Denetimsiz ve Adaletsiz Rant Paylaşımının Biçimlendirdiği Kentsel Dokuya Örnek: Ankara-Yıldız

Yıl 2014, Cilt: 5 Sayı: 11, 326 - 347, 31.01.2014

Tansı Şenyapılı

Öz

Kentsel dönüşüm, son yıllarda Türkiye’nin
gündemindeki önemli konu başlıklarından biridir. Bu çalışma, Yıldızevler
mahallesi dönüşümünün, kamuya dönmesi gereken alanın çok elverişli konumundan
ötürü çok yüksek olan, dönüşüm sonucu daha da artan ve kamuya dönmesi gereken
rantların, yapsatçı ve gecekondu sahipleri tarafından paylaşıldığı,
yağmalandığı bir örneği oluşturuyor. Bu rant paylaşımında
yapsatçılar bir adım önde giderek, “aslan payını” almışlardır. Kentsel konut
dokusunun yasal bölümünde yaşayanlar, konutlarının oransal olarak çok daha
yavaş hızla artan piyasa değeri içinde kalırken, yasa dışı ya da çok ucuz fiyatlar
ile ekilen ya da boş arazi üzerine yerleşmiş olanlar bugün yasal konutların çok
üzerinde değerlere sahip oldular. -Yıldız’da 
ilginç ve farklı olan bir diğer özellik de bu yasa ile kentte
gecekondudan dönüşmüş hiç bir alanda olmadığı kadar yüksek prestije sahip lüks
ve konforlu bir konut alanının varlığıdır. Yıldızevler gecekondu mahallesinin
dönüşüm öyküsü, serbest pazara bırakılan dönüşüm olgusunun kente dönmesi
gereken rantı, kişiler arasında yağmaya açabilmesinin öyküsüdür. Devletin,
çıkarmış olduğu dönüşüm yasasının uygulamasını izlememiş olması, bu yasanın
açtığı yolları denetlememiş olması, bir arabulucu olarak görev üstlenmemiş
olması, yoksul gecekondu nüfusunu yapsatçıların eline bırakmıştır. Yıldızevler
gecekondu mahallesinin dönüşüm öyküsü bu açıdan kent plancıları için ilginç bir
örnek oluşturur.

Anahtar Kelimeler

Gecekondu, dönüşüm, rant, yapsatçı, yağma

An Exemplary Model to Formation of an Urban Settlement by Uncontrolled and Unjust Transfer of Rent: Ankara-Yıldız

Öz

Urban transformation has lately been one of issues
high on Turkey’s agenda. This study discusses that in the case of
transformation of Yıldız neighborhood from squatter housing to apartment
housing stock involves unjust sharing of rent which was quite high because of
extremely advantageous location of the area. This high rent should have been
returned to the public, but instead it was pillaged by squatter house owners
and the “build and sellers”, the latter receiving the so called “lions share”.
So while in the formal housing sector the values of property and land increased
at a comparatively slower and in general predictable rate, those who had
invaded or bought vacant land for small amounts in Yıldız neighborhood, today
are in possession of far higher property and land values, due to the fact that
the governments failed to pursue and 
control the implementation process of the laws they issued and/or failed
to act as intermediary in the process of transformation leaving the share of
rent which should have been extracted in the name of the public in the hands of
the squatter house owners and “build and sellers”. So this is why the story of
transformation of Yıldız squatter house neighborhood may be considered as an
examplary model for urban planners.  

Anahtar Kelimeler

Squatter housing, transformation, rent, “build and sellers”, pillaging

Kaynakça

• Büyükgöçmen, N. A., 1997, “Effects of Improvement Plans oon Squatter Areas: Ankara Case”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümüne verilmiş, basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• İmar ve İskan Bakanlığı, Mesken Genel Müdürlüğü, Araştırma Dairesi, Gecekondu Ön Çalışmaları 6, 1964, “Ankara-Esat, Çankaya ve Dikmen Gecekonduları”, İİB, Mesken Gn. Md. Araştırma Dairesi basımı, Ankara.
• Ödev, 1997, “Yıldızevler Mahallesinde 19 Gecekondu Sahibi ile Anket Çalışması”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, CRP 242 Urban Geography dersi ödevi.
• Ödev, 1998, “Yıldız 1998”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü, CRP 242 Urban Geography dersi ödevi.
• Serdaroğlu, B. A. 1987, “Apartment Development in Squatter Areas: The Case of Yıldız, Ankara”, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi, Şehir ve Bölge Planlama Bölümü’ne verilmiş, basılmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Şenyapılı, T., 1981, Gecekondu: Çevre İşçilerin Mekanı, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Mimarlık Fakültesi Yayını, Ankara.