
• Gürkan, İ.(1996). Turizmin sosyal yapı üzerindeki etkileri. Anatolia Turizm Araştırmaları Dergisi. 7(1),112-119.
• Gülüm, K. ve Boz, M. (2014). Çanakkale’de turizmin ekonomik, sosyo-kültürel ve eğitimsel etkileri üzerine yerel halkın görüşleri. Route Educational and Social Science Journal. 1(2),1-10.
• Hooghe, M.,Vanhoutte, B., Hardyns, W., ve Bircan, T. (2010). Unemployment, İnequality, poverty and crime spatial distribution patterns of criminal acts in Belgium. British Journal of Criminology.51(1), 1-20.
• Hürriyet Gazetesi (2001,Şubat 21). Çardaklar yerle bir. 15.03 2016 tarihinde, http://www.hurriyet.com.tr /cardaklar-yerle-bir-39228009 adresinden erişildi.
• Hürriyet Gazetesi (2001, Ocak 27). Çardak savaşı. 15.03.2016 tarihinde, http://www.hurriyet.com.tr/cardak-savasi-39220558 adresinden erişildi.
• Issı, Y. (1989). Türkiye turizminin yapay ve doğal çevre üzerindeki etkileri. İktisat Fak. Mec.47(1-4),115-131.
• Jimura, T.(2011). The impact of world heritage site designation on local communities–a case study of Ogimachi, Shirakawa-Mura, Japan. Tourism Management. 32(2), 288-296.
• Jivén G. ve Larkham P. J. (2003). Sense of place, authenticity and character: a commentary. Journal Of Urban Design. 8( 1), 67–81.
• Karaöz, L. (Mülakat yapan) ve Bilgin,T. (Mülakat yapılan).(2015). O taş evleri yapan insanlar bugün yaşasalardı ne yaparlardı?. [Mülakat Transkripsiyonu]. 01.04.2016 tarihinde http://www.arkitera.com/soylesi/663/tevfik-bilgin-bodrum-soylesisi adresinden erişildi.
• Koca, F.(2015). Türkiye’de geleneksel yerleşim örüntülerinin özgün karakter ve kültürel mirasını koruma anlayışına ontolojik bir yaklaşım. Planlama Dergisi. 25(1),32–43.
• Lowenthal, D. (1979). Environmental perception: preserving the past. Progress in Human Geography.3(4),549–559.
• Mansfeld, Y., ve Pizam, A. (Der.). (2006). Tourism, security and safety.Routledge.
• NTV Haber Arşivi (2001, Şubat 20). Manavgat'ta çardaklar yıkıldı. 15.03.2016 tarihinde, http://arsiv.ntv.com.tr/news/65441.asp adresinden erişildi. NorbergSchulz, C. (1980). Geniusloci, towards a phenomenology of architecture. London: Academy Editions.
• Oliver, P. (2006). Built to meet needs: cultural issues in vernacular architecture, Routledge.
• Orbaşlı, A. (2002). Tourists in historic towns: urban conservation and heritage management. ABD: Taylor & Francis.
• Radikal Gazetesi. (2009, Şubat 09). Bodrum’a gelen turistin aklında beton kalıyor. 15.03.2016 tarihinde, http://www.radikal.com.tr/turkiye/bodruma-gelen-turistin-aklinda-beton-kaliyor-920828/ adresinden erişildi.
• Tankut, G.(1979). Antalya Kaleiçi sit planlaması. Mimarlık Dergisi. 158:47-48.
• TAY Projesi Haber Arşivi. (2014, Nisan 25). Milas’taki Labranda antik kentinde çevre kirliliği iddiası. 1.04.2016 tarihinde http://www.tayproject.org /haberarsiv20144.html adresinden erişildi.
• Tekeli, İ. (2011). Kent, kentli hakları, kentleşme ve kentsel dönüşüm.İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Tekeli, İ. (2009). Kültür politikaları ve insan hakları bağlamında doğal ve tarihi çevreyi korumak. İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları
• Teo, P. ve Huang, S. (1995). Tourism and heritage conservation in Singapore. Annals Of TourismResearch. 22(3), 589-615.
• Türker, G. ve Türker, A. (2014). Yerel halkın turizm etkilerini algılama düzeyi turizm desteğini nasıl etkiler: Dalyan destinasyonu örneği. Electronic Journal of VocationalColleges. 4(1), 81-98.
• World Tourism Organization (WTO) (1998). Guide for local authorities on developing sustainable tourism. World TourismOrganization, Madrid.
• Yang, C. H., Lin, H. L. ve Han, C. C. (2010). Analysis of international tourist arrivals in China: the role of world heritage sites.Tourism Management. 31(6), 827-837.
• Yapı Haber Portalı. (2013, Ekim 21). Çarpık kentleşme objektiflere işte böyle yansıdı. 1.04.2016 tarihinde http://www.yapi.com.tr/haberler/carpik-kentlesme-objektiflere-iste-boyle-yansidi_113227 .html adresinden erişildi.
• Yıldırım, H. (2011). Nar tanem SİDE. Ankara: Kurgu Kültür Merkezi Yayınları.
• Yılmaz, M. (2014). Türkiye'de kırsal nüfusun gelişimi ve illere göre dağılımı, Doğu Coğrafya Dergisi.20 (33),161-188.
• Zakar, l. ve Eyüpgiller K.K. (2015). Mimari restorasyon koruma teknik ve yöntemleri. İstanbul: Ömür Matbaası.
• Zaman Gazetesi (2001, Şubat 22). 425 Çardak yerle bir. 16.12.2014 tarihinde, http://arsiv.zaman.com.tr/2001/02/22/akdeniz/akdenizdevam.htm adresinden erişildi.